21/07/2025
psychologiwonabiernat.com
Od połowy zeszłego wieku wielu zwolenników zyskało podejście life-span development, zgodnie z którym zmiany rozwojowe mogą zachodzić przez całe życie: od narodzin (lub poczęcia) do śmierci (Reese, Overton, 1970). Zastąpiło pogląd, zgodnie z którym zmiany rozwojowe – rozumiane jako zmiany progresywne, przejawiające się w zastępowaniu niższych, mniej złożonych procesów (...) i zachodzą w pierwszych okresach życia, przede wszystkim w dzieciństwie i adolescencji. (...). Odrzucenie „mocnego” lub „twardego” modelu rozwoju zakorzenionego w zmianach biologicznych (obejmujących morfologię, anatomię i procesy fizjologiczne) powiązanych z dojrzewaniem struktur organizmu poprzedzającym gotowość do rozrodu i rozród jest istotą nowego spojrzenia na życie człowieka.
Konkurencyjne podejście zakłada „słaby” model rozwoju. Ogranicza, lecz nie odrzuca w sposób absolutny – kryterium zmiany rozwojowej rozumianego jako osiągnięcie przez strukturę, proces lub przez aktywność – wyższego poziomu, bardziej skomplikowanego, złożonego, a przez to bardziej doskonałego. Za wskaźnik rozwoju przyjmuje się w modelu słabym po prostu zmianę, także taką, która polega na uproszczeniu, ograniczeniu aktywności, przekształceniu struktury lub procesu. Zmiany tego drugiego rodzaju jednak nie należy sprowadzać do regresu. Jej istotą, podobnie jak w przypadku zmiany określanej jako progresywna, może być zarówno zmiana ilościowa, jak i zmiana jakościowa. Regres oznacza natomiast cofnięcie się stanu struktury i procesu do stanu wcześniejszego, co w przypadku form żywych, a taką jest człowiek, jest co najmniej dyskusyjne. W toku codziennej aktywności – w efekcie zdobywania nowych informacji (i wymiany substancji) – zachodzi nieustanna przebudowa struktur psychiki (i struktur biologicznych) oznaczająca zmiany ilościowe i/lub jakościowe. Nawet wydarzenia urazowe, traumatyczne, w wyniku których może dojść do zniszczenia struktury psychologicznej lub jej redukcji i wystąpienia zachowań przypominających przejawiane wcześniej, we wcześniejszych latach życia (np. w dzieciństwie, adolescencji), nie dowodzą zmiany regresywnej – rozumianej jako cofnięcie się stanu struktury lub procesu – albowiem w żadnym momencie rozwoju psychospołecznego nie można powrócić do punktu wyjścia. Zdobywanie nowych informacji lub ich wytwarzanie poprzez przepracowanie informacji wcześniej zebranych można traktować zatem jako generator rozwoju. Ograniczenie takich możliwości może skutkować zahamowaniem lub spowolnieniem rozwoju – może mieć walor adaptacyjny w niesprzyjających warunkach.
Fragm.
Hanna Liberska
"W oczekiwaniu na nowe rozwiązania w rozumieniu i wyjaśnianiu rozwoju człowieka", Polskie Forum Psychologiczne, 2023r. T. ###VIII, nr 4.
