07/07/2025
Cieszę się, że coraz poważniej w Polsce zaczyna się rozmawiać o nowych metodach leczenia....zresztą, czy tak naprawdę nowych?
🧬💥 Z TEGO WPISU DOWIESZ SIĘ:
👉 czym jest 𝙥𝙨𝙮𝙘𝙝𝙤𝙩𝙚𝙧𝙖𝙥𝙞𝙖 𝙬𝙨𝙥𝙤𝙢𝙖𝙜𝙖𝙣𝙖 𝙈𝘿𝙈𝘼,
👉 dlaczego budzi tak duże emocje w leczeniu PTSD,
👉 jakie są naukowe podstawy, korzyści i zagrożenia tej metody.
🍄 M**A, czyli 3,4-metylenodioksymetamfetamina, to substancja syntetyczna o złożonym działaniu psychotropowym, łącząca właściwości stymulujące, empatogenne i halucynogenne. Choć powstała już na początku XX wieku jako produkt uboczny w badaniach nad lekami hemostatycznymi, na dobre zaistniała w kontekście psychoterapii dopiero w latach 70. XX wieku, gdy Alexander Shulgin dostrzegł jej potencjał w pracy nad trudnymi emocjami. Z jego inicjatywy substancja trafiła do praktyki psychoterapeutycznej, gdzie wykorzystywano ją w połączeniu z klasycznymi metodami terapeutycznymi – takimi jak podejście psychodynamiczne czy humanistyczne – w celu ułatwienia dostępu do trudnych wspomnień i przeżyć emocjonalnych. Jednak w 1985 roku M**A została zdelegalizowana, co przerwało badania nad jej zastosowaniem medycznym. Powodem tej decyzji była nie tylko obawa o potencjalne ryzyko neurotoksyczności, ale również chęć ograniczenia dostępu do pokrewnej substancji – MDA.
🍄 Dopiero w XXI wieku, głównie za sprawą działań organizacji MAPS (Multidisciplinary Association for Psychedelic Studies), powrócono do systematycznych badań nad terapeutycznym potencjałem M**A, szczególnie w leczeniu zespołu stresu pourazowego (PTSD). MAPS to amerykańska organizacja non-profit, założona w 1986 roku, która wspiera rozwój naukowych, medycznych i edukacyjnych zastosowań psychodelików. Jej celem jest stworzenie ram prawnych i klinicznych umożliwiających bezpieczne i skuteczne stosowanie tych substancji w leczeniu osób z ciężkimi zaburzeniami psychicznymi. Dzięki jej inicjatywie przeprowadzono m.in. badania fazy III nad 𝙥𝙨𝙮𝙘𝙝𝙤𝙩𝙚𝙧𝙖𝙥𝙞𝙖̨ 𝙬𝙨𝙥𝙤𝙢𝙖𝙜𝙖𝙣𝙖̨ 𝙈𝘿𝙈𝘼 (ang. M**A-assisted psychotherapy, M**A-AP), które utorowały drogę do uznania tej formy leczenia za „terapię przełomową” przez amerykańską Agencję Żywności i Leków (FDA) [1]
🍄 PTSD to zaburzenie psychiczne rozwijające się w odpowiedzi na doświadczenie traumatycznego wydarzenia. Objawia się m.in. intruzywnymi wspomnieniami, unikaniem, nadmiernym pobudzeniem i negatywnymi zmianami w zakresie nastroju i funkcjonowania poznawczego. Obecnie standardem leczenia są psychoterapie ukierunkowane na traumę (np. ekspozycja, terapia poznawczo-behawioralna) oraz farmakoterapia z użyciem inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Niestety, nawet 60% pacjentów nie reaguje adekwatnie na te formy leczenia, a wskaźniki odsetka pacjentów przerywających terapię są wysokie [2]. W tym kontekście psychoterapia wspomagana M**A zyskała miano „terapii przełomowej” – jako potencjalne rozwiązanie dla przypadków opornych na leczenie.
🍄 Mechanizm działania M**A czyni ją szczególnie interesującą z perspektywy pracy z osobami po doświadczeniu traumy psychicznej. Substancja ta wpływa na układ neuroprzekaźników – czyli chemicznych przekaźników informacji między komórkami nerwowymi – zwiększając poziom serotoniny, noradrenaliny i dopaminy. Dzieje się to poprzez stymulowanie ich intensywnego uwalniania z neuronów (czyli tzw. „wyrzutu”) oraz jednoczesne hamowanie ich wychwytu zwrotnego, czyli procesu, w którym neurony wchłaniają ponownie te cząsteczki po ich działaniu. Dodatkowo M**A spowalnia ich rozkład enzymatyczny, co prowadzi do ich dłuższego działania w mózgu. Efektem jest poprawa nastroju, zwiększenie poczucia energii i obniżenie poziomu lęku.
Równocześnie M**A zwiększa poziom oksytocyny – hormonu silnie związanego z tworzeniem relacji, zaufaniem i poczuciem bezpieczeństwa. Dzięki temu może wzmacniać tzw. przymierze terapeutyczne, czyli relację współpracy i zaufania między pacjentem a terapeutą, która stanowi jeden z kluczowych czynników skuteczności każdej psychoterapii. W efekcie osoby poddawane terapii wspomaganej M**A łatwiej konfrontują się z trudnymi wspomnieniami, pozostając przy tym w stanie emocjonalnej tolerancji i bez nadmiernego przeciążenia psychicznego.
Badania neurobiologiczne wykazały również, że M**A wpływa na funkcjonowanie struktur mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie emocji i pamięci, takich jak ciało migdałowate, hipokamp i kora przedczołowa. Zmiany te są powiązane z podniesieniem poziomu neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego (brain-derived neurotrophic factor, BDNF) – białka odgrywającego kluczową rolę w plastyczności synaptycznej, czyli zdolności mózgu do tworzenia i modyfikowania połączeń nerwowych. To właśnie dzięki takiej plastyczności możliwe jest m.in. wygaszanie reakcji lękowych i tworzenie nowych, mniej destrukcyjnych sposobów reagowania na wspomnienia związane z traumą [3].
🍄 Psychoterapia wspomagana M**A to jedna z najbardziej obiecujących metod leczenia zespołu stresu pourazowego (PTSD), szczególnie w przypadkach opornych na tradycyjne formy terapii. Najnowsze badania pokazują, że połączenie tej substancji z profesjonalnym wsparciem terapeutycznym może przynieść wyraźną ulgę osobom zmagającym się z ciężkimi objawami traumy. W metaanalizie obejmującej dziewięć dobrze zaprojektowanych badań klinicznych wykazano, że osoby poddane terapii z użyciem M**A doświadczały znaczącego zmniejszenia objawów PTSD — znacznie większego niż ci, którzy otrzymywali placebo lub bardzo niskie dawki substancji. Co więcej, w grupie leczonej M**A znacznie więcej osób osiągało remisję, czyli taki poziom poprawy, że nie spełniali już kryteriów diagnozy PTSD. Efekty te były szczególnie wyraźne u pacjentów z przewlekłą, trudną do leczenia postacią zaburzenia [2,4]
🍄 Nie znaczy to jednak, że terapia jest całkowicie wolna od ryzyka. W trakcie leczenia mogą wystąpić skutki uboczne — najczęściej krótkotrwałe i przemijające, ale uciążliwe. Jak pokazują najnowsze analizy, osoby otrzymujące M**A częściej skarżyły się na zaciskanie szczęki, nudności, nadmierne pocenie się, uczucie zimna, napięcie mięśniowe, rozmyte widzenie czy rozszerzone źrenice. W sumie, w badaniach fazy III działania niepożądane zdarzały się ponad trzy razy częściej niż w grupach placebo. Co istotne, objawy te zwykle występowały podczas sesji terapeutycznych i były monitorowane przez specjalistów. Nie wpływały też istotnie na liczbę osób rezygnujących z terapii [5]
🍄 Osobną kwestią pozostaje zastosowanie terapii wspomaganej M**A u młodzieży. PTSD dotyka również osoby w wieku rozwojowym, a istniejące terapie często okazują się dla nich niewystarczające lub trudne do ukończenia. Wstępne analizy sugerują, że M**A może ułatwiać przełamywanie unikania, wzmacniać przymierze terapeutyczne i redukować intensywność emocji towarzyszących przywoływaniu traumy. Szczególnie u młodych osób, dla których regulacja emocji bywa wyzwaniem, te właściwości mogą zwiększyć szanse na skuteczne przepracowanie doświadczeń traumatycznych. Jednak zastosowanie terapii wspomaganej M**A u adolescentów pozostaje, na razie czysto hipotetyczne – niezbędne są odrębne badania kliniczne uwzględniające specyfikę neurobiologiczną tej grupy [6].
🍄 Warto przy tym zaznaczyć, że choć M**A bywa utożsamiane z „ecstasy”, te pojęcia nie są tożsame. M**A to czysta substancja czynna, używana w badaniach klinicznych w standaryzowanej dawce i czystości farmaceutycznej. „Ecstasy” to natomiast nazwa potoczna dla nielegalnych tabletek zawierających – lub deklarujących zawartość – M**A, często zanieczyszczonych innymi substancjami, o nieprzewidywalnym składzie i dawce. Dlatego wyniki badań nad M**A nie mogą być odnoszone do rekreacyjnego użycia ecstasy.
Podsumowując, 𝙥𝙨𝙮𝙘𝙝𝙤𝙩𝙚𝙧𝙖𝙥𝙞𝙖 𝙬𝙨𝙥𝙤𝙢𝙖𝙜𝙖𝙣𝙖 𝙈𝘿𝙈𝘼 to jedna z najbardziej obiecujących innowacji w leczeniu PTSD – zwłaszcza w przypadkach, w których zawiodły standardowe interwencje. Choć dowody naukowe potwierdzają jej skuteczność i trwałość efektów terapeutycznych, nie można ignorować związanych z nią zagrożeń. Wprowadzenie M**A do praktyki klinicznej wymaga nie tylko dalszych badań nad bezpieczeństwem, ale też starannie przemyślanej struktury prawnej i etycznej. Terapia ta nie jest cudownym remedium, ale – odpowiednio stosowana – może stać się realnym wsparciem w leczeniu jednego z najbardziej wyniszczających zaburzeń psychicznych.
**A
PS1. Spis cytowanej literatury (oznaczonej numerami w nawiasach kwadratowych] znajduje się w komentarzu.
PS2. Photo by A. I. on Unsplash
