02/04/2025
Autyzm – jak widzą go osoby w spektrum i jak możemy je zrozumieć?
Myślenie w „innym języku”
Wyobraź sobie, że codziennie komunikujesz się w języku, którego nikt do końca nie rozumie, a najbliższe otoczenie – choć stara się – nie potrafi się dostosować do Twojego sposobu wyrażania siebie. Często czujesz, że mimo najlepszych chęci, rozmowy i interakcje wciąż są trudne do „odczytania”. Tak wygląda codzienność wielu osób w spektrum autyzmu, które żyją w świecie pełnym niewypowiedzianych zasad, symboli i subtelnych komunikatów, których nie rozumieją.
Zmysły – inaczej widzimy, słyszymy i czujemy
Czy zastanawiałeś się kiedyś, jak to jest, gdy cały świat wokół Ciebie staje się „zbyt głośny”? Wyobraź sobie, że każdy hałas w otoczeniu – od dźwięku klawiatury po rozmowy innych osób – staje się dźwiękiem, który jest wciąż obecny w Twojej głowie, zakłócając skupienie. Właśnie takie doświadczenie mogą przeżywać osoby z autyzmem, dla których zmysły – szczególnie słuch i wzrok – są bardziej intensywne lub wręcz odwrotnie, przytłumione. Dla nich codzienna rzeczywistość to prawdziwy kalejdoskop bodźców, które mogą zaskakiwać, przytłaczać lub nawet wywoływać ból.
Interakcje społeczne – jak gra w szachy bez znajomości zasad
Wyobraź sobie, że bierzesz udział w grze planszowej, ale zasady są dla Ciebie nieznane. Co gorsza, gracze nie mówią o zasadach wprost, a cała gra toczy się według zmieniających się reguł, które nikt nie wyjaśnia. Tak wygląda często interakcja społeczna dla osób autystycznych. Łatwiej jest im zrozumieć świat, gdy mają jasne, niezmienne zasady – jak w matematyce, nauce czy komputerach. Komunikacja międzyludzka, pełna niewypowiedzianych zasad i niuansów, bywa dla nich jak gra w szachy bez instrukcji – trudna do zrozumienia i nie zawsze możliwa do opanowania.
Wzorce i powtarzalność – jak w tworzeniu dzieła sztuki
Dla wielu osób w spektrum autyzmu powtarzalność to nie coś, co trzeba „naprawiać”. Dla nich to sposób organizowania świata, który daje im poczucie bezpieczeństwa. To jak malowanie obrazu na płótnie, gdzie każdy pociągnięcie pędzla ma swoje miejsce i czas. Powtarzanie określonych czynności lub rutyn daje im kontrolę nad nieprzewidywalnym światem i pozwala poczuć, że otoczenie nie wymyka się spod kontroli.
Jak postrzegać świat osób w spektrum autyzmu?
Autyzm to jak życie w alternatywnej rzeczywistości – odmiennym, ale równie cennym, sposobie myślenia i postrzegania świata. W tej rzeczywistości różnorodność jest czymś naturalnym, a “niepełnosprawność” to tylko jedno z możliwych podejść do określenia tego, co w tej inności znajduje się.
Osoby w spektrum mogą być jak artyści tworzący coś unikalnego, twórcy, którzy nie boją się widzieć rzeczy w innych kolorach. Ich sposób przetwarzania informacji, wrażliwość na bodźce czy sposób postrzegania relacji społecznych jest tylko innym – równie ważnym – sposobem rozumienia świata.
Dzięki zrozumieniu tego, jak osoby w spektrum autyzmu przeżywają otaczający je świat, łatwiej możemy tworzyć środowisko, które nie będzie im przeszkadzać, a wręcz pomoże im w pełni rozwinąć ich potencjał. To tak, jakbyśmy zbudowali świat, który staje się bardziej zrozumiały i przewidywalny, jak strefa komfortu, w której osoby autystyczne będą mogły w pełni się wyrazić.
Autyzm to inny sposób myślenia, który wzbogaca naszą rzeczywistość – uczmy się od siebie nawzajem i twórzmy społeczeństwo pełne zrozumienia.
