Psychologiczny Poradnik Kryzysowy RCK Sławno

07/03/2024

25/09/2023

UWAGA, FOBIA!

Szacuje się, że około 1-5% dzieci i młodzieży w wieku szkolnym może cierpieć na fobię szkolną. Dorośli obserwują wtedy narastającą niechęć do nauki i chodzenia do szkoły, którą błędnie uważają za lenistwo.
Fobia nie jest lenistwem. Jest poważnym problemem z grupy zaburzeń lękowych. Nieleczona może prowadzić do poważnych konsekwencji – od wagarów aż po depresję czy próby samobójcze. Może mieć też swoje konsekwencje w dorosłości, w postaci obniżonej jakości życia, niskiej satysfakcji z życia czy poczucia braku wpływu na własne życie.
Po czym rozpoznać fobię? Jak ocenić, czy dziecku po prostu się nie chce, czy naprawdę jest sparaliżowane lękiem?
Fobia objawia się na kilku płaszczyznach funkcjonowania.
1. Emocje: odczuwane przez dziecko napięcie, lęk, obawy dotyczące przyszłości, drażliwość, przygnębienie, smutek, wahania nastroju, brak odczuwania przyjemności, szczególnie silne napady paniki mogą pojawić się w niedzielny wieczór lub rano, przed wyjściem do szkoły.
2. Procesy poznawcze: rozkojarzenie, trudności z planowaniem działań i podejmowaniem decyzji, trudności z zapamiętaniem nawet prostych rzeczy, obniżenie możliwości intelektualnych, gonitwa myśli, negatywne myśli na własny temat („jestem głupi”, „nie uda mi się”), negatywne przewidywania dotyczące przyszłości.
3. Objawy fizjologiczne: bóle brzucha, bóle głowy, zawroty głowy, nudności, wymioty, biegunka, kołatanie serca, pocenie się, drżenie rąk, częste oddawanie moczu, bóle w klatce piersiowej, trudności z oddychaniem, problemy ze snem, omdlenia.
4. Zachowanie: unikanie szkoły i działań związanych ze szkołą, izolowanie się od rówieśników, nieśmiałość w relacjach społecznych, wchodzenie w rolę ofiary lub agresora w relacjach z rówieśnikami, opryskliwe lub agresywne odnoszenie się do bliskich, autoagresja czyli robienie sobie krzywdy poprzez np. samookaleczanie, okazjonalne wagary lub całkowita odmowa chodzenia do szkoły.

Oczywiście nie wszystkie objawy muszą wystąpić jednocześnie i w dużym nasileniu. Zazwyczaj przybierają one na sile pod koniec wakacji lub przerw świątecznych, w niedzielę wieczorem lub rano, przed wyjściem do szkoły. Zdarza się jednak, że złe samopoczucie, izolowanie się czy trudności z koncentracją uwagi i zapamiętywaniem utrzymują się stale.
Na fobię cierpią nie tylko osoby, które mają trudności w nauce. Psycholog, Prof. Irena Obuchowska wyróżnia trzy typy fobii szkolnej:
1. Fobia pierwszaków – obserwowana u dzieci, które dopiero zaczęły edukację. Jest wynikiem nadmiernie silnej reakcji na nową sytuację, może być związana z lękiem separacyjnym, czyli obniżoną gotowością do pozostania w nowym miejscu bez obecności rodziców.
2. Fobia związana z niepowodzeniami szkolnymi – występuje zazwyczaj u dzieci starszych, które już doświadczyły niepowodzeń edukacyjnych. Początkowo dzieciaki te starają się pokonać trudności, poświęcają na naukę więcej czasu, niż ich rówieśnicy. Jednak gdy zauważają, że ich starania nie przynoszą pożądanego efektu, zaczynają przewidywać kolejną porażkę. Aby uniknąć tej porażki, a często również upokorzenia i ośmieszenia przez rówieśników, zaczynają unikać szkoły.
3. Fobia prymusów – dotyka dzieci o wysokich możliwościach poznawczych, które nie mają trudności z przyswajaniem wiedzy. Dzieci te mają wysoki poziom aspiracji – chcą dużo wiedzieć, dużo osiągnąć, być najlepsze w tym, co robią. Zarazem jednak odczuwają bardzo silny lęk przed niepowodzeniem. Pomimo, że zazwyczaj otrzymują oceny bardzo dobre i celujące, za każdym razem obawiają się sytuacji sprawdzania ich wiedzy i przewidują, że wypadną znacznie poniżej swoich możliwości i umiejętności.

Jak pomóc dziecku, które odczuwa tak wielki lęk przed szkołą?
W domu:
– zrozumieć, że dziecko nie jest leniwe, tylko naprawdę zmaga się z poważnymi trudnościami, których samo nie jest w stanie pokonać;
– rozmawiać, poświęcić czas, angażować we wspólne działania;
– okazywać wsparcie i zrozumienie;
– zorganizować pomoc w nadrobieniu zaległości szkolnych;
– wzmacniać samoocenę dziecka, pokazywać mu te obszary, w których radzi sobie dobrze, dawać szansę odkrywania zdolności i umiejętności;
– powstrzymać się przed krytykowaniem, ocenianiem, obwinianiem;
– stawiać realistyczne wymagania, dostosowane do faktycznych możliwości dziecka – nie za niskie, ale i nie za wysokie;
– powstrzymać się od straszenia przyszłością, nauczycielami, kolejnymi niepowodzeniami, unikać negatywnych wypowiedzi na temat szkoły i nauczycieli;
– współpracować ze szkołą – opowiedzieć o swoich obawach wychowawcy lub pedagogowi szkolnemu, wspólnie zaplanować działania wspierające dziecko;
– zasięgnąć porady specjalistycznej – najlepszym terapeutą dziecka jest wrażliwy i uważny na jego potrzeby rodzic; jeśli niepokoisz się o dziecko, a nie wiesz, jak powinieneś się w danej sytuacji zachować - poradź się psychologa lub pedagoga;
– obserwować zachowanie i samopoczucie dziecka, a w razie niepokojących sygnałów poszukać pomocy specjalistycznej.

W szkole:
– zdiagnozować przyczyny problemu – na ile wiążą się z indywidualnymi cechami dziecka, a na ile wynikają z zaburzonych relacji rówieśniczych czy czynników związanych ze szkołą (nadmierna presja, wygórowane wymagania, agresja nauczycieli, sposób sprawdzania wiedzy i umiejętności itp.);
– pomóc w relacjach rówieśniczych (zajęcia integracyjne dla całej klasy, zajęcia poświęcone komunikacji, rozwiązywaniu konfliktów itp.);
– objąć wsparciem pedagogia lub psychologa szkolnego;
– uwrażliwić nauczycieli na trudności dziecka i ukierunkować do indywidualnej pracy z nim;
– stosować takie metody sprawdzania wiedzy, które nie będą dodatkowo obciążać dziecka zmagającego się z lękiem (np. unikać odpytywania przy tablicy czy w obecności innych uczniów);
– budować samoocenę ucznia, odkrywać i wzmacniać jego zdolności i umiejętności;
– stworzyć sytuacje, w których uczeń ma możliwość odnoszenia sukcesów;
– w ostateczności – w sytuacji znacznego nasilenia objawów zorganizować nauczanie indywidualne.
Działania specjalistyczne: czasami objawy lęku są tak silne, że niezbędna okazuje się farmakoterapia. Należy skonsultować dziecko z psychiatrą dziecięcym, który przepisze leki obniżające poziom lęku. Czasami ten etap jest niezbędny, aby dziecko zaczęło współpracować z innymi specjalistami – psychologiem, pedagogiem czy psychoterapeutą. Specjalista dobierze odpowiednią metodę wspierania dziecka. Wśród najczęściej zalecanych są: systemowa terapia rodzin, terapia poznawczo-behawioralna, trening umiejętności społecznych, trening radzenia sobie ze stresem.

Opracowanie: Anna Koprowicz

22/06/2023

Depresja młodzieży

Jeszcze kilka lat temu, zanim ogłoszono stan pandemii, szacowano, że około 2% dzieci i 8 % nastolatków cierpi na zaburzenia depresyjne. Dane te były prawdopodobnie mocno zaniżone, bo obejmują tylko osoby ze zdiagnozowaną depresją. Diagnoza depresji młodzieńczej jet niezwykle trudna, między innymi ze względu na niewielką liczbę specjalistów psychiatrii dziecięcej, którzy mogliby postawić takie rozpoznanie. Ponadto, ze względu na niejednoznaczność objawów, nawet osoby bliskie mogą mieć trudności z zauważeniem problemu.
Dane, które zaczęły pojawiać się pod koniec okresu pandemii wskazują, że obecnie mamy do czynienia z nasileniem problemu, jakim są stany depresyjne młodzieży i związane z nimi myśli i próby samobójcze czy samookaleczenia. Badania podają, że w stosunku do danych sprzed pandemii liczba młodzieży z zaburzeniami depresyjnymi wzrosła kilkukrotnie! Z danych NFZ wynika, że w ciągu ostatnich pięciu lat liczba pacjentów, którym udzielono pomocy specjalistycznej w związku z depresją, wzrosła o ponad 100%.
Najczęściej wymieniane charakterystyczne dla depresji objawy to:
– obniżone samopoczucie i przygnębienie
– utrata zainteresowania i radości z czynności, które wcześniej sprawiały przyjemność
– złość, rozdrażnienie, irytacja
– niepokój, podenerwowanie
– zmęczenie, obniżony poziom energii, spowolnienie działania
– niskie poczucie własnej wartości, nieuzasadnione poczucie winy
– poczucie beznadziei w odniesieniu do przyszłości
– poczucie pustki, niemożność odczuwania emocji
– trudności z koncentracją, zapamiętywaniem, podejmowaniem decyzji
– zmiany apetytu i zmiany masy ciała
– zmiana rytmu snu i czuwania.
Poważnym objawem, którego nie należy lekceważyć są myśli samobójcze lub myśli o zrobieniu sobie krzywdy.

Obraz depresji młodzieńczej jest jednak bardzo różnorodny. Nie zawsze dominują w nim zachowania, które tradycyjnie wiążemy z depresją, takie jak smutek, czy trudności w zmobilizowaniu się do działania. W tym wieku depresja lubi ukrywać się pod różnymi maskami, a jej zauważenie wymaga dużej uważności. Warto zwrócić uwagę również na:
– częste „nudzenie się”, rozleniwienie, brak zainteresowania jakimkolwiek działaniem
– upór, sprzeciwianie się, drażliwość, kłótliwość, bunt, wybuchy gniewu
– nagłe pogorszenie wyników w nauce lub inne problemy szkolne
– unikanie niektórych ludzi, nagła zmiana towarzystwa
– jedzenie dużej ilości słodyczy lub „śmieciowego” jedzenia
– sięganie po używki: narkotyki, alkohol
– zachowania ryzykowne, nieodpowiedzialne, jak szybka jazda motorem, przygodne kontakty seksualne itp.
– brak dbałości o wygląd i higienę
– samookaleczanie
– narzekanie na dolegliwości fizyczne
– tajemniczość, ukrywanie czegoś przed rodziną
– noszenie ubrań z długimi rękawami nawet przy upale
– brak empatii i wrażliwości na uczucia innych
– nadpobudliwość, nadmierna aktywność towarzyska.

Pierwszym krokiem do podjęcia odpowiedniego leczenia jest zauważenie problemu. Jeżeli zauważasz u swojego dziecka objawy, które Cię niepokoją, nie lekceważ ich, zgłoś się do specjalisty. Pamiętaj, depresja to poważna choroba, którą trzeba leczyć.

30/05/2023

Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją

23 lutego obchodzimy Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na chorobę tę cierpi aż 350 milionów ludzi na świecie, czyli około 5% całej populacji. To daje depresji miejsce w niechlubnej czołówce chorób – uznawana jest za jedną z najczęstszych chorób cywilizacyjnych – zaraz po chorobach układu krążenia. Szacuje się, że w Polsce cierpi na depresję blisko 10% populacji. Statystyki te jednak mogą być bardzo nieprecyzyjne, zarówno ze względu na niechęć Polaków do podjęcia leczenia, jak i na fakt, że choroba ta lubi się maskować, co znacząco utrudnia jej rozpoznanie.

Depresja – fakty i mity:
Mit: depresja to po prostu większa chandra.
Fakt: depresja jest poważnym zaburzeniem, które nieleczone prowadzi do problemów w codziennym funkcjonowaniu, a nawet do śmierci w wyniku zamachu samobójczego.

Mit: na depresję chorują tylko osoby w średnim wieku i starsze.
Fakt: na depresję można zachorować w każdym wieku. Martin Seligman podaje, że w latach 60-tych XX wieku średnia wieku początków stanów depresyjnych wynosiła 30 lat. Obecnie spadła do 15 roku życia! To oznacza, że w grupie osób chorych jest duży odsetek młodzieży, a nawet dzieci.

Mit: depresję powodują przykre wydarzenia życiowe.
Fakt: wiele przypadków depresji poprzedza strata czegoś wartościowego – bliskiej osoby, pracy, pozycji społecznej, możliwości realizacji celów. Nie jest to jednak dominująca przyczyna tego zaburzenia. Depresja jest wynikiem działania wielu czynników – zarówno psychospołecznych, jak i biologicznych.

Mit: depresja to choroba osób samotnych.
Fakt: według Harrisa pozostawanie w intymnym związku jest jednym z czterech czynników uodparniających na depresję, pomimo predyspozycji. Mimo tego na depresję chorują również ludzie otoczeni rodziną i przyjaciółmi, ogólnie znani, lubiani, szanowani i podziwiani.

Mit: wystarczy „wziąć się w garść” i nie rozczulać się nad sobą.
Fakt: nie wystarczy. Depresja odbiera siły, zaburza naszą zdolność spostrzegania świata, myślenia, rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji, radzenia sobie z codziennymi czynnościami. Czasami wyjście z tego stanu bez specjalistycznej pomocy jest niezwykle trudne lub niemożliwe.

Mit: to wstyd korzystać z pomocy psychiatry lub psychologa, bo to lekarze dla „czubków”.
Fakt: psychiatra to lekarz, jak każdy inny – jego zadaniem jest leczyć. Psycholog nie jest lekarzem, nie może przepisać leków, jednak może pomóc osobom cierpiącym. Korzystanie z pomocy specjalistycznej nie jest wstydem. Przyznaje się do tego otwarcie wiele sławnych i szanowanych osób. O swoich zmaganiach z depresją i wychodzeniu z niej publicznie opowiadali między innymi: Angelina Jolie, Gwyneth Paltrow, Nicole Kidman, Kora, komik Jim Carrey, Kazik Staszewski, prawdziwy „twardziel” - Krzysztof „Diablo” Włodarczyk czy – spostrzegana jako kobieta niezwykle silna i wiecznie uśmiechnięta – Justyna Kowalczyk. Oni wiedzą, że choroba, to nie wstyd…

Jak rozpoznać depresję?
- jeżeli czujesz się: smutny, zgaszony, przygnębiony, bezradny, nieszczęśliwy, bezwartościowy, nie odczuwasz przyjemności w życiu;
- jeśli źle myślisz o sobie i swojej przyszłości, masz trudności z koncentracją uwagi, zapamiętaniem prostych rzeczy, podejmowaniem decyzji;
- jeśli masz problemy ze spaniem, jedzeniem;
- jeśli nie chce ci się zaangażować w codzienne czynności…
… mogą to być objawy depresji. Nie diagnozuj sam, zgłoś się do specjalisty.

Kto może pomóc?
Możesz zgłosić się po pomoc do psychologa lub psychiatry. Jeśli nie masz takiej możliwości, poproś o pomoc swojego lekarza rodzinnego – opowiedz mu dokładnie o swoich problemach.
Gdzie się zgłosić?
- Studenci Akademii Pomorskiej mają zapewnioną bezpłatną pomoc psychologiczną. W DS. 4, pokój nr 3, w każdy czwartek od godz. 17 do 18.30 dyżuruje psycholog –Jolanta Łaćwik-Kowalczuk. Na spotkania nie trzeba się umawiać. Ponadto Anna Koprowicz – psycholog, uczelniany Koordynator ds. Studentów Niepełnosprawnych dyżuruje w każdy piątek od 11 do 12 w pokoju 043 na ul. Bohaterów Westerplatte 64 (aktualne informacje na stronie: http://www.apsl.edu.pl/informacje-dla-osob-niepelnosprawnych).
- Bezpłatnie z pomocy skorzystać można również w Centrum Zdrowia Psychicznego na ul. Obrońców Wybrzeża 4 (namiary na www.psychiatria.slupsk), Poradni Zdrowia Psychicznego na ul. Ziemowita 2 (http://son.net.pl/kontakt).
- Osoby niepełnosprawne mogą skorzystać z bezpłatnych konsultacji psychologicznych w Fundacji Progresja (ul. Filmowa 2).

dr Anna Koprowicz
Koordynator ds. Studentów Niepełnosprawnych

10/05/2023

ZNACZENIE KONTAKTU Z PRZYRODĄ DLA ZDROWIA PSYCHICZNEGO
Przy tak pięknej majowej pogodzie chciałabym napisać kilka słów o tym, jak w prosty sposób można zadbać o swoje zdrowie psychiczne.
O tym, że kontakt z przyrodą jest dobry dla samopoczucia człowieka nikogo przekonywać nie trzeba – czujemy to intuicyjnie. Nie bez powodów uzdrowiska i sanatoria zazwyczaj powstawały w otoczeniu lasów, parków i ogrodów. Mało kto jednak wie, że dobroczynne działanie przyrody zostało udowodnione naukowo.
Już w latach 80. XX wieku w Japonii zalecano stosowanie tzw. „kąpieli leśnych” - spacerów po lesie, połączonych z uważną obserwacją fauny i floty i wdychaniem olejków eterycznych. Dowiedziono, że takie spacery sprzyjają wyciszeniu i relaksowi, niwelują oznaki stresu i przewlekłego zmęczenia. Kąpiele leśne stosuje się jako metodę wspomagającą leczenie depresji i zaburzeń lękowych, zaburzeń wynikających z działania stresu i procesów starzenia się oraz w celu ogólnej poprawy samopoczucia. Potwierdzono, że kontakt z przyrodą może być pomocny w radzeniu sobie z poważnymi kryzysami życiowymi, takimi jak rozwód, żałoba czy inne ważne straty. To dobroczynne działanie lasu potwierdzały nie tylko wypowiedzi badanych osób, ale również wskaźniki fizjologiczne. Pobyt w lesie obniża poziom hormonów związanych ze stresem: kortyzolu, dopaminy, noradrenaliny, obniża ciśnienie tętnicze i reguluje poziom cukru. Sprzyja również regulacji poziomu melatoniny, co przekłada się na poprawę jakości snu.
Ważne było odkrycie, w jaki sposób kontakt z przyrodą stymuluje układ odpornościowy człowieka. Potwierdzono, że regularne spacery po lesie sprzyjają zwiększeniu liczby i aktywności komórek odpornościowych – tzw. komórek NK. Efekt ten wydaje się szczególnie istotny w profilaktyce rozprzestrzeniania się wirusów i radzeniu sobie z osłabieniem po przebyciu COVID-19.
Co więcej, okazuje się, że pomocne może być nie tylko faktyczne przebywanie w lesie, ale nawet doświadczanie go w sposób wirtualny. Już 5-minutowe, regularne oglądanie filmu z przestrzeni leśnej, znacząco wpływa na redukcję stresu, napięcia i objawów lękowych i sprzyja większej stabilności emocjonalnej.
Mam nadzieję, że przytoczone dane będą w stanie przekonać Państwa do korzystania z niezawodnego, pozbawionego efektów ubocznych leku, jakim jest las. Leku dostępnego każdemu, bez recepty, którego aplikacja jest tak prosta i przyjemna dla pacjenta. W codziennym zabieganiu i przytłoczeniu wieloma problemami, warto znaleźć chwilę czasu na relaks na łonie przyrody. Po takiej terapii z pewnością łatwiej przyjdzie znieść trudy codziennego życia i pojawiające się kryzysy.

31/03/2023

Dzieci w sytuacji rozwodu rodziców

Każdego roku rozpadu rodziny doświadcza ponad 50 tysięcy dzieci w Polsce. Statystyki te nie obejmują tzw. „rozwodów emocjonalnych”, czy też rodzin, które wcześniej nie zostały sformalizowane w związku małżeńskim. Uwzględniając wszystkie objęte i nieobjęte statystyką sytuacje możemy zobaczyć, jak wielka jest skala zjawiska, w którym z różnych względów dziecko doświadcza rozbicia rodziny, a czasami również zerwania więzi z jednym z rodziców. Szacuje się, że obecnie w Polsce ponad dwa miliony dzieci wychowuje się w rozbitych rodzinach.
Oczywistym jest, że dzieci potrzebują rodziny. Stabilna, dobrze funkcjonująca rodzina jest w stanie zabezpieczyć podstawowe potrzeby psychiczne dzieci, związane z poczuciem bezpieczeństwa, miłości, przynależności, pozwala na zbieranie pierwszych pozytywnych doświadczeń społecznych. W sytuacji rozpadu rodziny dziecko zostaje pozbawione fundamentu stwarzającego mu optymalne warunki rozwoju. Badania wskazują, że na przystosowanie do rozwodu większość dorosłych i dzieci potrzebuje około 2-3 lat od jego orzeczenia. Konsekwencje, jakie ponoszą dzieci w związku z rozwodem rodziców, A. Czerederecka opisuje w postaci pięciu podstawowych grup problemów:
1. Silna koncentracja emocjonalna i poznawcza na konflikcie w rodzinie związana z utratą stabilizacji, poczuciem odrzucenia ze strony rodzica, który odszedł od rodziny i poczuciem winy, że nie zdołało się zapobiec takiej sytuacji.
2. Naruszenie podstawowych potrzeb psychicznych – miłości, bezpieczeństwa, przynależności do rodziny i wsparcia obojga rodziców.
3. Osłabienie mechanizmów radzenia sobie w trudnych sytuacjach, poczucie bezsilności i wycofanie z aktywnych strategii radzenia sobie, co prowadzi do wykształcenia postawy bierno-zależnej lub bierno-agresywnej. W wyniku osłabienia mechanizmów zaradczych pojawia się przeciążenie, a tłumienie zbyt silnych emocji skutkuje reakcjami psychosomatycznymi.
4. Ograniczenie zainteresowań kontaktami społecznymi i w konsekwencji ograniczenie możliwości nabywania coraz to nowych doświadczeń społecznych i poszerzania dostępnej sieci wsparcia społecznego.
5. Trudności z wykształceniem prawidłowego modelu psychoseksualnego oraz modelu relacji partnerskich, wyrażające się w negatywnej postawie wobec osób płci przeciwnej, pochopnym zawieraniu związków i trudnościach z utrzymaniem ich, nierealistycznych oczekiwaniach wobec małżeństwa, dystansu w bliskich relacjach wynikającego z lęku przed zranieniem.
Ponadto dzieci z rozbitych rodzin zmagają się z problemami wynikającymi ze zmiany miejsca zamieszkania i konieczności przystosowania do nowego środowiska rówieśniczego, obniżenia statusu materialnego, jak również z ograniczeniem kontaktów z rodzicem, który nie jest pierwszoplanowym opiekunem i jego rodziną, oraz wprowadzeniem w obce środowisko nowych rodzin, które budują matka i ojciec.
Rozwód zazwyczaj poprzedzony jest długotrwałym konfliktem między małżonkami. Jest to sytuacja trudna dla obu stron, gdyż rozpada się istotna relacja, co rodzi poczucie żalu, zranienia, życiowej porażki. Często partnerzy rozstają się w walce. Każde z małżonków czuje się wówczas skrzywdzone i nierzadko pielęgnuje w sobie chęć odwetu. Rozwodzący się partnerzy często stosują niedojrzałe i destrukcyjne sposoby radzenia sobie z sytuacją. Zdarza się, że wręcz szukają okazji, by zranić partnera, poniżyć go, co staje się sposobem na poprawę samopoczucia i zredukowanie własnego poczucia winy. Zaangażowani w konflikt, skoncentrowani na obwinianiu drugiej strony małżonkowie nie zauważają, w jaki sposób sami przyczyniają się do eskalacji konfliktu. Nie dostrzegają również skutków swoich waśni dla dzieci. Nie widzą narastającego napięcia dzieci, ich niepokoju, złości. Jeżeli nawet zdarzy im się dostrzec odczucia dzieci, często wykorzystują je w walce z drugim z rodziców, obwiniając się wzajemnie o spowodowanie pogorszenia funkcjonowania syna lub córki.

Czasami sytuacją najbardziej obciążającą dziecko jest nie tyle sam rozwód rodziców, co poprzedzająca go sytuacja konfliktowa, jak również kontynuowanie konfliktu po rozwodzie.

Pomimo, że rozwód może mieć negatywne następstwa zarówno w funkcjonowaniu dorosłych, jak i ich dzieci, to jednak czasami jest nieunikniony. Jak przetrwać ten kryzys i wspierać dzieci doświadczające rozpadu rodziny? Zapraszam do lektury następnego odcinka Poradnika.

Opracowanie: Anna Koprowicz, na podstawie: M. Beisert (2000). Rozwód. Proces radzenia sobie z kryzysem; A. Koprowicz (2017). Krzywdzenie dzieci przez rodziców w postępowaniu rozwodowym. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 566(1), s. 15-21.

20/03/2023

Temat miesiąca: ROZWÓD i jego następstwa

Od lat 90. XX wieku znacznie wzrosła liczba rozwodów w Polsce. W roku 2006 odnotowano ponad 70 tys. rozwodów, podczas gdy w 1995r. było ich niespełna 40 tys. Od kilku lat liczba ta oscyluje około 60tys. Dane statystyczne wskazują, że przeciętna długość trwania małżeństwa to 14 lat. Statystykami nie zostały objęte tzw. „rozwody emocjonalne”, to znaczy sytuacje, w których małżonkowie nie podejmują kroków prawnych mających na celu zakończenie małżeństwa, jednak faktycznie nie mieszkają już razem, bądź pozostając w jednym mieszkaniu żyją w atmosferze konfliktu i wzajemnej wrogości. Nieobjęte statystykami są również te rodziny, które nigdy nie zostały sformalizowane w związku małżeńskim, natomiast partnerzy zdecydowali się rozstać.
Rozwód jest sytuacja kryzysową dotykającą nie tylko zdecydowanych na rozstanie małżonków, lecz również dzieci rozwodników, ich rodziców, rodzeństwo, czasem również przyjaciół i znajomych, którym trudno odnaleźć się w nowej sytuacji.

Następstwa rozwodu

Rozpad rodziny nie jest pojedynczym zdarzeniem, lecz procesem. Ma określoną dynamikę i fazy. Jest sytuacją kryzysową, wymagającą uruchomienia nowych strategii przystosowania. Przeważnie wskazuje się na negatywne jego konsekwencje. M. Beisert (2000) twierdzi jednak, że jak w każdym kryzysie, możliwe są pozytywne i negatywne sposoby jego rozwiązania. To, na ile konstruktywnie rodzina przejdzie przez ten kryzys, zależy od działań zaradczych, uruchamianych przez małżonków oraz wsparcia udzielanego dzieciom. Badania wskazują, że na przystosowanie do rozwodu większość dorosłych i dzieci potrzebuje około 2-3 lat od chwili jego orzeczenia.
Jako najczęstsze następstwa rozwodu wskazuje się poczucie winy i krzywdy, złość i żal do partnera, jak również poczucie osamotnienia, brak poczucia bezpieczeństwa i obniżenie aktywności życiowej. Brak wsparcia emocjonalnego czyni człowieka słabym, prowadzi do depresji, wycofania z życia społecznego. Zimniejsza poczucie własnej wartości, prowadzi do zwątpienia we własne możliwości, odbiera odwagę do działania i sprzyja bierności. Wycofywanie się z aktywności z kolei ogranicza możliwość uzyskania wsparcia, doświadczania szacunku i podziwu, co powoduje nasilenie izolacji.
Poczucie przygnębienia, osamotnienia i braku wsparcia społecznego skutkować może również pojawieniem się problemów psychosomatycznych. Występują zaburzenia procesów poznawczych, przejawiające się w trudnościach w obiektywnej ocenie sytuacji, zaprzeczaniu problemom i usztywnianiu postaw. To z kolei pociąga za sobą obniżenie wrażliwości i empatii i trudności kontrolowaniu zachowań – zwłaszcza impulsywnych reakcji agresywnych. Zmienia się zazwyczaj również sytuacja ekonomiczna rozwiedzionych partnerów. Rodzic, któremu powierzona zostaje opieka nad dziećmi, ma mniejsze możliwości zarobkowania. Zarazem ma poczucie, że w głównej mierze na nim spoczywa odpowiedzialność za zapewnienie środków na utrzymanie dzieci. Próby wybrnięcia z dylematu związanego z jednej strony z zapewnieniem odpowiedniego statusu materialnego dzieciom, z drugiej strony - zagwarantowaniem wystarczającej opieki, często skutkują trudnościami w wywiązywaniu się z ról społecznych lub w prawidłowym pełnieniu opieki nad dziećmi. Kobiety w takich sytuacjach wpadają w opisywaną przez M. Beisert pułapkę podwójnej regresji: koncentrując się na sprawach dziecka ograniczają własny rozwój, a dodatkowo na skutek trudności finansowych, uzależniają się ponownie od swoich rodziców, co sprzyja powrotowi do roli dziecka. Rodzic, który odszedł od rodziny zazwyczaj płaci za swoją decyzję rozluźnieniem więzi z dziećmi, lub wręcz jej zerwaniem, w atmosferze wyraźnej wrogości.
Jeżeli jesteś w trakcie postępowania rozwodowego, odczuwasz duże napięcie i obserwujesz u siebie niepokojące objawy, masz poczucie, że nie radzisz sobie z sytuacją, a życie wymyka Ci się spod kontroli, warto poszukać wsparcia życzliwej i niezaangażowanej w konflikt osoby. Możesz też poszukiwać pomocy specjalisty: psychologa, pedagoga czy interwenta kryzysowego.
Taką pomoc bezpłatnie otrzymasz w Regionalnym Centrum Kryzysowym w Sławnie.
Sytuacja rozwodowa może okazać się szczególnie trudna dla dzieci. O tym, jakie następstwa ponoszą dzieci w związku z rozstaniem rodziców oraz jak można im pomóc przejść przez tę trudną sytuację, napiszę w kolejnych odcinkach Poradnika.

Opracowanie: Anna Koprowicz, na podstawie: M. Beisert (2000). Rozwód. Proces radzenia sobie z kryzysem.

13/02/2023

Tematem lutego miał być kryzys rozwodowy…
Ale czy okolice Walentynek to dobry czas na taki trudny temat? Z okazji 14. lutego postanowiłam napisać o miłości.
O tym, że miłość ma różne oblicza, wiemy wszyscy. Mówimy o miłości braterskiej, ślepej, macierzyńskiej. Wiemy, że jest pozytywnym uczuciem, choć czasami wiąże się też z cierpieniem. Czy da się ten wyjątkowy stan opisać naukowo? Spróbował tego między innymi Robert Steinberg tworząc swoją trójczynnikową teorię miłości.
Autor twierdzi, że w miłości istotne są trzy czynniki:
1. Intymność, bliskość – na którą składają się wszystkie złożone, pozytywne uczucia do partnera oraz działania, które sprzyjają przywiązaniu. Ten czynnik przejawia się w trosce, wspieraniu i pragnieniu dbania o dobro partnera. Wiąże się z wzajemnym szacunkiem, uważaniem partnera za istotny element własnego życia oraz czerpaniem radości z przebywania z kochaną osobą. Intymność w związku rośnie powoli, umacnia ją wspólne przeżywanie i rozwiązywanie trudności i problemów. Poczucie bliskości sprzyja zwiększonemu wydzielaniu oksytocyny – hormonu odpowiedzialnego za przywiązanie. To z kolei sprawia, że intymność zazwyczaj długo utrzymuje się na stałym, wysokim poziomie, spadać zaczyna dopiero w końcowej fazie związku. Jeżeli jakieś osoby łączy tylko intymność, bez pozostałych czynników istotnych dla miłości, mówimy o wzajemnym lubieniu.
2. Namiętność - zakochanie, uwielbienie dla partnera. Odczuwamy ją na poziomie fizjologicznym – szybsze bicie serca, czerwienienie, „motyle w brzuchu”, jednak wiąże się ona nie tylko z fizycznym pożądaniem. To cała konstelacja różnego rodzaju silnych emocji, zarówno tych przyjemnych i pozytywnych (jak radość czy pobudzenie), jak i negatywnych (zazdrość, tęsknota). Namiętność sprawia, że miłość jest ślepa – idealizujemy partnera, dostrzegamy wyłącznie pozytywne jego cechy, nie zauważając niczego, co mogłoby niepokoić. Dzieje się tak dlatego, że zaburza ona działanie tych obszarów mózgu, które są odpowiedzialne ze krytyczne myślenie. Nie poddaje się również świadomej kontroli – nie można celowo jej obniżać bądź podwyższać. Namiętność wiąże się z podwyższeniem poziomu dopaminy odpowiedzialnej za poziom energii i dobre samopoczucie. Silna namiętność związana z odrzuceniem wiąże się jednak z cierpieniem i może prowadzić do depresji. Ten element miłości zazwyczaj rośnie szybko i intensywnie, szybko osiąga wysoki poziom, ale równie szybko gaśnie, jeśli nie jest podtrzymywany. Gdy w relacji istnieje wyłącznie namiętność, bez intymności czy zaangażowania, mówimy o zaślepieniu.
3. Zobowiązanie, zaangażowanie – to sytuacja, w której decyzje, myśli i działania ukierunkowane są na przekształcenie relacji miłosnej w trwały związek i utrzymanie go pomimo przeszkód. Osoba zaangażowana podejmuje działania na rzecz związku i partnera, czasami nawet wbrew własnemu interesowi. Zaangażowanie jest procesem świadomym i racjonalnym. To, czy zdecydujemy się na zaangażowanie, zależy między innymi od dotychczasowej satysfakcji ze związku, dotychczas poczynionych inwestycji czy też dostępności innych możliwości. Zachowania podtrzymujące zobowiązanie to między innymi gotowość do poświęceń i zdolność wybaczania.

Zdaniem Sternberga o pełnej, satysfakcjonującej, trwałej miłości możemy mówić wtedy, gdy w związku obecne są wszystkie trzy elementy, przy czym co najmniej dwa z nich (intymność, zaangażowanie) można umacniać, stale i świadomie nad nimi pracując.

Opracowanie A. Koprowicz

09/01/2023

Jak dobrze się pokłócić?
czyli zasady uczciwej kłótni

Czy można się dobrze pokłócić? Jeżeli pod słowem „dobrze” kryje się dążenie do porozumienia, a nie rywalizacji oraz troska o relację, a nie rację – to tak, można. Warto jednak zadbać o odpowiedni czas i miejsce do rozmowy oraz pamiętać o kilku zasadach, dzięki którym unikniemy wzajemnego ranienia się i narastania konfliktu.

1. Zadbaj i czas i miejsce – zaplanuj, o cym chcesz rozmawiać; wycisz emocje; zadbaj, aby nic wam nie przeszkadzało; zadbaj o komfort partnera.
2. Pamiętaj o celu – twoim celem jest porozumienie, a nie poniżenie, zranienie, obwinienie partnera i udowadnianie, że to ty masz rację.
3. Używaj komunikatów „Ja”: mów o własnych emocjach, o tym, czego potrzebujesz; nie atakuj, nie krytykuj, nie osądzaj partnera; unikaj uogólnień („ty zawsze…”, „ty nigdy…”) – to zniechęca do zmiany.
4. Krytykuj zachowanie, a nie osobę, skoncentruj się na faktach, na tym, co rzeczywiście się zdarzyło, a nie na tym, co mogłoby się wydarzyć.
5. Słuchaj uważnie – daj partnerowi czas i przestrzeń do ujawnienia własnego stanowiska; staraj się słuchać spokojnie, kontroluj emocje; odzwierciedlaj – wczuj się w sytuację partnera, nazwij i pomóż mu zrozumieć jego emocje.
6. Nie wywołuj duchów – nie wracaj do odległej przeszłości, nie rozdrapuj dawnych ran, nie przywołuj dawnych zdarzeń.
7. Uważaj na słowa – słowa ranią i zostawiają blizny; nie mów niczego, czego będziesz później żałować, nie deklaruj nic z czego nie będziesz w stanie się wywiązać.
8. Pamiętaj z kim rozmawiasz – nawet, jeśli teraz jest trudno, to przecież jest to ważna dla ciebie osoba, nie traktuj jej jak wroga, przypomnij sobie, jak wyglądała wasza relacja przed konfliktem.
9. Nie buduj twierdzy – nie okopuj się na z góry upatrzonych pozycjach; przyznaj się do własnych błędów i niedoskonałości; nie obawiaj się, że możesz zmienić zdanie pod wpływem argumentów; nie wymagaj od partnera więcej, niż od siebie; naucz się przepraszać.
10. Jeżeli konflikt dotyczy twoich relacji z małżonkiem/partnerem życiowym – NIGDY nie włączaj dziecka w konflikt: dziecko nie jest zabawką ani kartą przetargową, nie obciążaj go koniecznością wspierania ciebie – to ono potrzebuje wsparcia dorosłych; nie stawiaj go w sytuacji konfliktu lojalności – ma prawo kochać oboje rodziców!
11. Wybacz! – nie chowaj urazy, nie staraj się wciąż „przyłapywać’ partnera gdy nie wywiązuje się z ustaleń, pamiętaj o tym, co was łączy.