23/09/2024
PERFEKCJONIZM
JAK STAŁEM SIĘ PERFEKCJONISTĄ?
Oczywiście nie ma prostej odpowiedzi na to pytanie, jako że każdy z nas jest zupełnie inny. Punkt widzenia, jaki obierzemy w tym module, zależy od tego, w jaki sposób spostrzegamy siebie oraz otaczający świat. Obraz samych siebie zaczyna się kształtować bardzo wcześnie w naszym życiu i zmienia się pod wpływem codziennych doświadczeń (np. w kontakcie z rodziną, społeczeństwem, szkołą, grupą rówieśniczą) oraz naszego temperamentu. Perfekcjoniści na podstawie własnych doświadczeń wykształcili obraz świata, który stawia przed nimi wymóg spełniania bardzo wysokich i bezlitosnych standardów (np. nie mogę popełniać błędów).
Bardzo ważne, abyś nie obwiniał siebie lub innych za swój perfekcjonizm, ale pomocnym może być przemyślenie, jakie wczesne doświadczenia życiowe mogły mieć wpływ na jego rozwój.
Bezpośrednie uczenie się – nagrody i pozytywne wzmocnienia
Jeśli ludzie nagradzają Cię, gdy jesteś w czymś dobry, możesz wykształcić przekonanie, że stawianie sobie wysokich wymagań sprawia, że czujesz się dobrze. Na przykład, gdy wykonasz dobrze zadanie w szkole jesteś chwalony przez nauczycieli („Świetna robota!”) oraz rodziców („Jesteśmy dumni!”). Chwalenie sprawia, że czujesz się dobrze i prawdopodobnie zaczynasz wykształcać przekonanie: „Mama i tata lubią, kiedy dobrze się uczę”, które może ulec generalizacji: „Ludzie są ze mnie zadowoleni, gdy odnoszę sukcesy”. Takie przekonania będą zachęcały Cię do jeszcze bardziej wytężonych starań osiągnięcia sukcesu. Niestety, z biegiem czasu przekonania mogą stać się sztywne i nieelastyczne (np. „Ludzie będą dumni tylko, gdy będę odnosił sukcesy”).
Bezpośrednie uczenie się – kary i brak pozytywnych wzmocnień
Kolejnym typem uczenia się, które może wpływać na rozwój perfekcjonizmu jest karanie za pomyłki. Rodzice na przykład mogą krytykować dziecko za robienie bałaganu w trakcie zabawy („Ile razy mam Ci mówić, że masz nie robić bałaganu?!”). Takie doświadczenia mogą wykształcać przekonanie: „Nigdy nie mogę robić bałaganu, zawsze muszę być schludny”. Kara nie musi się pojawić, niekiedy wystarczy, że nie pojawi się nagroda. Możesz na przykład dostać 4 ze sprawdzianu i rodzice nie pochwalą Cię za ten wynik. W skutek tego pojawia się myśl: „Mama i tata nie lubią, gdy nie dostaję 5”, co dalej może przekształcić się w myśl: „Ludzie nie są ze mnie zadowoleni, gdy moja praca nie jest idealna”.
Modelowanie – pośrednie uczenie się
Niektórzy perfekcjoniści twierdzą, że nie doświadczali takiego traktowania, jak wyżej opisane oraz że doświadczali dobrego traktowania bez względu na to, czy odnosili sukces. Kolejnym sposobem, w jaki może rozwijać się perfekcjonizm to pośrednie uczenie się. Nazywamy to inaczej modelowaniem, ponieważ opiera się na obserwacji otaczających ludzi i traktowanie ich jako „modeli” do naśladowania. Jeśli na przykład Twoi rodzice zawsze zabierali pracę do domu i kończyli ją wieczorami lub w weekendy, zostawiając sobie niewiele czasu na relaks, to na tej podstawie możesz wywnioskować, że: „Praca jest ważniejsza niż relaks”. Z biegiem lat i to przekonanie może stać się nieelastyczne: „Sukces w pracy jest ważniejszy niż wszystko inne”.
Temperament
Możliwe, że myślisz, że urodziłeś się perfekcjonistą. Niektórzy mówią, że zawsze stawiali przed sobą wysokie wymagania (np. „Kiedy jako dziecko przegrywałem w wyścigach, płakałem przez godzinę, mimo że mama mówiła, że to przecież nieistotne”). Istnieją dowody na to, że temperament wpływa na rozwój perfekcjonizmu. Temperament odnosi się do charakterystycznego sposobu myślenia, reagowania i zachowania. Wykazuje stabilność w przeciągu życia oraz jest w pewnym stopniu dziedziczony. Badania pokazują, że osoby, które unikają nowych doświadczeń, silnie polegają na nagrodach ze strony otoczenia i są wytrwałe w działaniach mimo frustracji i zmęczenia, są bardziej podatne na rozwój perfekcjonizmu. Jednak odznaczanie się takim temperamentem nie oznacza, że Twój perfekcjonizm nie może ulec zmianie!
Pozdrawiam serdecznie
Dobrego dnia
