01/06/2025
Dzisiaj Dzień Dziecka – święto, podczas którego szczególną uwagę kierujemy w stronę najmłodszych. To także dobra okazja, by na chwilę zatrzymać się przy koncepcji wewnętrznego dziecka obecnego w każdym z nas, również w dorosłych.
W ostatnich latach obserwujemy wzrost zainteresowania metaforą wewnętrznego dziecka. Pojawia się wiele książek i poradników, które mają pomóc czytelnikom w odkryciu, zrozumieniu i zaakceptowaniu tej części siebie. Ale czym tak naprawdę jest ta koncepcja?
Jedną z najbardziej rozpowszechnionych teorii jest stworzona przez Erica Berne’a Analiza Transakcyjna – koncepcja zapoczątkowana w połowie XX wieku, wykorzystywana głównie w obszarze komunikacji międzyludzkiej (Berne, 2024), a dziś także w biznesie.
Analiza Transakcyjna wyróżnia trzy struktury JA: wewnętrzne dziecko, wewnętrznego rodzica i wewnętrznego dorosłego. Te trzy części mogą ze sobą współpracować, ale często ich potrzeby są rozbieżne. Teoria ta wyjaśnia również źródła wielu konfliktów międzyludzkich.
Może zdarzyć się, że ktoś częściej mówi z pozycji wewnętrznego rodzica – strzeże wartości, bywa krytyczny, narzuca innym swoje zdanie i trudno mu przyjąć odmienny punkt widzenia. Inni natomiast częściej komunikują się z poziomu wewnętrznego dziecka – mogą reagować emocjonalnie, być uparci, mieć trudności z podejmowaniem decyzji, oczekiwać opieki lub wyręczania. Świadomość działania tych mechanizmów może pomóc zarówno w zrozumieniu drugiego człowieka, jak i własnych reakcji – a także ułatwić uniknięcie niepotrzebnych napięć w codziennych relacjach.
Wewnętrzne dziecko naturalne jest spontaniczne, autentyczne, wyraża emocje bez zahamowań – płacze, śmieje się, krzyczy. Kojarzy się z bezpośredniością i szczerością. Ale istnieje również dziecko dostosowane, które podporządkowało się zasadom i zakazom panującym w jego otoczeniu. Takie dziecko bywa wycofane, uległe, rezygnuje z własnych potrzeb na rzecz innych.
Wewnętrzny rodzic pojawia się w sytuacjach wymagających przestrzegania zasad, odpowiedzialności i kontroli. Może przyjmować postawę surową i krytyczną – nakazywać, karać, pilnować porządku – ale również postawę wspierającą i troskliwą.
Wewnętrzny dorosły natomiast to ta część, która działa w oparciu o fakty, nie emocje. Pozwala spojrzeć na rzeczywistość z dystansem i racjonalnej perspektywy. Potrafi zbalansować potrzeby dziecka i rodzica, reagując adekwatnie do sytuacji.
Choć to właśnie postawa dorosłego najczęściej przydaje się w pracy czy negocjacjach, równie ważne jest, by pielęgnować kontakt z wewnętrznym dzieckiem – umieć czerpać radość, bawić się, odpoczywać i przeżywać emocje. Opiekuńczy rodzic wewnętrzny może zaś otoczyć to dziecko troską i zapewnić mu poczucie bezpieczeństwa. Przyjęcie z akceptacją i czułością każdej z tych części siebie pozwala osiągnąć wewnętrzną harmonię (Stewart, Joines, 2022).
Inne spojrzenie na tę metaforę oferuje terapia schematów stworzona przez Jeffreya Younga. Tu wewnętrzne dziecko to nośnik wspomnień, przekonań i emocji z dzieciństwa (Young, 2025). Mogą to być wspomnienia radosne i pełne witalności, ale też takie, które przypominają o niezaspokojonych potrzebach. W sytuacjach stresu dorosły może zareagować tak, jak robił to w dzieciństwie – poprzez płacz, krzyk, wycofanie czy poczucie winy.
Dlatego tak ważne jest, by z uważnością i akceptacją podchodzić do tych reakcji – bez oceniania. Uświadomienie sobie obecnych w nas schematów często przynosi ulgę i otwiera drogę do zaspokajania potrzeb emocjonalnych w bardziej konstruktywny sposób (Klosko, Young, 2025).
Niech dzisiejsze święto będzie momentem, w którym zatrzymamy się na chwilę i przyjrzymy naszemu wewnętrznemu dziecku, rodzicowi i dorosłemu. Warto uznać istnienie tych trzech części, pozwolić im dojść do głosu i czerpać z każdej z nich to, co najcenniejsze.
Z okazji 1 czerwca dajmy szczególne miejsce naszemu wewnętrznemu dziecku – przypomnijmy sobie, jak to jest cieszyć się z małych rzeczy, pozwólmy sobie na spontaniczność, zabawę i twórczość. Może rysowanie, malowanie, spacer, spotkanie z przyjaciółmi albo jazda na rowerze będą najlepszym prezentem dla tej części siebie?
Życzymy każdemu dziecięcej odwagi, by spróbować. Niech to będzie dzień radości, beztroski i swobody.
Literatura:
Berne E.,(2024), W co grają ludzie. Psychologia stosunków międzyludzkich, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Janet S. Klosko, Jeffrey E. Young, M., (2025), Terapia schematów. Przewodnik praktyka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Stewart I., Joines V., (2022), Analiza transakcyjna dzisiaj, Rebis.
Autorka: Marlena Choromańska – psycholog Specjalistycznej Poradni Psychologicznej dla Dzieci i Młodzieży Praga-Południe.
Magister Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Obecnie kontynuuje naukę w 4-letniej Szkole Psychoterapii Dzieci, Młodzieży i Rodzin w nurcie humanistyczno – doświadczeniowym w Ośrodku Intra w Warszawie.
