13/09/2024
Skąd właściwie biorą się przesądy? Co wyprawiały gołębie w laboratorium behawiorystów? 👩🔬 I co z tego wynika dla nas? Zapraszam do lektury 🙂
Na początku warto będzie krótko opowiedzieć eksperyment przeprowadzony jakiś 80 lat temu w Stanach przez niezwykle pomysłowego psychologa Burrhusa Frederica Skinnera 🧠.
Eksperyment przeprowadzano w wielu różnych wariantach, ale ogólnie rzecz biorąc polegał on na tym, że głodne gołębie wkładano na kilka minut do specjalnie skonstruowanych skrzynek. Mechanizm, w nich zamontowany pozwalał gołębiom wpływać na to, żeby z podajnika wypadła kulka jedzenia. 🥗 Gołębie, uruchamiając mechanizm w skrzynce, miały wpływ na to kiedy pojawi się pokarm. W dalszych fazach eksperymentu Skinner trochę namieszał (przynajmniej z perspektywy gołębia). Najpierw jedzenie zaczęło wypadać z podajnika w równych odstępach czasu, zupełnie bez względu na to, co robił akurat gołąb. Później naukowcy podawali jedzenie w zupełnie przypadkowych odstępach czasu.
Co na to gołębie? 🥵 A więc szukając sensu w tej dziwacznej rzeczywistości zaczęły zastanawiać się nad tym, co akurat robiły, kiedy pojawiło się jedzenie i sądzić, że właśnie to zachowanie wywołało podanie im ziaren. Repertuar ich zachowań był naprawdę bogaty; stawały na jednej nóżce, podnosiły skrzydełko, dreptały w kółko. 🤹♀️ Jeśli jedzenie akurat przypadkowo trafiło do ich klatki utwierdzało je w przekonaniu, że ich zachowanie ma sens. Okazało się, że gołębie to naprawdę przesądne ptaki 🙂
Czy z nami jest podobnie? Możliwe, że głupio to przyznać, ale tak. I to jak! Kto z nas nie miał nigdy swoje zwyczaju przynoszącego szczęście? Szczęśliwy długopis na egzamin, albo chuchnięcie na kości do gry?🎰
Pytanie jakie nasuwa mi się na koniec brzmi: Co dają nam przesądy, czemu się ich trzymamy? Myślę, że to, co dostajemy to magiczne poczucie kontroli nad skomplikowanymi i nieprzewidywalnymi często kolejami losu. A czego nie damy za poczucie kontroli niekontrolowanego, a co za tym idzie trochę więcej poczucia bezpieczeństwa? 🦸
Na sam koniec: czy przesądy nam szkodzą czy pomagają? Odpowiedź na to pytanie to temat długi jak Wisła, więc mówiąc krótko: wszystko dobre, co w odpowiedniej dawce.
🌿
źródło: Skinner, B. F. (1948). 'Superstition' in the pigeon. Journal of Experimental Psychology, 38(2), 168–172.