Co to jest strona internetowa?

https://www.facebook.com/623579174338569/

Psychopracownia Karolina Murek /Gelak-Lipska/, Józefa Piłsudskiego 7, Siedlce (2025)

23/09/2025

Neuroodmienność – psychologiczna perspektywa na różnorodność mózgów 🧠

Zainspirowana warsztatem z cudownymi pionierkami w temacie neuroróżnorodności, Kaatje Vandevelde i Gaëlle de Craene z Belgii, chcę przybliżyć ten temat. Uświadomiłam sobie, jak często osoby neuroodmienne pukają do gabinetów terapeutów z problemem depresji, osamotnienia i niezrozumienia. Zwłaszcza, że jak w przypadku osób uzdolnionych, wysoka inteligencja sprzyja umiejętności dostosowania i maskowania. Szokująca, lecz jednocześnie ogromnie smutna, była dla mnie informacja że już 2,5 letnie dzieci uzdolnione dopasowują się do otoczenia, maskując swoją wyjątkowość i prawdziwą naturę. Postanowiłam, tak jak zadeklarowałam prowadzącym, pogłębiać i szerzyć dalej tę wiedzę, zwłaszcza wśród pedagogów i rodziców, bo wiem ile przestrzeni na pracę oraz ile satysfakcji daje zrozumienie. A dla osób neuroodmiennych jest często uwalniające (mam prawo taki być, jestem OK) i pozwalające im rozwijać i wykorzystywać potencjał.
To pierwszy (ogólny) z artykułów na ten temat. Jeżeli wśród odbiorców znajdzie się ktoś, kto chciałby dowiedzieć się więcej, zapraszam do indywidualnego kontaktu. Mam w planach również warsztaty dla pedagogów, nauczycieli i rodziców. To niezwykle ciekawe doświadczenie, kiedy zaczynamy patrzeć inaczej na otaczających nas ludzi (często najbliższych) i czujemy, że miejsce frustracji i złości zajmuje empatia i zrozumienie. Czasem to wrażenie „łączących się kropek”, czasem wypełnienia martwego pola albo też zobaczenia wokół pięknych kolorów.
Temat uzdolnień i szczególnych uzdolnień jest też dość nowy w naszej przestrzeni dyskusji. „Nie wypada” mówić o sobie w ten sposób. A stereotypowo w naszej świadomości są to jedynie osoby wybitne w jakiejś dziedzinie, potrafiące np. w pamięci dodawać siedmiocyfrowe liczby lub mające talent plastyczny. Często też kojarzymy uzdolnienia ze spektrum autyzmu, a niekoniecznie idzie to w parze (choć faktycznie często współwystępuje).

🧠 Trzeba też zacząć od uporządkowania pojęć - neuroroznorodność to pewien rodzaj opisu ludzi. Czyli populacyjnie jesteśmy neuroróżnorodni.
Neuroodmienność (neurodiversity) to pojęcie, które w ostatnich dwóch dekadach coraz częściej pojawia się w psychologii, psychiatrii i edukacji. Zakłada ono, że różnice w funkcjonowaniu mózgu – takie jak autyzm, ADHD, dysleksja, Tourette, ale także uzdolnienia i wybitne talenty – nie są wyłącznie „zaburzeniami”, lecz naturalną częścią ludzkiej różnorodności.

1. Na czym polega neuroodmienność? 👫👫👫
• Termin został wprowadzony w latach 90. przez socjolożkę Judy Singer, początkowo w kontekście autyzmu.
• Dziś obejmuje różne style przetwarzania informacji, uczenia się i regulacji emocji.
• Zamiast patologizować odmienność, perspektywa neurodiversity podkreśla jej adaptacyjny potencjał i potrzebę wsparcia środowiskowego.

2. Jak różnią się mózgi osób neuroodmiennych?🧠🧠

Badania neurobiologiczne pokazują, że w neuroodmienności mamy do czynienia nie z „uszkodzeniem”, ale inną organizacją sieci neuronalnych:
• Autyzm – większa gęstość połączeń lokalnych i mniej połączeń długodystansowych; mózgi częściej wykazują nadmiar aktywności w obszarach sensorycznych (Just i in., 2012).
• ADHD – różnice w funkcjonowaniu kory przedczołowej i układów dopaminergicznych, odpowiedzialnych za kontrolę uwagi, hamowanie reakcji i motywację (Cortese, 2020).
• Dysleksja – atypowa aktywacja w lewopółkulowych obszarach językowych, kompensowana często przez prawą półkulę (Shaywitz, 2008).
• Osoby uzdolnione i wysoko uzdolnione – badania fMRI pokazują bardziej efektywne przetwarzanie poznawcze, wyższą synchronizację w sieci domyślnej i szybsze przełączanie między zadaniami (Jauk i in., 2013).

3. Występowanie w populacji 📈📉

Szacuje się, że:
• Autyzm dotyczy ok. 1–2% populacji (WHO, 2022).
• ADHD ok. 5–7% dzieci i 2–5% dorosłych (APA, 2022).
• Dysleksja – od 5 do 10% w zależności od kryteriów.
• Osoby uzdolnione (IQ ≥ 130) – 2–3% populacji, wysoko uzdolnione (IQ ≥ 145) – ok. 0,1%.
• Jeśli połączymy te grupy, można przyjąć, że 15–20% społeczeństwa funkcjonuje w ramach jakiejś formy neuroodmienności.

4. Z czym bywa mylona neuroodmienność? 🚩🚩🚩

Diagnoza bywa trudna, bo objawy nakładają się z innymi zaburzeniami:
• ADHD z zaburzeniami lękowymi lub depresją (nadpobudliwość vs niepokój, problemy z koncentracją).
• Autyzm z zaburzeniami osobowości (np. schizotypowymi czy unikającymi).
• Dysleksja z trudnościami wynikającymi z zaniedbania edukacyjnego.
• Uzdolnienia z ADHD (szybkie tempo pracy, impulsywność, perfekcjonizm, nadmierne skupienie na jednej pasji).

5. Współwystępowanie 🧠💚🌱👁️

Badania pokazują, że neuroodmienność rzadko występuje w izolacji:
• U ok. 50–70% osób w spektrum autyzmu współwystępują inne diagnozy (ADHD, zaburzenia lękowe, depresja).
• ADHD często łączy się z zaburzeniami snu, uzależnieniami czy dysleksją.
• W grupie osób uzdolnionych odsetek diagnoz ADHD i ASD jest nieco wyższy niż w populacji ogólnej (Neihart, 2021).

6. Trudności osób neuroodmiennych ❗️❗️❗️
• Sensoryczne – nadwrażliwości na dźwięk, światło, dotyk.
• Społeczne – trudności w rozumieniu norm i relacji, poczucie inności, izolacji.
• Emocjonalne – intensywność przeżywania, skłonność do lęków i perfekcjonizmu.
• Edukacyjne i zawodowe – niedopasowanie systemu szkolnego czy środowiska pracy, które faworyzuje jednolity styl uczenia się i funkcjonowania.

7. Jak rozumieć i wspierać osoby neuroodmienne? ❤️👍
1. Zmiana perspektywy – nie „co jest nie tak z tą osobą?”, ale „czego potrzebuje, by funkcjonować optymalnie?”.
2. Indywidualizacja – dostosowanie edukacji i pracy do stylu uczenia się i przetwarzania informacji.
3. Wsparcie emocjonalne – psychoedukacja, akceptacja różnorodności, terapia ukierunkowana na zasoby.
4. Tworzenie przyjaznych środowisk – dostęp do cichej przestrzeni, elastyczność czasu pracy, różne formy komunikacji.
5. Docenianie mocnych stron – np. pasji, kreatywności, zdolności analitycznych.

8. Czego potrzebują do optymalnego funkcjonowania? 🌞🌺
• Bezpiecznego i akceptującego otoczenia, które pozwala na bycie sobą.
• Możliwości rozwoju mocnych stron i jednocześnie wsparcia w trudnościach.
• Elastycznego systemu edukacji i pracy – alternatywnych form oceniania, dostosowanych metod nauczania.
• Sieci społecznego wsparcia – rówieśników, rodziny, terapeutów, mentorów.
• Dostępu do diagnozy i wczesnej interwencji – by uniknąć błędnych etykiet i lat niezrozumienia.

Neuroodmienność to parasolowe pojęcie opisujące różnorodność neurologiczną, obejmującą autyzm, ADHD, dysleksję, ale także uzdolnienia i wybitne talenty. To nie „deficyt”, lecz inny sposób działania mózgu, który w sprzyjających warunkach może być ogromnym zasobem – dla jednostki i dla społeczeństwa. Wsparcie wymaga zmiany myślenia: z modelu deficytowego na model różnorodności i włączania.

W kolejnym poście przedstawię kilka opisów takich osób. Ciekawe czy któryś z nich wyda się Wam znajomy?

19/09/2025

Bliskość. Czym naprawdę jest i jak ją budować? 🤔

Często myślimy o bliskości jako o fizycznej obecności. Ale prawdziwa, głęboka bliskość to biochemiczny i emocjonalny taniec dwojga ludzi. To most zbudowany z wzajemnego zaufania, otwartości i wrażliwości, który ma realne odzwierciedlenie w naszym mózgu i ciele.

Psychologowie i neurolodzy odkryli, że kluczem do takiej więzi jest autentyczność i odwaga bycia wrażliwym. Brené Brown, badaczka wstydu i odwagi, udokumentowała, że bliskość rodzi się, gdy pozwalamy sobie być widzianymi naprawdę. Ale to nie tylko teoria – potwierdzają to twarde dane.

Co mówią badania? 🧪

🔹 Oksytocyna, hormon przytulania: Badania wykazują, że pozytywny fizyczny kontakt (przytulanie, trzymanie za ręce) oraz bliskość emocjonalna stymulują uwalnianie oksytocyny. Ten neurohormon redukuje stres, wzmacnia poczucie więzi i buduje zaufanie. To biologiczny klej dla naszych relacji.
🔹Teoria Poliwagalna Stephena Porgesa: Ta koncepcja wyjaśnia, dlaczego czujemy się bezpiecznie. Bliskość aktywuje w naszym układzie nerwowym tonus błędnika (część przywspółczulna), odpowiedzialny za stan "spokoju i łączenia". Gdy czujemy się bezpiecznie przy drugiej osobie, nasze ciało może się zregenerować, a umysł otworzyć. To fizjologiczny fundament zaufania.
🔹Gottman Institute i "Bid for Connection": Badacze John i Julie Gottman przez dekady analizowali związki. Odkryli, że kluczem są mikro-interakcje, tzw. „bid for connection" (prośby o połączenie). To są malutkie sygnały: "Hej, patrz, jaki piękny zachód słońca!". Reagowanie na te prośby ("O wow, niesamowity!") buduje zaufanie i poczucie bycia ważnym. Ignorowanie ich powoli niszczy bliskość.

👫Jak świadomie budować mosty bliskości, opierając się na nauce?

1. Praktykuj Aktywne Słuchanie: Badania pokazują, że gdy czujemy się prawdziwie wysłuchani, aktywują się w mózgu obszary związane z nagrodą i relaksacją.
2. Dziel się swoim Wewnętrznym Światem: To buduje intymność emocjonalną. Wspólne dzielenie się wrażliwością synchronizuje pracę mózgów i wzmacnia empatyczną więź.
3. Twórz Rytuały: Przewidywalne, pozytywne interakcje (jak wspólna kawa) budują w mózgu skojarzenia "ta osoba = bezpieczeństwo", stymulując uwalnianie oksytocyny.
4. Naprawiaj „pęknięcia”: Badania Gottmana pokazują, że pary, które potrafią skutecznie naprawiać konflikty, mają trwalsze i szczęśliwsze związki. Chodzi o to, by naprawić uraz, a nie "wygrać kłótnię".

Co niszczy i utrudnia bliskość? 🚧

🚩Przewlekły Stres: Hormon stresu, kortyzol, blokuje wydzielanie oksytocyny i utrzymuje układ nerwowy w stanie czujności ("walki lub ucieczki"), uniemożliwiając otwarcie się.
🚩Krytyka i Pogarda: Gottman zidentyfikował pogardę jako najsilniejszy prognostyk rozpadu związku. Aktywuje ona w mózgu ośrodki bólu i zagrożenia, całkowicie blokując możliwość budowania bliskości.
🚩Brak Obecności: Gdy jesteśmy nieobecni mentalnie, nie możemy odpowiedzieć na "bid for connection" partnera, co prowadzi do emocjonalnego wycofania.

Bliskość to nie magia, to neurobiologia i umiejętność. Wymaga pracy, ale jej efekty są wymierne: zdrowsze ciało (mniejszy stres) i szczęśliwszy umysł.

Zastanów się dziś:
➡️ Jak możesz dziś odpowiedzieć na "bid for connection" od bliskiej ci osoby?
➡️ Co pomaga tobie poczuć się na tyle bezpiecznie, by być wrażliwym?

16/09/2025

Rytuały i nawyki: twoja psychologiczna kotwica w chaotycznym świecie

Żyjemy w czasach przytłaczającej stymulacji. Niekończące się powiadomienia, wielozadaniowość, niepewność globalna i wieczny pośpiech. Nasze mózgi, ewolucyjnie przystosowane do zupełnie innych warunków, nie nadążają za tempem współczesności. W tym chaosie celowe rytuały i nawyki stają się nie luksusem, a koniecznością psychicznego przetrwania.

🧠 Dlaczego nasz umysł ich potrzebuje? Neurobiologia przewidywalności

Gdy wykonujemy świadomie wypracowany, powtarzalny rytuał, w naszym mózgu dzieje się coś niezwykłego:

🔹 Obniżenie aktywności ciała migdałowatego:To nasz wewnętrzny alarm. Kiedy działamy według znanego schematu, mózg wie, czego się spodziewać. Przewidywalność uspokaja ciało migdałowate, redukując lęk i stres. Chaos świata staje się mniej zagrażający, gdy my zachowujemy wewnętrzny ład.
🔹 Wzmocnienie kory przedczołowej: To centrum dowodzenia – odpowiada za podejmowanie decyzji, samokontrolę i skupienie. Kiedy nawyk staje się zautomatyzowany (np. poranna medytacja czy wieczorny rytuał czytania), kora przedczołowa nie marnuje energii na milion małych decyzji. Oszczędza tę moc na prawdziwe wyzwania dnia.
🔹 Uwalnianie neuroprzekaźników: Przewidywalne, pozytywne rytuały mogą stymulować uwalnianie dopaminy (dającej poczucie satysfakcji z dokończenia czynności) i serotoniny (odpowiedzialnej za dobre samopoczucie i spokój). Wieczorne zapisanie trzech wdzięczności to nie tylko pozytywna psychologia, to realna zmiana chemii twojego mózgu.
🔹 Poczucie sprawczości: W świecie, gdzie tak wiele jest poza naszą kontrolą, mały, wypracowany nawyk daje nam poczucie sprawczości i kompetencji. To akt potwierdzenia: "Mogę kontrolować przynajmniej to, jak zaczynam lub kończę swój dzień".

👁️ Jakie rytuały wprowadzić do życia? Małe kroki, wielkie zmiany

Kluczem nie jest rewolucja, a minimalizacja oporu. Zacznij od jednego, maksymalnie dwóch małych rytuałów.

⚓️ Poranna kotwica (zamiast sprawdzania telefonu)
🌱 Co? Pierwsze 15-30 minut bez ekranu. Szklanka wody, 5 głębokich oddechów przy otwartym oknie, krótkie rozciąganie, zapisanie intencji na dzień ("Dziś będę skupiony na jednym zadaniu naraz").
🌱 Po co? Ustala ton dnia zamiast oddawać ster zewnętrznym bodźcom. Daje poczucie rozpoczęcia dnia od własnego wyboru.

🚧 Wieczorny hamulec bezpieczeństwa
🌱Co? Cyfrowy detox – godzina przed snem bez niebieskiego światła. Ciepła herbata, zapisanie 3 rzeczy, za które jesteś wdzięczny, 10 stron książki, krótki przegląd dnia.
🌱Po co? Sygnalizuje układowi nerwowemu, że czas zwolnić. Poprawia jakość snu, który jest fundamentem zdrowia psychicznego.

📌 Nawyk pojedynczego zadania (Single-Tasking)
🌱Co? Wyznaczanie 25-45 minutowych bloków czasu na pracę w trybie "nieprzerwany". Phone w trybie samolot, zakmnięte niepotrzebne karty. Potem 5-10 minut przerwy.
🌱Po co? Walczy z iluzją wielozadaniowości, która jest głównym źródłem poczucia przytłoczenia i braku efektywności. Karmi korę przedczołową skupieniem.

🏃‍♂️ Rytuał fizycznego zakotwiczenia
🌱Co? 20-minutowy spacer (nawet w mieście), joga, tai chi, lub po prostu świadome napinanie i rozluźnianie mięśni.
🌱Po co? Przenosi uwagę z gonitwy myśli do ciała. To forma mindfulness, która obniża kortyzol (hormon stresu) i uspokaja układ nerwowy.

📗 Cotygodniowa refleksja
🌱Co? Godzina w weekend na podsumowanie: co poszło dobrze? Co było wyzwaniem? Co chcę kontynuować w nadchodzącym tygodniu?
🌱Po co? Zatrzymuje wir codzienności. Pozwala wyjść z trybu "reakcji" i wejść w tryb "celowego działania".

👍 Rytuał to nie kajdany

Pamiętaj, że rytuały i nawyki mają ci służyć, a nie niewolić. To elastyczne ramy, które dają wolność wewnątrz struktury. Gdy opadnie mgła chronicznego stresu, pojawia się przestrzeń na kreatywność, głębokie relacje i autentyczną radość.

W chaosie zewnętrznego świata, twój wewnętrzny porządek staje się twoją największą siłą. Zacznij budować go dziś, jeden mały, powtarzalny akt spokoju naraz.

15/09/2025

Co z tą złością?

🔥 Złość. Już samo to słowo wywołuje u wielu osób niepokój. To jedna z najbardziej stygmatyzowanych, najmniej zrozumianych i najczęściej tłumionych emocji. Boimy się jej u innych, bo kojarzy się z zagrożeniem, utratą kontroli i bólem. Boimy się jej w sobie, bo grozi nam, że przekroczymy granice, które sami sobie wyznaczyliśmy, i staniemy się kimś, kim nie chcemy być.
To nie złość jest problemem. Problemem jest nasza relacja z nią.

🔹Źródła lęku – Dlaczego złość tak nas przeraża?

Nasz strach przed złością – zarówno cudzą, jak i własną – ma głębokie korzenie. Można je podzielić na kilka warstw:

1. 🧠 Biologia i Neurobiologia: Zalążek w mózgu
* Reakcja „walka lub ucieczka”: Złość aktywuje w naszym ciele ten sam prymitywny system alarmowy, co strach. Gdy jesteśmy jej świadkami, nasze ciało automatycznie przygotowuje się na konfrontację lub ucieczkę. Podnosi się tętno, kortyzol (hormon stresu) zalewa organizm. Jesteśmy gotowi na zagrożenie.
* Neurony lustrzane: Badania (np. Giacomo Rizzolatti) pokazują, że kiedy widzimy czyjąś złość, nasz mózg „odzwierciedla” tę emocję, aktywując podobne obszary. Czujemy jakby to nasz gniew miał wybuchnąć, co jest niezwykle niekomfortowe. To mechanizm empatii, który w tym przypadku działa na naszą niekorzyść, wywołując lęk.

2. 🤱 Doświadczenia z dzieciństwa: Wdrukowane schematy

* Złość rodziców/opiekunów: Jeśli w dzieciństwie złość opiekuna wiązała się z krzykiem, przemocą, odrzuceniem lub chłodem emocjonalnym, nasz mózg nauczył się schematu: ZŁOŚĆ = NIEBEZPIECZEŃSTWO. Dziecko, które jest zależne od opiekunów, nie ma gdzie uciec. Jego strategią przetrwania staje się stłumienie własnej złości i hyperczujność na gniew innych.
* Tłumienie własnej złości: Gdy jako dzieci wyrażaliśmy złość (np. płaczem, buntem), mogliśmy usłyszeć: „Uspokój się!”, „Nie histeryzuj!”, „Dlaczego jesteś taki niegrzeczny?”. Nauczyliśmy się, że ZŁOŚĆ = UTRATA MIŁOŚCI I AKCEPTACJI. Więc chowamy ją głęboko, by być „grzecznymi” i kochanymi.

3. 🤫 Kulturowe Tabu i Stereotypy

* Złość jako „nieproduktywna” lub „niemoralna”: Zachodnia kultura promuje racjonalność, produktywność i „pozytywne myślenie”. Złość, jako emocja gwałtowna i „niecywilizowana”, jest często usuwana z przestrzeni publicznej i prywatnej.
* Stereotypy płciowe:
👨🏻‍🦱U mężczyzn: Złość bywa jedyną „akceptowalną” emocją, ale musi być wyrażona w określony, często agresywny sposób („prawdziwy mężczyzna”).
👩 U kobiet: Złość jest często piętnowana. Gniewna kobieta to „histeryczka”, „wariatka” lub „jędza”. Presja społeczna każe kobietom zamieniać złość w smutek lub uległość.

Przykład:
Marcin w pracy widzi, że szef jest wściekły. Jego ciało natychmiast się spina, serce zaczyna walić. Nie dlatego, że szef krzyczy na niego, ale dlatego, że jako dziecko musiał chować się w pokoju, gdy jego ojciec wpadał w szał. Jego mózg nauczył się, że gniew mężczyzny = zagrożenie.

🔹Złość jako komunikat – Jak ją zrozumieć i przeżywać?

Złość nie jest zła. To system sygnalizacji alarmowej naszej psychiki. Jej funkcją jest ochrona naszych granic i potrzeb.

Złość = Sygnał, że coś ważnego jest zagrożone lub naruszone.
* Potrzeba: np. szacunek, sprawiedliwość, autonomia, bezpieczeństwo.
* Wartość: np. uczciwość, punktualność, lojalność.
* Granica: np. fizyczna, emocjonalna, czasowa.

📗Jak zdrowo przeżywać własną złość? – Metoda „Name it to Tame it” (Nazwij, by oswoić)

1. 🗣️ Zauważ i nazwij: Zamiast „Jestem wściekły!” spróbuj: „Czuję rosnącą we mnie złość”. To oddziela Cię od emocji. To nie Ty jesteś złością, tylko ją czujesz.
2. 👤 Zlokalizuj ją w ciele: Złość ma fizjologię. Gdzie ją czujesz? Zaciśnięte żuchwy? Gorąco w klatce piersiowej? Napięte ramiona? Obserwacja ciała odcina nakręcającą się spiralę myśli.
3. ❓Odszyfruj komunikat: Zadaj sobie pytanie: „O co mi tak naprawdę chodzi? Co zostało naruszone?”
* Czyjeś spóźnienie -> „Moja granica czasu i szacunek dla niego zostały naruszone”.
* Niesprawiedliwy podział obowiązków -> „Moja potrzeba sprawiedliwości i równego traktowania jest zagrożona”.
4. 🏃‍➡️ Wybierz działanie (nie reakcję): Reakcja to krzyk. Działanie to świadomy wybór. Czy mogę:
* Odseparować się od osoby, na którą mam ochotę krzyczeć po to by zmniejszyć napięcie w ciele np. przez techniki oddechowe?
* Skierować energię fizycznie? (Intensywny trening, uderzenie poduszki, sprint – to rozładowuje adrenalinę).
* Przekazać komunikat? (Używając formuły: „Kiedy X [konkretne zachowanie], czuję Y [moja emocja], ponieważ potrzebuję Z [moja potrzeba]. Chciałbym, aby W [konkretna prośba].”).

Przykład:
Kasia gotuje obiad, a jej partner ogląda mecz. Ona czuje, jak złość w niej buzuje. Zamiast krzyczeć: „Zawsze wszystko robię sama!” (reakcja), robi krok:
1. Nazywa: „Jestem zła i zmęczona”.
2. Lokalizuje: „Czuję napięcie w brzuchu”.
3. Odszyfrowuje: „Moja potrzeba wspólnoty i sprawiedliwego podziału obowiązków jest naruszona”.
4. Działa: Podchodzi i mówi: „Kiedy widzę, że ja sama krzątam się w kuchni, a Ty oglądasz TV, czuję się zlekceważona i zmęczona. Potrzebuję, żebyśmy byli w tym razem. Czy mógłbyś pokroić sałatkę?”.

🔹Sztuka reagowania na cudzą złość -jak nie dać się zatruć

Gdy ktoś kieruje w naszą stronę złość, nasz instynkt każe nam walczyć, uciekać lub zastygnąć w bezruchu (freeze). Kluczem jest zdjęcie siebie z linii strzału.

1. Nie bierz tego do siebie (w 99% przypadków): Cudza złość prawie zawsze mówi o ich potrzebach, frustracjach i ranach, a nie o Twojej wartości. To, że ktoś na Ciebie krzyczy, nie znaczy, że „zasługujesz” na krzyk. Znaczy, że on nie radzi sobie z własnymi emocjami.
2. Zadawaj otwierające pytania (zamiast się bronić): Obrona i kontratak tylko podsycają ogień. Spróbuj:
* „Widzę, że jesteś bardzo zdenerwowany. Co się stało?”
* „Rozumiem, że to dla ciebie ważne. Powiedz mi więcej.”
* To przenosi energię z konfrontacji na współpracę w rozwiązaniu problemu, który wywołał złość.
3. Postaw granicę (jeśli złość przeradza się w agresję): Masz prawo powiedzieć stanowczo i spokojnie:
* „Rozumiem, że jesteś zły, i chcę o tym porozmawiać. Ale nie zgadzam się na krzyki/obelgi. Jeśli przestaniesz krzyczeć, szybciej znajdziemy rozwiązanie.”
* Jeśli druga strona nie respektuje granicy, masz prawo odejść: „Widzę, że teraz nie jesteś w stanie rozmawiać spokojnie. Wrócimy do tematu, kiedy się uspokoisz.”

Przykład:
Szef wbiega do pokoju i krzyczy: „Ten raport to katastrofa! Co ty sobie myślałeś?!”.
* Reakcja z lęku (walka/ucieczka): „Ale to nie moja wina, to dane od Anety!” (obwinianie) lub milczenie i poczucie beznadziei.
* Reakcja z granicy: „Widzę, że pan jest bardzo niezadowolony z raportu (uznanie emocji). Chcę to naprawić i zrozumieć, co jest nie tak (deklaracja współpracy). Proszę, niech pan pokazał mi konkretne fragmenty, które są problematyczne (kierowanie na fakty).”

❗️Złość nie jest przeciwieństwem spokoju. Jest przeciwieństwem bezsilności. To potężna, surowa energia, która – odpowiednio zrozumiana i wykorzystana – może być siłą napędową do stawiania zdrowych granic, domagania się szacunku i wprowadzania zmian w swoim życiu.

Nie chodzi o to, by przestać się jej bać, ale by oswoić ten lęk i zobaczyć, co kryje się pod spodem: głęboko ludzką potrzebę bycia widzianym, usłyszanym i potraktowanym poważnie. Twoja, i innych.

13/09/2025

Jak wyrażamy uczucia w związku? Nie tylko słowo „kocham”

W kulturze zachodniej wiele osób przywiązuje ogromną wagę do słów „kocham cię”. Ale psychologia pokazuje, że uczucia i zaangażowanie w związku wyrażamy na wiele różnych sposobów – często o wiele ważniejszych niż same deklaracje. Czułość, troska czy obecność potrafią mówić więcej niż tysiąc słów.

❤️ Języki miłości i różne sposoby wyrażania uczuć

Amerykański psycholog Gary Chapman opisał pięć podstawowych „języków miłości” – form, w jakich ludzie okazują uczucia. To popularna, ale trafna rama do zrozumienia różnic w relacjach.
1. Słowa afirmacji – komplementy, wyrazy wdzięczności, docenienie.
2. Czas wysokiej jakości – wspólne spędzanie chwil, rozmowy, wspólne doświadczenia.
3. Prezenty i drobne gesty – nie o wartość materialną chodzi, lecz o sygnał: „pamiętam o tobie”.
4. Pomoc i wsparcie – przejęcie obowiązków, troska o codzienność partnera.
5. Dotyk fizyczny – przytulenie, trzymanie za rękę, pocałunki.

Nie każdy mówi tym samym językiem – stąd biorą się nieporozumienia („Skoro ci nie mówię codziennie ‘kocham’, to nie znaczy, że nie czuję”).

📗 Co mówią badania?

Psychologia relacji podkreśla, że stała obecność i codzienne zachowania są lepszym predyktorem satysfakcji w związku niż same słowa.
• Badania John Gottmana (Uniwersytet w Waszyngtonie) pokazały, że małżeństwa, które potrafią zauważać i odpowiadać na drobne sygnały partnera (np. zainteresowanie, prośbę o uwagę), są bardziej trwałe.
• Teoria przywiązania (Bowlby, Hazan & Shaver) wskazuje, że poczucie bezpieczeństwa w relacji buduje się poprzez responsywność – czyli to, jak partner odpowiada na nasze potrzeby emocjonalne.
• Regularne rytuały bliskości (np. wspólna kawa, spacer wieczorny, rytuał powitania po pracy) zwiększają poziom zaangażowania i satysfakcji w relacji.

😍 Jak pokazujemy miłość w codzienności?
• Troską o zdrowie i samopoczucie partnera – pytanie „Jak się czujesz?” czy „Zrobiłem ci herbatę”.
• Wspieraniem w trudnościach – towarzyszenie w chorobie, stresie, w decyzjach.
• Obecnością bez oceniania – wspólne milczenie, słuchanie bez doradzania.
• Pamięcią o drobiazgach – ulubiona czekolada kupiona po drodze, zapamiętanie daty ważnej rozmowy.
• Budowaniem wspólnych planów – marzenia i decyzje na przyszłość są znakiem zaangażowania.

🚩 Dlaczego same słowa nie wystarczą?

Deklaracja miłości jest ważna, ale jeśli nie idzie za nią konsekwentne działanie, może brzmieć pusto. Z kolei dla wielu osób (szczególnie z doświadczeniem braku bezpieczeństwa w dzieciństwie) konkretne zachowania są bardziej przekonujące niż słowa.

W związku chodzi więc nie tylko o to, co mówimy, ale przede wszystkim o to, jak żyjemy z drugą osobą na co dzień.

👄👂👁️ Jak rozwijać zdolność wyrażania uczuć?

1. Rozpoznaj swój styl – zastanów się, jak najczęściej okazujesz miłość i jakiego języka potrzebujesz.

2. Zauważ styl partnera – on może mieć inny sposób wyrażania uczuć, co nie znaczy, że kocha mniej.

3. Ustal wspólne rytuały bliskości – codzienne drobiazgi wzmacniają więź.

4. Ćwicz uważność – zwracaj uwagę na sygnały drugiej osoby, nawet te subtelne.

5. Mów i pokazuj – równowaga między słowem a czynem buduje zaufanie.

Miłość nie zawsze brzmi głośno w słowach. Często jest obecna w gestach, trosce, obecności i konsekwencji. Zrozumienie, że partner może „mówić” miłością w inny sposób niż my, pozwala pogłębić więź i uniknąć rozczarowań. Bo ostatecznie to nie tylko „kocham” tworzy związek – ale codzienne, małe dowody zaangażowania.

12/09/2025

Gaslighting – kiedy ktoś podważa twoją rzeczywistość

Gaslighting to jedno z najbardziej destrukcyjnych zjawisk w relacjach międzyludzkich. Choć termin brzmi obco, niestety wielu ludzi doświadcza go na co dzień – w związkach, rodzinach, pracy czy nawet w życiu publicznym. To forma manipulacji, która potrafi podkopać poczucie własnej wartości, zaufanie do siebie i zdolność do jasnego myślenia.

🔹 Skąd wzięła się nazwa?

Określenie „gaslighting” pochodzi z lat 30. XX wieku i wywodzi się z brytyjskiej sztuki teatralnej „Gas Light” (1938), a następnie z jej ekranizacji filmowej z 1944 roku. W historii mąż stopniowo manipuluje żoną, aby wmówić jej, że traci zmysły. Jednym z jego sposobów było przygaszanie lamp gazowych i zaprzeczanie, że światło się zmienia – stąd nazwa.

Dziś termin ten funkcjonuje w psychologii i kulturze popularnej jako określenie emocjonalnej przemocy i manipulacji polegającej na podważaniu czyjegoś poczucia rzeczywistości.

🔹 Czym jest gaslighting?

Gaslighting to systematyczne podważanie myśli, uczuć i spostrzeżeń drugiej osoby. Osoba stosująca tę formę manipulacji dąży do tego, by ofiara zaczęła wątpić w swoje doświadczenia, zdrowie psychiczne i zdolność oceny sytuacji.

Typowe techniki gaslightingu:
🚩 Zaprzeczanie oczywistym faktom („To się nigdy nie wydarzyło”, „Źle pamiętasz”).
🚩 Bagatelizowanie uczuć („Przesadzasz”, „Robisz problem z niczego”).
🚩 Przerzucanie winy („To twoja wina, że tak się czujesz”).
🚩 Tworzenie chaosu informacyjnego (ciągłe zmiany wersji wydarzeń, sprzeczne komunikaty).
🚩 Izolowanie ofiary od osób, które mogłyby potwierdzić jej wersję.

🔹Skąd się bierze gaslighting?

Źródła tego zjawiska można rozumieć na kilku poziomach:
1. Indywidualnym – stosują go osoby o cechach narcystycznych, kontrolujących, z tendencją do dominacji. Dla nich gaslighting jest sposobem na utrzymanie władzy i przewagi.
2. Relacyjnym – w toksycznych związkach gaslighting staje się narzędziem unikania odpowiedzialności, rozbrajania konfliktu kosztem partnera, czy też narzędziem emocjonalnej przemocy.
3. Społecznym – zjawisko występuje także w skali grupowej czy politycznej. Manipulacja informacjami, podważanie faktów i sianie wątpliwości co do prawdy są sposobami kontroli społecznej.

🔹 Skutki gaslightingu

Ofiara gaslightingu stopniowo zaczyna:
• tracić zaufanie do siebie i własnych odczuć,
• czuć chroniczne poczucie winy i wstydu,
• mieć trudności w podejmowaniu decyzji,
• odczuwać lęk, depresję, objawy psychosomatyczne,
• izolować się od otoczenia.

Z czasem gaslighting prowadzi do głębokiego kryzysu poczucia tożsamości.

🎯 Jak się bronić przed gaslightingiem?
1. Zaufaj swoim odczuciom. Jeśli czujesz, że coś jest nie tak, twoje emocje są ważnym sygnałem.
2. Dokumentuj fakty. Prowadzenie notatek, zapisywanie dat i sytuacji pomaga utrzymać orientację w rzeczywistości.
3. Rozmawiaj z innymi. Kontakt z zaufanymi osobami (przyjaciel, terapeuta) daje punkt odniesienia i potwierdzenie twoich doświadczeń.
4. Ustal granice. Jeśli ktoś ciągle podważa twoje słowa i uczucia, możesz jasno komunikować: „Nie zgadzam się na to, byś umniejszał moje doświadczenie”.
5. Zadbaj o wsparcie profesjonalne. Terapia psychologiczna pomaga odzyskać poczucie własnej wartości i nauczyć się strategii obrony przed manipulacją.
6. W skrajnych przypadkach – wyjdź z relacji. Jeśli gaslighting jest elementem przemocy psychicznej, najlepszym rozwiązaniem może być odcięcie się od toksycznego środowiska.

Gaslighting to subtelna, ale niezwykle wyniszczająca forma przemocy psychicznej. Jego celem jest kontrola – przez odebranie ofierze zaufania do samej siebie. Świadomość tego mechanizmu to pierwszy krok, by się przed nim bronić. Twoje emocje, wspomnienia i przeżycia są prawdziwe – i masz prawo im ufać.

10/09/2025

Jak odnaleźć spokój, gdy docierają do nas trudne wiadomości

Dzisiejsze informacje o zestrzeleniu i znalezieniu rozbitych dronów wystrzelonych przez Rosję mogły wywołać w wielu z nas lęk i niepewność. To naturalne – nasz organizm reaguje stresem, gdy słyszy o potencjalnym zagrożeniu. Ważne jest jednak, by w takich momentach zadbać o siebie i odzyskać poczucie stabilności.

🧩 Co może pomóc:
1. Świadomy oddech i zatrzymanie się. Kilka spokojnych oddechów pomaga uspokoić układ nerwowy.
2. Ograniczenie przeciążenia informacjami. Śledź jedno wiarygodne źródło, zamiast sprawdzać wiadomości co chwilę. Pamiętaj o szerzącej się (również celowej) dezinformacji.
3. Rozmowa z bliskimi. Wspólne dzielenie się emocjami obniża napięcie.
4. Rutyna i drobne rytuały. Powtarzalność daje poczucie stabilności (kawa, spacer, książka).
5. Dbanie o ciało. Sen, posiłki i ruch są fundamentem odporności psychicznej.
6. Uważność na dzieci. Daj im prosty komunikat: „Jesteśmy razem, jesteś bezpieczny”.
7. Wspólnota. Rozmowa z sąsiadem, przyjacielem czy rodziną przypomina, że nie jesteś sam/a.

🔑 Poczucie kontroli i przygotowanie

Część lęku wynika z niepewności – co będzie, jeśli wydarzy się coś trudniejszego? Warto pamiętać, że możemy odzyskać poczucie wpływu, robiąc małe kroki przygotowawcze.

👉 Kilka praktycznych działań:

• Dowiedz się, gdzie w Twojej okolicy znajdują się schrony lub miejsca bezpiecznego schronienia. Taką informację często można znaleźć na stronach urzędów miast i gmin.

• Miej przygotowaną podstawową „torbę awaryjną”. Może zawierać: wodę, latarkę, powerbank, dokumenty, podstawowe leki, coś do jedzenia o długiej dacie ważności.

• Sprawdź podstawowe zasady postępowania w razie alarmu lub usłyszenia zbliżającego się drona . Wiedza o tym, jak się zachować, zmniejsza poczucie bezradności.

• Zrób plan rodzinny. Ustal z bliskimi, gdzie się spotkacie i jak się skontaktujecie, jeśli telefony będą przeciążone.

• Zadbaj o drobiazgi codzienne. Naładowany telefon, paliwo w samochodzie, mała rezerwa gotówki – to daje poczucie bezpieczeństwa.

🌿 Dlaczego to ważne?
Przygotowanie nie jest równoznaczne z paniką. To sposób na odzyskanie poczucia wpływu – bo choć nie mamy kontroli nad wydarzeniami geopolitycznymi, możemy mieć wpływ na to, co dzieje się w naszym najbliższym otoczeniu.

🤝 Pamiętajmy: strach jest ludzką reakcją, ale możemy go oswajać poprzez wiedzę, rutynę i wspólnotę.

☎️ Jeżeli mimo wszystko lęk i katastroficzne myśli narastają możesz zadzwonić na bezpłatne infolinie wsparcia dla osób w kryzysie lub skontaktuj się z psychologiem/psychoterapeutą. Ważne, żeby nie być w tym stanie samemu.

Psychopracownia Karolina Murek /Gelak-Lipska/

23/09/2025

19/09/2025

16/09/2025

15/09/2025

13/09/2025

12/09/2025

10/09/2025

Adres

Telefon

Strona Internetowa

Ostrzeżenia

Skontaktuj Się Z Praktyka

Skróty

Udostępnij

Kategoria