Neurologopeda Joanna Parczewska

11/11/2024

🧠 Meltdown i Shutdown

Osoby w spektrum autyzmu często doświadczają dwóch specyficznych stanów - meltdownu i shutdownu. Choć na pierwszy rzut oka mogą przypominać zwykłe napady złości czy wycofanie, są to znacznie bardziej złożone reakcje organizmu na silny stres i przeciążenie bodźcami. Przyjrzyjmy się bliżej tym stanom i sposobom radzenia sobie z nimi.

❓️ Czym jest meltdown?

Meltdown to intensywna reakcja na przytłaczające bodźce lub emocje. Nie jest to zwykły wybuch złości - osoba doświadczająca meltdownu traci kontrolę nad swoim zachowaniem, nie próbując niczego wymusić na otoczeniu. Może się to objawiać krzykiem i płaczem, zachowaniami agresywnymi lub autoagresywnymi, a także całkowitą dezorientacją.

❓️ Czym jest shutdown?

Shutdown to odmienna reakcja obronna, polegająca na całkowitym wycofaniu się. Podczas shutdownu osoba może odmówić interakcji z otoczeniem, doświadczać mutyzmu wybiórczego, wydawać się nieobecna lub niereagująca na bodźce. W tym stanie człowiek zamyka się we własnym świecie, odcinając się od przytłaczającej rzeczywistości.

✍️ Przyczyny i wyzwalacze

Te stany mogą być wywołane przez różnorodne czynniki. Najczęściej jest to przeciążenie sensoryczne, takie jak głośne dźwięki czy ostre światło. Również niechciane kontakty z innymi osobami, zaburzenia codziennej rutyny czy drażniące faktury ubrań mogą prowadzić do przeciążenia. Nie bez znaczenia pozostają także przemęczenie oraz stres i problemy z komunikacją. Warto zauważyć, że osoby w spektrum autyzmu często mają zaburzoną integrację sensoryczną, co sprawia, że są szczególnie wrażliwe na niektóre bodźce z otoczenia.

🫂 Jak pomagać?

W przypadku meltdownu kluczowe jest zapewnienie osobie czasu na uspokojenie się i usunięcie przytłaczających bodźców z otoczenia. Niezwykle ważne jest, aby nie próbować na siłę uspokajać czy dotykać osoby w tym stanie - może to tylko pogorszyć sytuację. Zamiast tego należy zapewnić bezpieczne, ciche miejsce, gdzie będzie mogła przeczekać kryzys. Powstrzymywanie takiej osoby jest uzasadnione w momencie, gdy stwarza zagrożenie dla siebie lub innych.
Podczas shutdownu najważniejsze jest zapewnienie spokojnej przestrzeni i niewymuszanie interakcji. Należy pozwolić osobie na wycofanie się, jednocześnie pozostając dostępnym, ale nie nachalnym. To czas, kiedy osoba potrzebuje przestrzeni, by poradzić sobie z przeciążeniem.

❤️ Profilaktyka i wsparcie

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia tych stanów, warto zwracać uwagę na wczesne oznaki stresu, takie jak nasilone stimy czy nerwowe zachowanie. Pomocne może być korzystanie ze sprzętu sensorycznego, jak słuchawki wyciszające czy kołdry obciążeniowe. Szczególnie istotne jest zapewnienie przewidywalnej rutyny i możliwości odpowiedniego wyrażania emocji. W sytuacjach, gdy zmiana jest nieunikniona, kluczowe staje się zapewnienie dodatkowego wsparcia i zrozumienia.

Najważniejsza jest świadomość, że zarówno meltdown, jak i shutdown nie są zachowaniami celowymi, lecz reakcjami obronnymi organizmu na przeciążenie. Wiedza na ten temat pozwala na bardziej empatyczne i skuteczne wsparcie osób doświadczających tych stanów.

15/10/2024

Rozwojowa jesień z Aleksandra Pawłowska Psycholog Psychoterapeuta. Zachęcam!

14/10/2024

Październik już trwa, jest to miesiąc dedykowany podnoszeniu świadomości na temat ADHD (zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi). To doskonała okazja, by edukować, obalać stereotypy i budować empatię wobec osób z ADHD.

❓ Czym jest ADHD?

ADHD to zaburzenie neurorozwojowe, które wpływa na zdolność regulacji uwagi, poziom aktywności i kontrolę impulsów. Osoby z ADHD często doświadczają wyzwań w obszarach takich jak organizacja, planowanie i skupienie się na zadaniach. Pamiętajmy jednak, że ADHD to nie tylko wyzwania - to również unikalna perspektywa i potencjał kreatywnego myślenia.

🧠 Główne typy ADHD:

• Z przewagą zaburzeń uwagi - charakteryzuje się trudnościami w koncentracji, łatwym rozpraszaniem się, zapominaniem i problemami z organizacją.

• Z przewagą nadruchliwości i impulsywności - cechuje się nadmierną ruchliwością, trudnościami w spokojnym siedzeniu i tendencją do działania bez zastanowienia.

• Typ mieszany - łączy objawy obu powyższych typów i występuje najczęściej.

❗ Obalamy najpopularniejsze mity o ADHD:

1. "ADHD jest wymówką dla złego zachowania" – w rzeczywistość ADHD to udokumentowane zaburzenie neurologiczne, nie kwestia braku dyscypliny.

2. "Z ADHD się wyrasta" – ADHD dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych. U starszych objawy będą wyglądały inaczej.

3. "ADHD jest spowodowane nadmiernym korzystaniem z technologii" – ADHD jest wynikiem innego funkcjonowania mózgu, nie użytkowania technologii.

4. "Osoby z ADHD nie potrafią się na niczym skupić" – problemy z koncentracją są jednym z objawów ADHD, jednak paradoksalnie może również wystąpić zjawisko znane jako „hiperfokus" – stan intensywnego skupienia na czymś.

5. "Tylko leki mogą pomóc osobom z ADHD" – w rzeczywistości skuteczne leczenie często łączy farmakoterapię z terapią behawioralną i modyfikacjami stylu życia.

6. "ADHD to synonim lenistwa" - osoby z ADHD często ciężko pracują, by przezwyciężyć swoje trudności, co bywa niezauważane przez otoczenie.

7. "ADHD to typowo męskie zaburzenie" - ADHD nie jest związane z płcią. Choć diagnozy są częstsze wśród chłopców, wynika to częściowo z tego, że objawy u dziewcząt bywają trudniejsze do rozpoznania, co prowadzi do rzadszej diagnozy w tej grupie.

8. "Osoby z ADHD nie potrafią zachować spokoju” - nadpobudliwość nie jest obecna u wszystkich osób z ADHD, szczególnie w typie z przewagą deficytu uwagi.

❤️ Pamiętajmy, że ADHD to jedna z form neuroróżnorodności. Osoby z ADHD często wykazują się wyjątkową kreatywnością, energią i nieszablonowym myśleniem. Wspierajmy się wzajemnie w budowaniu świata, który docenia i wykorzystuje potencjał każdego umysłu.

27/09/2024

Przedszkolaki z Łatwo Powiedzieć 2 czyli nieustraszeni odkrywcy jesieni! 🍁🍂☔️🍐🍄‍🟫🦦

28/08/2024

🧠 Wiedza o dziecku w spektrum to podstawa do zaakceptowania faktu, że nie wszyscy mamy takie same potrzeby, ale każdy z nas ma prawo do ich realizacji, pod warunkiem, że nie są społecznie krzywdzące.

❗️Pojawiające się zachowania buntownicze czy opozycyjne wynikają zazwyczaj z przeciążenia bodźcami, zbyt wysokich wymagań w grupie, niezrozumienia sytuacji lub problemów zdrowotnych, o których dziecko nie potrafi zakomunikować czy zidentyfikować.

👨‍🏫 Zadaniem nauczyciela jest takie pokierowanie procesem edukacji i wychowania, by stworzyć dziecku bezpieczne i przyjazne warunki do nauki, rozwoju. Do tego potrzebna jest wiedza i znajomość metod, które nie naruszają poczucia bezpieczeństwa dziecka. Od lat mówi się o szkodliwości metod behawioralnych, które opierają się na dyrektywnym podejściu i egzekwowaniu wymagań stawianych dziecku. Należy wyraźnie zaznaczyć, że są to metody krzywdzące, doprowadzające dzieci do wielkiej frustracji i nierzadko depresji.

✏️ Otoczenie szkolne może być przytłaczające z powodu bodźców, które innym dzieciom nie przeszkadzają (pogłos w sali, światło, dzwonek szkolny, niezrozumienie poleceń nauczyciela, zmiana rutyny). Z czasem dziecko może przyzwyczaić się do fizycznych aspektów szkoły, ale mogą pojawić się nowe wyzwania społeczne i emocjonalne, takie jak konflikty z rówieśnikami czy trudności w zrozumieniu dynamiki grupowej.

– Dla dzieci z problemami komunikacyjnymi bardzo pomocne będzie stworzenie planu aktywności i zwizualizowanie mu krok po kroku, najważniejsze wydarzenia w ciągu dnia.
– Dobrze jest wcześniej pojechać z dzieckiem do jego szkoły, zapoznać go z nową trasą, budynkiem.
– W pierwszych dniach być w stałym kontacie z nauczyceielem, żeby móc w porę zareagować i dać wsparcie dziecku.
– Jeśli dziecko ma swój talizman, lub rzecz z którą czuje się bezpiecznie, nie zapomnijmy dołączyć tego do wyposażenia szkolnego.
– Wszelki pospiech, brak książki/zeszytu/butów zmiennych czy czegokolwiek z wyprawki szkolnej może skutkować stresem i frustracją.

❤️ Spektrum autyzmu nie powinno być przeszkodą w funkcjonowaniu dziecka w szkole. Przy odpowiednim wsparciu, życzliwości i zrozumieniu dzieci te mogą osiągać sukcesy edukacyjne, rozwijać swoje unikalne talenty i zaufanie do otoczenia.

25/07/2024

Podczas wakacji mamy wiele możliwości, żeby zadbać o potrzeby sensoryczne dzieci. Chodzenie po piasku, po kamieniach, bujanie w kocu, smarowanie emulsją z filtrem, zbieranie muszelek czy chlapanie w wodzie - to wszystko to są doznania sensoryczne. Sprawdźcie, co można wykorzystać w przypadku Waszego dziecka, a czego unikać.

Nadwrażliwość sensoryczna często towarzyszy osobom w spektrum autyzmu, co może wpływać na ich rozwój, zachowanie oraz koncentrację. Dziecko nadwrażliwe odbiera stymulację sensoryczną intensywniej niż przeciętny człowiek. Każdy odbierany bodziec może sprawiać większy lub mniejszy dyskomfort. Nie jest to nic wyjątkowego – osoby neuronormatywne również mają pulę dźwięków, które lubią, oraz takich, których nie mogą znieść. Nadwrażliwość może występować w obrębie jednego zmysłu lub kilku jednocześnie.

Zaburzenie integracji sensorycznej może pojawić się zarówno u dzieci w spektrum autyzmu, jak i u tych bez diagnozy. Dzieci z zaburzoną integracją sensoryczną rozwijają się nieharmonijnie – niektóre części układu nerwowego funkcjonują normalnie, a inne niepoprawnie, co może powodować trudności w nauce i problemy emocjonalne.

☀️ Najczęstsze objawy dysfunkcji integracji sensorycznej to:

- Nadreaktywność, podreaktywność oraz poszukiwanie wrażeń sensorycznych
- Trudności w rozróżnianiu docierających bodźców
- Problemy z planowaniem i realizacją ruchów ciała

☀️ Nietypowe reakcje sensoryczne u dzieci mogą obejmować:

- zakrywanie uszu w odpowiedzi na określone dźwięki
- unikanie dotykania niektórych tekstur
- długotrwałe skupienie uwagi na bodźcach wzrokowych, takich jak światła czy przesypywanie piasku
- potrzeba mocnych docisków
- niechęć do jazdy wózkiem
- brak entuzjazmu wobec aktywności ruchowych

☀️ Jak można pomóc? Dobrym pomysłem jest stworzenie przyjaznego sensorycznie otoczenia. Kiedy nasz układ nerwowy czuje się bezpiecznie, nasze umysły są wolne od konieczności ciągłego filtrowania uciążliwych wrażeń zmysłowych. Takie otoczenie będzie wyglądało inaczej u każdej osoby, nie ma uniwersalnego modelu. Istnieje jednak kilka elementów, które można wprowadzić w pokoju dziecka:
- wykorzystanie pastelowych kolorów w pomieszczeniu
- wstawienie nośnika z różnorodną muzyką, dźwiękami przyrody czy zagadkami słuchowymi
- stworzenie kącika sensorycznego lub pudełka z rozmaitymi bibelotami (gąbki, piórka, szczotki, gniotki)
- zamontowanie worka do bujania, hamaczka lub bocianiego gniazda, który stymuluje pozytywnie układ równowagi

15/04/2024

"Andrzej Mencwel: Jako młody człowiek bywałem śmiertelnie i ślepo zakochany, ale to szczęśliwie mam za sobą. Nie tylko z powodu wieku, także z długiego już doświadczenia małżeńskiego i rodzinnego. Teraz ważna jest dla mnie agape, czyli dobre, wzajemne współbycie. Wie pani, można żyć bez erosa, chociaż on też jest potrzebny, co oczywiste, ale bez agape się nie da. Taka miłość, to jest złożony splot i różne nici w nim są na wierzchu lub pod spodem. Muszę jeszcze coś powiedzieć przy tej okazji. Ja miałem zawsze poczucie braku domu i dlatego od najmłodszych lat byłem ogarnięty pasją stworzenia czegoś stałego. A dawniej to, co stwarzałem, również niszczyłem. Pragnąłem mieć i nie mieć jednocześnie.
Musiałem dojrzeć, przejść przez swoją „smugę cienia”, żeby pojąć jak się tworzy dom.
Justyna Dąbrowska: Z kimś.
AM: O, tak! Oczywiście namiętność jest czynnikiem pobudzającym, ale bez uczucia, że tworzy się z drugą osobą istotne współbycie, nic się nie uda.

fragment książki "Miłość jest warta starania. Rozmowy z Mistrzami"
fot Alexander Gray