07/06/2025
Bullying, czyli przemoc rówieśnicza, to zjawisko wykraczające daleko poza niewinną szkolną sprzeczkę. To systematyczne, powtarzające się działania mające na celu skrzywdzenie drugiej osoby zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Bullying może przybierać formę wyśmiewania, izolowania, szantażu, wykluczania z grupy, rozprzestrzeniania plotek, a także przemocy fizycznej czy seksualnej. Skutki tej przemocy są poważne i długofalowe, a problem dotyczy ponad połowy dzieci i młodzieży w Polsce.
Aspekty prawne
W polskim prawie nie ma osobnego przepisu dotyczącego bullyingu, ale wiele form przemocy rówieśniczej jest ściganych na podstawie Kodeksu karnego. Odpowiedzialność karną mogą ponosić zarówno dorośli, jak i nieletni sprawcy. Wśród czynów zabronionych, które mogą obejmować bullying, znajdują się m.in. groźby karalne (art. 190), stalking (art. 190a), a także znieważanie, naruszenie nietykalności cielesnej (art. 216 i 217), pobicie (art.158) czy spowodowanie uszczerbku na zdrowiu (art. 156 i 157).
W przypadku nieletnich sprawców do 17 roku życia co do zasady odpowiedzialność jest określana na podstawie przepisów ustawy o wsparciu i resocjalizacji nielenich. Sąd rodzinny może zastosować środki wychowawcze, nadzór kuratora, a w poważniejszych przypadkach skierować sprawcę do ośrodka wychowawczego.
Ofiara bullyingu lub jej opiekunowie mogą zgłosić sprawę do szkoły, policji lub prokuratury. Instytucje te mają obowiązek podjęcia działań mających na celu ochronę dziecka i ukaranie sprawcy.
Aspekty psychologiczne
Konsekwencje bullyingu są niezwykle poważne i mogą towarzyszyć ofierze przez całe życie. Światowa Organizacja Zdrowia uznaje przemoc rówieśniczą za jedno z największych zagrożeń dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży.
Najczęstsze skutki psychologiczne to obniżone poczucie własnej wartości i pewności siebie, kiedy ofiary zaczynają myśleć o sobie negatywnie, wstydzą się, czują się winne i bezradne. Pojawiają się także zaburzenia lękowe, depresja oraz problemy psychosomatyczne takie jak bóle głowy, problemy ze snem i chroniczne zmęczenie. Ofiary mają trudności w relacjach społecznych, stają się nieufne, wycofane i mogą mieć problemy z budowaniem bliskich relacji także w dorosłości. Badania pokazują, że dzieci doświadczające bullyingu ponad dwa razy częściej mają myśli samobójcze i ponad trzy razy częściej podejmują próby samobójcze niż ich rówieśnicy. Długotrwała przemoc może prowadzić do zaburzeń rozwoju osobowości, problemów z tożsamością, a także do rozwoju zaburzeń takich jak borderline. Ponadto przewlekły stres i lęk obniżają koncentrację i motywację, co prowadzi do pogorszenia wyników w nauce, absencji szkolnej, a nawet rezygnacji z edukacji.
Warto pamiętać, że skutki bullyingu dotykają nie tylko ofiar, ale także sprawców i świadków przemocy. Sprawcy mogą utrwalać destrukcyjne wzorce zachowań, a świadkowie, jeśli nie reagują, mogą odczuwać poczucie winy, lęk i bezradność.
Bullying to nie tylko problem wychowawczy – to realne zagrożenie dla zdrowia psychicznego i prawnego bezpieczeństwa dzieci. Reagujmy i nie bądźmy obojętni – każdy ma prawo do nauki i życia bez przemocy.