15/08/2025
Koncepcja WWO (osoba wysoko wrażliwa) spopularyzowana przez amerykańską psycholożkę Elaine Aron (2017), opisuje osoby rzekomo wyróżniające się silniejszym odczuwaniem bodźców, głębszym przetwarzaniem informacji, łatwym przestymulowaniem, intensywnym przeżywaniem emocji, wyjątkową empatią i wyczuleniem na subtelne sygnały. Wiele osób czytających taki opis ma wrażenie, że pasuje on do nich, podkreślając ich wrażliwość i niepowtarzalność. Nic dziwnego, że idea WWO zyskała popularność. Pojawiły się jednak pytania, czy owa „wysoka wrażliwość” to faktycznie odrębna cecha, czy też kryją się za nią znane już zjawiska psychologiczne.
Najnowsze badanie austriacko-niemieckiego zespołu (Jauk i in., 2022) wykazało silną dodatnią korelację między wynikiem skali wysokiej wrażliwości a narcyzmem wrażliwym. I, co ważne, zależność ta nie wynikała jedynie z ogólnej skłonności do neurotyczności. Osoby określające się jako WWO przejawiały typowe reakcje spotykane u osób z narcyzmem wrażliwym, takie jak ukrywanie swojego „prawdziwego ja”, dewaluowanie innych, uzależnianie poczucia własnej wartości od opinii otoczenia (tzw. warunkowa samoocena), wybuchy „narcystycznej furii” oraz fantazje o własnej wielkości. Autorzy sugerują wręcz, że wysoka wrażliwość może okazać się subtelną formą narcyzmu klinicznego, co znaczy, że za deklarowaną „wrażliwością” mogą stać mechanizmy typowe dla narcystycznej osobowości.
Z punktu widzenia nauki koncepcja WWO budzi spore kontrowersje. Psychologia akademicka nie wyróżnia jednoznacznie kategorii „osób wysoko wrażliwych”. Brak jest solidnych dowodów, by istniała odrębna grupa ludzi o jakościowo innej wrażliwości. Wysoka popularność tego terminu wynika m.in. z efektu horoskopowego: opisy Aron są na tyle pochlebne i ogólne, że wiele osób łatwo się z nimi identyfikuje jako z etykietą wyjaśniającą ich trudności. Elaine Aron oparła teorię WWO na osobistych refleksjach i kwestionariuszu z 27 pytań, który okazał się metodologicznie wadliwy. Pytania sformułowano bardzo ogólnie i dotyczą one doświadczeń tak powszechnych, że większość ludzi odpowiada na wiele z nich twierdząco, co wcale nie świadczy o „nadwrażliwości”, lecz o uniwersalnych zasadach funkcjonowania psychiki. W efekcie pojęcie wysokiej wrażliwości jest nieostre i w gruncie rzeczy opisuje kombinację cech temperamentalnych znanych psychologii od lat. Jan Strelau (2015) w swojej teorii temperamentu wyróżnił reaktywność emocjonalną (tendencję do silnego reagowania emocjami na bodźce) oraz wrażliwość sensoryczną (wyczulenie na bodźce o niskiej intensywności). Każdy z nas zatem przejawia te cechy w pewnym stopniu, nie są one unikalną właściwością tylko dla osób z WWO. Zatem choć idea osób wysoko wrażliwych proponowana przez Elaine Aron zyskała dużą popularność, należy podchodzić do niej krytycznie i ostrożnie, opierając się na rzetelnych badaniach naukowych zamiast popularnych etykiet.
Bibliografia w komentarzu.
Fot. Carolina Heza / Unsplash
