02/05/2025
W Journal of Humanistic Psychology ukazał się artykuł analizujący problem odstawiania tzw. leków przeciwpsychotycznych:
„Wartości i ideologie leżące u podstaw opieki nad zdrowiem psychicznym ewoluują, przechodząc od wąskiego nacisku na redukcję objawów do szerszego akcentu na zdrowienie, prawa człowieka i poprawę jakości życia. Aby przezwyciężyć ryzyko, że systemy opieki zdrowotnej będą składać gołosłowne oświadczenia na temat tych zyskujących na znaczeniu wartości i utkną w znanych, szablonowych rozwiązaniach przyjętych w wytycznych, istnieje potrzeba przekształcenia badań klinicznych i naukowych poprzez poszerzenie zakresu naszych pytań badawczych i stosowanych metod epistemicznych. W tym artykule wykorzystujemy modele „oswojonych” [tame] i „zawiłych” [wicked] problemów, aby zrozumieć tę rozbieżność między obecnymi wytycznymi klinicznymi, a rodzącą się opieką zdrowotną zorientowaną na wyzdrowienie.”
„Uzasadnienie ekstrapolowania średnich grupowych na indywidualne decyzje opiera się na założeniu ergodyczności, które sugeruje, że efekty są względnie spójne zarówno między osobami, jak i wewnątrz osób w populacji docelowej. Wydaje się jednak, że założenie to nie jest prawdziwe w przypadku leczenia przeciwpsychotycznego, ponieważ tak naprawdę mogą istnieć uzasadnione powody do odstawienia leków wbrew oficjalnym zaleceniom. Badania wskazują, że nawet 23% osób przyjmujących leki przeciwpsychotyczne nie doświadcza żadnych efektów terapeutycznych, a prawie 50% jest niezadowolonych i odczuwa pogorszenie jakości życia z powodu uciążliwych skutków ubocznych. Biorąc pod uwagę wyniki badań, zgodnie z którymi aż 30% do 40% pacjentów może pozostać bez nawrotów 2 lata po odstawieniu leku i lepiej wypadać w szeregu długoterminowych wskaźników, decyzja o zmniejszeniu dawki może być raczej postrzegana jako odzwierciedlenie ich osobistego wyboru, a nie „braku wglądu”, nawet jeśli zwiększa to ryzyko nawrotów. Co więcej, ochrona prawa ludzi do podejmowania tego ryzyka została opisana jako podstawowa zasada opieki nad zdrowiem psychicznym”.
„Dlatego też twierdzimy, że istnieje potrzeba przesunięcia punktu ciężkości z wąskiej, dychotomicznej perspektywy (przestrzeganie zaleceń lub nie) na badanie wzorców stosowania leków, co pozwala na spersonalizowane, doraźne leczenie. Patrząc przez pryzmat współczesnej, zorientowanej na zdrowienie opieki psychiatrycznej, musimy poszerzyć nasze rozumienie tego, w jaki sposób możemy najlepiej wspierać ludzi, gdy korzystają oni ze swojego prawa do dokonywania wyboru i radzenia sobie z pozytywnymi i/lub negatywnymi tego konsekwencjami”.
„Głębokie zmiany w ideologii opieki nad zdrowiem psychicznym spowodowały przejście od kontroli i redukcji objawów do wspierania wysiłków osób w radzeniu sobie z cierpieniem psychicznym i wyzwaniami oraz poszerzania możliwości definiowania i realizowania osobiście ważnych celów życiowych. Kwestia ta została poruszona w odniesieniu do medycyny - pod terminem „Era 3 dla medycyny i opieki zdrowotnej” - we wpływowym artykule Berwicka (2016), sugerującym, że powinniśmy teraz wkroczyć w erę moralną medycyny. Era ta kładzie nacisk na wyjście poza redukcję objawów w kierunku wspierania jednostek w osiąganiu ich egzystencjalnych celów, przy czym pracownicy służby zdrowia działają raczej jako współpiloci, a nie po prostu przyjmują rolę ekspertów”.
„Zamiast oferować ogólne wnioski, wytyczne powinny przenieść nacisk z „najlepszego średniego wyniku” na spersonalizowane dyskusje na temat strategii leczenia”.
„Patrząc przez pryzmat współczesnej opieki nad zdrowiem psychicznym zorientowanej na wyzdrowienie, nacisk musi zostać przeniesiony z przestrzegania zaleceń na to, w jaki sposób możemy wspierać ludzi w ich wysiłkach na rzecz prowadzenia życia, które uważają za wartościowe. Chociaż w pełni uznajemy ryzyko związane z odstawieniem leków przeciwpsychotycznych, podkreślamy znaczenie poszanowania godności ludzi przy podejmowaniu ryzyka. Zgodnie z wartościami związanymi ze zdrowieniem, zorientowaniem na osobę i prawami człowieka, nadrzędnym celem musi być komunikowanie przesłania, że odstawienie leków przeciwpsychotycznych jest uprawnionym wyborem. Jednocześnie musimy zapewnić dostęp do zrozumiałych informacji na temat ryzyka i korzyści, dostosowanych strategii zmniejszania dawki oraz do profesjonalnego wsparcia, interwencji niefarmakologicznych i narzędzi do zarządzania sobą w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu, a także skutecznego sposobu monitorowania postępów i reagowania na zmiany w czasie rzeczywistym”.
Artykuł ukazał się w ramach specjalnego wydania Journal of Humanistic Psychology, zatytułowanego „First-Person Psychopharmacology (1PPP): putting the psyche back into psychiatric pharmacology” [Pierwszoosobowa Psychofarmakologia: przywracanie psyche do psychiatrycznej farmakologii], które przygotowuję wraz z Pesach Lichtenbergiem, psychiatrą prowadzącym Soterie, umożliwiające „zdrowienie” osobom z diagnozą psychozy lub schizofrenii z mniejszym wykorzystaniem leków lub bez ich stosowania.
Autorki artykułu, Marte Ustrup i Helene Speyer, w ciekawym tekście opublikowanym niedawno w Lancet Psychiatry piszą też m.in. że:
„W badaniach nad zdrowiem psychicznym wiedza subiektywna była często podporządkowywana tak zwanej wiedzy obiektywnej. Jednak wiele z tego, co wiadomo o zdrowiu psychicznym, wynika z subiektywnych interpretacji przez specjalistów zdrowia psychicznego subiektywnych opisów myśli, emocji i spostrzeżeń pacjentów. W rezultacie diagnozowanie zaburzeń zdrowia psychicznego często opiera się na tym subiektywno-subiektywnym procesie, a nie na czysto obiektywnych kryteriach. Obiektywizm jest również ograniczany przez sposób, w jaki obserwowalne wskaźniki - takie jak mimika twarzy, gesty, nietypowe zachowanie lub użycie języka - mogą różnić się w zależności od kultury i mogą być subiektywnie interpretowane przez pracownika służby zdrowia. Podstawowym źródłem wiedzy na temat zdrowia psychicznego jest pierwszoosobowe doświadczenie. Informacje te mogą być interpretowane przez osobę, która ich doświadcza, jako proces etnograficzny lub przez osobę trzecią z wykorzystaniem ram jakościowych lub ilościowych. Żadna z tych interpretacji nie jest jednak obiektywna, ponieważ nie jest wolna od osobistych uprzedzeń ani oparta na obserwowalnych faktach. Jak argumentował Peter Beresford: „Im większa odległość między bezpośrednim doświadczeniem a jego interpretacją, tym większe prawdopodobieństwo, że uzyskana wiedza będzie niedokładna, niewiarygodna i zniekształcona”.
