20/05/2025
✋ STIMY – zachowania, które pomagają przetrwać. Nie odbieraj ich dziecku.
Kręci się w kółko.
Machają rękami.
Wydają dźwięki.
Wpatrują się w wirującą plamkę światła albo kiwają głową przez godzinę.
Z zewnątrz – dziwne zachowania.
Z wewnątrz – mechanizm przetrwania.
Stimy, czyli zachowania autostymulacyjne, to naturalna część funkcjonowania osób w spektrum. Są formą samoregulacji neurologicznej i emocjonalnej – takiej, jakiej osoby neurotypowe często nawet nie zauważają, gdy np. gryzą długopis, stukanie nogą o podłogę, bawią się włosami albo bezwiednie nucą.
🧠 Co mówi nauka?
🔬 Stimy są formą samoregulacji – pomagają osobom w spektrum przetwarzać nadmiar bodźców albo uzyskać potrzebny poziom stymulacji sensorycznej (Baranek et al., 2006; Leekam et al., 2007).
🧩 Nie są cechą „złą” ani patologizującą, jeśli nie są autodestrukcyjne. W badaniu Gabrielsen et al. (2015) stimowanie było silnie związane z momentami przeciążenia sensorycznego, a jego tłumienie – z większym stresem i zachowaniami autoagresywnymi.
💡 Nie należy stimów tłumić, lecz uczyć bezpiecznego stimowania i umożliwiać ich występowanie w sposób nieuciążliwy społecznie (Koenig & Rudney, 2010).
📌 Dlaczego osoby w spektrum stimują?
Dla regulacji napięcia (gdy jest go za dużo – przeciążenie).
Dla pobudzenia układu nerwowego (gdy jest go za mało – niedowrażliwość).
Dla przyjemności sensorycznej.
Dla skupienia uwagi.
Dla powrotu do „bezpiecznego schematu” w nieprzewidywalnym świecie.
📊 Typowe formy stimowania:
✅ Przedsionkowe – bujanie, kręcenie się, huśtanie.
✅ Proprioceptywne – naciskanie ciała, skakanie, uderzanie.
✅ Wokalne – mruczenie, powtarzanie słów, echolalia.
✅ Dotykowe – zabawa tkaninami, miętoszenie przedmiotów, gryzienie.
✅ Słuchowe – klikanie, stukanie, słuchanie tego samego dźwięku.
✅ Węchowe i smakowe – lizanie, żucie, wąchanie.
✅ Wzrokowe – patrzenie na światła, iskry, kalejdoskopy, ruchome wzory.
Stimów może być bardzo wiele, to tylko niektóre z przykładów.
❗ A co jeśli stimy się ogranicza? "Przestań!", "Nie rób tak!", "Bądź cicho!", "Zachowuj się normalnie!", "Odłóż to z rąk!", "Przestań się tak kręcić!", "Nie skacz po łóżku!", itp...
❌ Zwiększa się poziom stresu.
❌ Może pojawić się autoagresja lub shutdown.
❌ Prowadzi to do stłumienia ekspresji emocjonalnej i sensorycznej.
❌ Zmniejsza się poczucie bezpieczeństwa.
❌ Osoba przestaje ufać, że może być sobą.
Z badań: osoby dorosłe z autyzmem, które jako dzieci były zmuszane do powstrzymywania stimów, częściej deklarują objawy lękowe, depresyjne i chroniczne napięcie w dorosłości (Kapp et al., 2019).
🔧 Jak wspierać stimowanie w sposób bezpieczny i społecznie akceptowalny?
✔️ Umożliwiaj dziecku stimowanie w kontrolowany sposób (np. w wyznaczonej przestrzeni, z wybranym przedmiotem).
✔️ Zamiast tłumić stim – zastąp go wersją bardziej funkcjonalną (np. gumki sensoryczne, gniotki).
✔️ Obserwuj – jeśli stim jest intensywny, zapytaj: „Potrzebujesz się wyciszyć?”
✔️ Rozmawiaj – tłumacz dzieciom, że stimowanie jest normalne, ale można szukać bezpiecznych form.
💬 A jak to wygląda u Was?
Czy Twoje dziecko stimuje? W jaki sposób?
Czy ktoś kiedyś próbował mu tego zabronić?
Co pomogło Ci zrozumieć, że stimy są potrzebne i wartościowe?
Podziel się w komentarzu – Twoje doświadczenie może zmienić czyjeś podejście.
👍 Stimy to nie „dziwactwo”. To język ciała dziecka, który mówi: „Reguluję się. Próbuję sobie poradzić.”
Nie zabierajmy im tego języka. Nauczmy się go rozumieć.
Szukasz pomocy, napisz.
Nazywam się Anna Pius i prowadzę gabinet diagnostyczno - terapeutyczny "Autyzm po godzinach". Prywatnie jestem mamą dziecka w spektrum.
Oferuję: konsultacje on-line i stacjonarne, badanie ADOS-2, terapię dla dzieci i młodzieży, szkolenia dla kadry pedagogicznej żłobków, przedszkoli i szkół.
📩 anna.m.pius@wp.pl
☎️ 533 305 404
🌐 www.autyzmpogodzinach.pl
