30/05/2025
Dzień Matki.
Co roku, w zalewie pięknych zdjęć piszę ten post - co roku go poprawiam, uzupełniam, koryguję. Co roku chcę, żeby nie tylko zachęcił do refleksji, ale również dał widoczność tym, które widziane nie są i żeby otulił.
Dlaczego? Bo powoli uczymy się mówić otwarcie o doświadczeniach relacji z matką, doświadczeniach bycia matką, doświadczeniach decyzji o nie byciu matką. Ale wciąż to wielką praca, ogromny wysiłek, żeby to odbrązowić, powiedzieć o sobie, stać (często) samej na barykadzie. To może być barykada najbliższej rodziny, przyjaciół, współpracowników. Czasem dwuosobowa. Ale doświadczenie sprzeciwienia się i powiedzenia głośno o czym co mchem narosło, jest wyzwaniem.
Bo nikt nie uczy, jak matką być. Nie ma przed tym kursu w szkole, egzaminu, ani certyfikatu. Nikt nie mówi, co się właściwie robi, kiedy ta mała, krucha i bezbronna osóbka, zaczyna płakać (i ten płacz przez jakiś czas jest komunikatem na wszystko: kupę, siku, głód) po raz dziesiąty w środku nocy, a w matce wszystko już woła o sen, ciszę i odpoczynek.
Na studiach z psychologii albo psychoterapii (dobrze by było, bo nie zawsze tak jest) można się nauczyć, że najważniejszymi zadaniami głównego opiekuna są dostrojenie do dziecka, zauważenie, że dziecko czegoś potrzebuje, próba zrozumienia czego, i odpowiedź na to, i odzwierciedlenie tego, co dziecko przeżywa. Tylko że to wszystko jest zwyczajnie piękną teorią i w dodatku dostępną dla niewielu.
Większość kobiet nigdy o tym nie słyszała lub trudno by im było to zrozumieć (i to nie jest ocena, tylko rzeczywistość, bo takie słowa jak „odzwierciedlenie” to słowa żargonu psychologicznego). Niekoniecznie dlatego, że czegoś nie chciały się nauczyć, tylko dlatego, że nie miały żadnej możliwości się tego dowiedzieć. Skąd? A nawet jeśli miały przywilej przeczytania o tym w książkach, to teoria jedno, a rzeczywistość to drugie. W rzeczywistości próbuje się być matką, nie mając wzorca, do którego można się odwołać, albo mając wzorzec, od którego się chce się odciąć całą sobą.
Psychologia mówi o mechanizmach i stylach przywiązania, no a „bycie” matką zaczyna się nie w wiedzy, ale w zderzeniu siebie z tym wszystkim, czego nie da się przewidzieć. I bardzo często: z tym, czego nikt nam nie dał, a co teraz próbujemy dać innym.
Bycie matką nie jest instynktem. Nie ma czegoś takiego, jak cały czas sadza niektórzy.
To doświadczenie, które jeśli się rodzi, to rodzi się w konkretnym kontekście: psychicznym, relacyjnym, społecznym. Rodzi się w osobie, która ma swoje własne historie, lęk, mechanizmy obronne i zranienia.
Czasem to doświadczenie się nie rozwinie, a czasem kobieta się w nim zgubi.
Wcale nie dlatego, że „jest zła”, ale dlatego, że nie miała gdzie się TEGO nauczyć, podobnie jak nie miała się gdzie SIEBIE uczyć. I że często była w tym sama.
Więc macierzyństwo nie rodzi się w próżni. „Dziedziczymy”, czyli uczymy się różnych wzorców: czasem łagodnych, czasem okrutnych, niektóre trzeba pożegnać, zanim nauczymy się czegoś nowego. To nie jest łatwa droga.
Badania np. mowią że:
- jest coś takiego jak kulturowe normy „intensywnego macierzyństwa": oczekuje się, że matka poświęci się całkowicie dziecku, będzie emocjonalnie dostępna i zapanuje nad wszystkim, co siła rzczy generuje napięcia i poczucie porażki, gdy rzeczywistość odbiega od wzorca, a że odbiega to jasne, bo nie da się być na 100% 24h
- społeczne role są często sprzeczne: z jednej strony kobieta ma „pracować idealnie”, z drugiej ma „być idealna matką”. Takie coś robi podwójne wiązanie i podwójną zgubę, bo nie da się rozdwoić: być idealnie obecnym w pracy i w domu jednocześnie
- pod wpływem tych wymogów kobiety często tłumią swoje emocje: przybierają maskę szczęścia i radości i bezproblemowości, choć w środku mogą czuć bezsilność, smutek, złość, czy życzenie chwili dla siebie. I to wszysko jest związane z gorszym samopoczuciem, wyższym stresem i trudnościami w relacjach, nie mówiąc o wypaleniu, a w dodatku ta maska obciąża psychikę znacznie bardziej niż same emocje
- i tak ważne dla samej siebie jest przyznanie i uznanie ambiwalencji (czyli sprzecznych emocji: miłości i złości, wdzięczności i żalu), ktore co prawda są naturalne i wspierają, ale nie zawsze uznawane społecznie.
Więc wszystkim, jak co roku, chcę przypomnieć między innymi że:
- instynkt macierzyński nie istnieje i nie każda kobieta "musi" być matką
- bycie matką to nie tylko decyzja i urodzenie dziecka, nie ma "naturalnych" predyspozycji - to długotrwała nauka co to znaczy być matką
- nie ma idealnych matek i lepiej nie wywierać (a przynajmniej próbować) na siebie na to nacisku. Wywieranie o to na siebie nacisku, sprawi, że dziecko będzie samo o sobie źle myślało, bo do tego idealnego wzorca nie będzie miało „jak doskoczyć”
- nie każdej kobiecie udaje się zajść w ciążę pomimo wielu prób oraz długotrwałego leczenia
- nie każde dziecko ma doświadczenie relacji z matką: mogła porzucić dziecko, umrzeć, oddać dziecko do domu dziecka
- z niektórymi matkami ich dorosłe dzieci z wyboru-konieczności nie utrzymują kontaktu (nie dlatego, ze tak po prostu chcą, żadne dziecko nie planuje z fanaberii odciąć się od własnego rodzica)
- są matki, które straciły swoje dzieci
- kobieta może nie chcieć mieć dzieci lub nie chce mieć więcej dzieci i powinna mieć prawo do swobodnej decyzji i usunięcia ciąży
- są matki, które żałują decyzji o rodzicielstwie: mogły ją podjąć np. w wyniku presji środowiska
- gdy mówimy „rodzic”, wciąż zbyt często myślimy: matka, a przecież rodzicielstwo, również emocjonalne, wspierające, nie powinno się zawężać do jednej osoby
- na kobiety jest wywierana ogromna presja dotycząca macierzyństwa - mierzą się z potężnymi oczekiwaniami, a wsparcie dla nich jest najczęściej żadne - potrzeba im żłobków, przedszkoli, opieki, pieniędzy na opiekę medyczną i psychologiczną, swobodna możliwość powrotu do pracy, etc. Bo czasem matka nie jest tylko zmęczona: jest na skraju fizycznym, psychicznym, egzystencjalnym. I wtedy nie potrzeba jej osądu, tylko wsparcia
- wiele matek obawia się głośno powiedzieć, że mają depresję, że nie radzą sobie z opieką nad dzieckiem, że chcą odpocząć, wyjechać, że ich życie przestało istnieć, etc., z uwagi na ocenę otoczenia i ryzyko bycia posądzoną o bycie "złą matką”
- wiele kobiet milczy, nie dlatego, że wszystko jest dobrze, ale dlatego, że nauczyły się, że lepiej się uśmiechać niż ryzykować osąd. Zakładają maski, by nie zostać posądzone o „egoizm”, „lenistwo”, „niewdzięczność”. Ukrywają swój ból i zmęczenie i często same nie wiedzą, jak mogłyby poprosić o pomoc, bo się tym zawstydzają
- presja na bycie „dobrą matką” nie pochodzi tylko z reklam i mediów. To bzdura. Czasem podtrzymywana jest przez własne matki („ja jakoś sobie radziłam”), przyjaciółki („każda matka to czuje”), koleżanki („tylko narzekasz”), które, same uwięzione w podobnych oczekiwaniach, nieświadomie przekazują ten sam scenariusz dalej. Współczesne kobiety niosą więc nie tylko dzieci, ale też nieskończoną ilość społecznych ról, oczekiwań i norm, których nie wybierały
- konflikty wewnętrzne, których doświadczają, to nie „problem z ich głowy”, lecz efekt systemowego przeciążenia i braku prawdziwego wsparcia: emocjonalnego, strukturalnego, ekonomicznego
- bycie matką nie jest tylko biologiczne, można adoptować dziecko lub być matką społeczną (w relacjach jednopłciowych)
- są kobiety, które nie mogą mieć dzieci biologicznie, a bardzo chcą adoptować i nie mogą z uwagi na ograniczenia wynikające z regulacji prawnych
- są jeszcze matki, o których rzadko się mówi: matki z niepełnosprawnością, które codziennie zmagają się nie tylko z opieką, ale i z barierami systemu, matki w kryzysie bezdomności, które kochają i walczą, choć nie mają dachu nad głową. Ich macierzyństwo nie pasuje do obrazków w ramkach, ale istnieje, trwa i zasługuje na widzialność
- ciało matki odkad ona zachodzi w ciążę staje się przestrzenią publiczną: komentowaną, ocenianą, kontrolowaną. Od chwili ciąży przestaje być tylko jej, a powrót do siebie, do cielesnej autonomii, bywa drogą długą i cichą, często niewidzialną dla świata
a także:
- żeby wychować i tworzyć bezpieczną więź z dzieckiem nie musi być matki.
Bądźcie (dziś) dla siebie wg potrzeb, lekko, miękko i kojąco.
