01/04/2024
#လူတိုင်းအတွက် အရေးပေါ်အသက်ကယ်နည်း
ဆေးလောကနဲ့ပတ်သက်သူတိုင်း မတတ်မဖြစ်တတ်သင့်၊သိသင့်တဲ့နည်းကတော့
အရေးပေါ်အသက်ကယ်နည်း ဖြစ်ပါတယ်။
အမှန်တော့ အရေးပေါ်အသက်ကယ်နည်းဟာ
ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေသာမက လူတိုင်းသိသင့်သိထိုက်တဲ့ အကြောင်းအရာ
တမျိုးဘဲဖြစ်ပါတယ်။ မိမိတို့ပတ်ဝန်းကျင်မှာ လူတစ်ယောက် ရုတ်တရက်
သတိလစ်ပြီး လဲကျသွားရင် ဘာလုပ်ရမယ်ဆိုတာလောက်တော့
အခြေခံသိထားသင့်ပါတယ်။
အရေးပေါ်အသက်ကယ်နည်းဆိုတာ တကယ်တော့ cardiopulmonary
resuscitation(CPR) လုပ်တာကိုခေါ်တာပါ။ဆရာဝန်တွေက
စီပီအာရ်(CPR)လုပ်တယ်လို့ ခေါ်တာ ကြားဘူးကြမှာပေါ့။cardio
ဆိုတာနှလုံး၊pulmonary ဆိုတာ အဆုတ်၊resuscitation ဆိုတာ
ကယ်ဆယ်တာ၊ဒါကြောင့် နှလုံးနှင့်အဆုတ်ကို ကယ်ဆယ်ခြင်းလို့
အဓိပ္ပယ်ရပါတယ်။နှလုံးနှင့် အဆုတ်ယာယီရပ်တန့်တာကို
ပြန်ခုန်အောင်လုပ်တာပါ။
CPRလုပ်ဖို့ဘာပစ္စည်းကိရိယာမှမလိုအပ်ပါဘူး။ဒါ့ကြောင့်လည်း basic life support အခြေခံအသက်ကယ်နည်းလို့
ဆိုတာပေါ့။ဒီလိုဆိုရင် CPRကို ဘယ်လိုအခါမျိုးမှာ
လုပ်ကြမှာလဲ။
အလွယ်ဆုံးဖြေရရင် လူတစ်ယောက်ရုတ်တရက် လဲကျပြီး
မလှုပ်ရှားဘူး၊အသက်မရှုတော့ဘူးဆိုရင် စီပီအာရ်လုပ်ဖို့
လိုအပ်လာပါပြီ။လူနာရဲ့ရင်ဘတ်ပေါ်လက်တင်ပြီး
ဖိရတော့မယ်။
ဒီထက်ပိုတိကျချင်လို့ ဘယ်အခါမျိုးတွေမှာ စီပီအာရ်
လုပ်ရမလဲဆိုရင်
-နှလုံးရောဂါ ရုတ်တရက်ဖောက်ပြီး နှလုံးခုန်ရပ်တဲ့အခါ၊
-ရေနစ်ပြီးနောက် အသက်ရှုရပ်တဲ့ အခါ၊
-အသက်ရှူလမ်းကြောင်းပိတ်ပြီး သတိလစ်တဲ့အခါ၊
-ရုတ်တရက်လေဖြန်းတဲ့အခါ၊
-ရှောခ့်ရတဲ့အခါ၊
-ဆေးအလွန်အကျွန်သောက်ပြီး(သို့) တက်ပြီးသတိလစ်တဲ့အခါ၊
-ဓာတ်လိုက်တဲ့အခါ၊
-ဒဏ်ရာရပြီး(သို့)ကြောက်ပြီး သတိလစ်တဲ့အခါ၊ မျိုးတွေမှာ CPRလုပ်လေ့ ရှိပါတယ်။
ဆေးကျောင်းသားတွေကို အမြဲမေးတတ်တဲ့မေးခွန်းတစ်ခု ရှိတယ်။ရှောခ့်ရတဲ့အခါ
ဘာလုပ်မလဲ ဆိုတာ။A,B,C လုပ်ပါမယ်ဆိုပြီး
ဖြေရတယ်။အဲလောက်ဆိုရင်ကိုရပြီ။
Aဆိုတာ
Airway၊အသက်ရှူလမ်းကြောင်းပိတ်မပိတ်၊တစ်ဆို့နေတာ
ဘာရှိလဲကြည့်တာ။ပိတ်ဆို့နေတာရှိရင် ဖယ်ပေးရမယ်။
Bဆိုတာ Breathing
အသက်ရှူခြင်းရှိမရှိ
ကြည့်ပါ၊နားထောင်ပါ၊ခံစားကြည့်ပါလို့ဆိုတယ်။အသက်မရှူရင် mouth-to-mouth
resuscitation ပါးစပ်နဲ့တေ့ပြီး လေမှုတ်ပေးရမယ်။
Cဆိုတာ Circulation
သွေးလည်ပတ်ခြင်း ရှိ၊မရှိ လည်ပင်းမှာရှိတဲ့ carotid arteryကို စမ်းပြီး
ပြောနိုင်တယ်။ခြေဖျားလက်ဖျား အေးစက်သလားကြည့်ပြီးလည်း
ပြောကြတယ်။နှလုံးခုန်ရပ်တယ်ဆိုရင်တော့ ရင်ဘတ်ပေါ်လက်တင်ဖိချပြီး
ကုသဖို့လိုပါတယ်။ရုပ်ရှင်တွေထဲမှာလဲ မြင်ဘူးမှာပေါ့။သတိလစ်နေတဲ့လူနာကို
လည်ပင်းသွေးကြောစမ်းကြည့်တာမျိုးတွေ၊နှာခေါင်းနားမှာ
လက်နှစ်ချောင်းထားပြီး စမ်းသပ်တာမျိူးတွေ။လက်ချောင်းထိပ်ဖျားတွေဟာ
အမှန်တကယ်အာရုံခံစားမှုအပိုင်းမှာ
ပိုမိုကောင်းမွန်ကြောင်းတွေ့ရပါတယ်။ရှူထုတ်တဲ့လေထဲမှာ ပါဝင်တဲ့
ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ကြောင့် ဝင်လေထက် ထွက်လေက
ပိုမိုပူနွေးပါတယ်။ဒါကြောင့် အသက်ရှူမရှူကို အလွယ်တကူ ပြောနိုင်ပါတယ်။
CPRလုပ်တဲ့အခါ နည်းဟောင်းနဲ့ နည်းသစ်ဆိုပြီး
နှစ်မျိူးရှိပါတယ်။နည်းသစ်ဟာ ၂၀၀၅နောက်ပိုင်းမှ ပြောင်းလဲလာတဲ့
နည်းဖြစ်ပါတယ်။မေးစရာတစ်ခုက နည်းဟောင်းနဲ့
နည်းသစ်ဘာကွာခြားသွားလဲ။
အဓိကကွာခြားချက်က နည်းသစ်မှာ
နှလုံးကိုပိုမိုဦးစားပေးကုသခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။နောက်ပိုင်းမှာ
နှလုံးဟာပိုမိုအရေးကြီးတယ်၊ပိုမိုအလေးထားသင့်တယ်ဆိုပြီးဖြစ်လာတယ်။ယခင်က
ရင်ညွန့်ရိုးအထက် လက်နှစ်ဆစ်ခန့်မှာ လက်ကိုထားခိုင်းပေမယ့်
၂၀၀၅နောက်ပိုင်းမှစပြီး ရင်ဘတ်အလယ်(centre of chest)မှာ လက်ဖနောင့်ကို
ထားဖို့ပြောလာကြပါတယ်။ယခင်က ရင်ဘတ်ဖိတဲ့အကြိမ်အရေအတွက်၁၅:၂ အစား
၂၀၀၈နောက်ပိုင်းမှစပြီး
၃၀:၂အဖြစ်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်လာကြပါတယ်။ဒါကြောင့်နည်းသစ်မှာ
အဓိကပြောင်းလဲမှုနှစ်ခုကတော့ ရင်ညွန့်ရိုးပေါ်လက်တင်တဲ့နေရာ(centre of
chest)နဲ့ အကြိမ်အရေအတွက် (၃၀:၂)ပြောင်းလဲခြင်းဘဲ
ဖြစ်ပါတယ်။
လူတစ်ယောက်မိမိရှေ့မှာ သတိလစ်ပြီးလဲပြီဆိုတာနဲ့ CPRစလုပ်ရမှာ
ဖြစ်ပါတယ်။လုပ်ဆောင်ရမဲ့့ CPRနည်းသစ်ကို အောက်မှာဖော်ပြပေးလိုက်ပါတယ်။
#အရေးပေါ်အသက်ကယ်နည်း(CPR) ပြုလုပ်ပုံ အဆင့်ဆင့်
၁။လဲကျသွားသော လူနာကို ရှေးဦးစွာ အန္တရာယ်ကင်းသော၊အရိပ်ရသော နေရာသို့
ရွေ့ပြောင်းပေးပါ။
၂။လူနာကို ညီညာသော၊မာကျောသော ကြမ်းပြင်ပေါ်တွင် ပက်လက်ထားပါ။
၃။အဝတ်အစားများ တင်းကြပ်နေပါက ဖြေလျှော့ပေးပါ။
၄။ပြုစုကုသသူသည် လူနာ၏ဘေးတွင် ဒူးထောက်ထိုင်ချပါ။
၅။မိမိ၏လက်ဖနောင့်ကို လူနာ၏ရင်ဘတ်အလယ်တည့်တည့်(ရင်ညွန့်ရိုး)တွင် ထားပါ။
၆။ကျန်သောအခြားလက်တစ်ဖက်ဖြင့် အဆိုပါလက်ပေါ်သို့ အုပ်ကိုင်ပြီး ဖိချပါ။
၇။အရေးကြီးသည့်အချက်မှာ လက်နှစ်ဘက်ကို ဆန့်ဆန့်ထား၍
လက်ဖနောင့်အားသုံးပြီး မိမိအလေးချိန်ကို လက်နှစ်ဘက်ပေါ်သို့
သက်ရောက်စေရမည်။
၈။တစ်ခါဖိလျှင် လူနာ၏ရင်ဘတ် နှစ်လက်မခန့် နိမ့်ဝင်အောင် ဖိသင့်ပြီး
တစ်မိနစ်လျှင် အကြိမ် ၁၀၀နှုန်းဖြင့် လုပ်ရမည်။
၉။အကြိမ်သုံးဆယ်ဖိပြီးတိုင်း လူနာ၏ပါးစပ်ထဲသို့ လေမှုတ်သွင်းခြင်းကို
နှစ်ခါပြုလုပ်ရမည် ဖြစ်သည်။(၃၀ဖိ:၂ခါမှုတ်)
၁၀။လေမှုတ်သွင်းသည့်အခါ လူနာ၏ နှာခေါင်းကိုပိတ်၊မေးစေ့ကိုမ၍ ပါးစပ်ကို
ဟထားရမည်။(ပါးစပ်မဟနိုင်လျှင် နှာခေါင်းမှ မှုတ်သွင်းပါ။)
၁၁။လေကိုကောင်းမွန်စွာ ရှူရှိုက်၍ လူနာ၏ပါးစပ်ကို
ငုံပြီးမှုတ်သွင်းပေးပါ။(တစ်စက္ကန့်အတွင်း နှစ်ကြိမ်ပြည့်အောင်
မှုတ်သွင်းပေးပါ။)
၁၂။လေမှုတ်သွင်းသည့်အခါ လူနာ၏ ရင်ဘတ်မို့တက်လာမှသာ လုပ်နည်းမှန်သည်။
၁၃။CPRတစ်ခါလုပ်လျှင် နှစ်မိနစ်ခန့် လုပ်သင့်ပြီး လူနာ၏အခြေအနေကို
ပြန်လည်ဆန်းစစ်ရမည် ဖြစ်သည်။
၁၄။ပြန်လည်သတိမရမချင်း (သို့)လူနာတင်ယာဉ်မလာမချင်း ဆက်လက်လုပ်ဆောင်သွားရမည် ဖြစ်သည်။
#တစ်နှစ်အောက်ကလေးငယ်များအတွက် CPRအသက်ကယ်နည်း
၁။အသက်ရှူလမ်းကြောင်း စစ်ဆေးပြီး ပိတ်သည့်အရာများကို ဖယ်ရှားပေးပါ။
၂။ကလေး၏ရင်ဘတ်(ရင်ညွန့်ရိုး)ပေါ်တွင် လက်မနှစ်ချောင်းအပြိုင်ထား၍ ဖိပေးပါ။
၃။တစ်မိနစ်လျှင် အကြိမ် ၂၀၀နှုန်းဖြင့် ဖိရမည်ဖြစ်သည်။
၄။တစ်ခါဖိလျှင် ရင်ဘတ်အောက် တစ်လက်မခန့် နစ်ဝင်အောင်
ဖိသင့်သည်။(ကိုယ်လုံးအားသုံးရန် မလိုဘဲ လက်မအားနှင့်သာ ဖိရန်လိုအပ်သည်။)
၅။အကြိမ်သုံးဆယ်ဖိပြီးတိုင်း လေနှစ်ခါမှုတ်သွင်းပေးပါ။(၃၀:၂)
၆။မှုတ်သွင်းသည့် အခါ ပြုစုသူ၏ပါးစပ်ဖြင့် ကလေးငယ်၏
နှာခေါင်းနှင့်ပါးစပ်ကို ငုံမိအောင် ထား၍မှုတ်သွင်းပါ။
၇။မှုတ်သွင်းနည်းမှန်ပါက ကလေးငယ်၏ ရင်ဘတ်မို့တက်လာသည်ကို တွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။
၈။တစ်ခါလုပ်လျှင် ၂မိနစ်ခန့်(၅ကြိမ်)လုပ်ရန်လိုအပ်ပြီး ကလေး၏အခြေအနေကို
ပြန်လည်စမ်းဆစ်ရမည်။
၉။ဤနည်းအားဖြင့် လိုလျှင်လိုသလို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်သွားရမည် ဖြစ်သည်။
ယခုနောက်ပိုင်းတွင် နှလုံးကိုသာမက ဦးနှောက်ကိုပါ အဓိကထားလာကြသည်ကို
တွေ့ရမှာဖြစ်တယ်။နောက်ပိုင်းတွင်ဦးနှောက်သည်
ပိုမိုအရေးပါနိုင်ဖွယ်ရှိပြီး cardiopulmonary resuscitation အစား
cardiocerebral resuscitation အဖြစ် ပြောင်းလဲကုသဖွယ်
ရှိပါတယ်။ဘာ့ကြောင့်လဲဆိုတော့ ဦးနှောက်ဟာ တခြားအစိတ်အပိုင်းများထက်
အောက်စီဂျင်ပြတ်တောက်မှုကို ပိုမို ခံစားရပြီး
ထိလွယ်ခိုက်လွယ်လို့ဖြစ်ပါတယ်။ဦးနှောက်ဆဲလ်တွေဟာ
အောက်စီဂျင်ပြတ်တောက်မှုကို မိနစ်ပိုင်းထက် ပိုပြီးမခံနိုင်ပါဘူး။ဒါ့အပြင်
နှလုံး၊အဆုတ်စတဲ့ အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတွေဟာ ဦးနှောက်ရဲ့
သိစိတ်မဲ့လှုံ့ဆော်မှုတွေနဲ့ အလုပ်လုပ်နေတာ ဖြစ်တာကြောင့်
ပိုမိုအလေးထားလာကြတာဖြစ်ပါတယ်။ ဖြစ်လာပြီဆိုရင်လည်း ကိုယ်က လက်ဦးမှုရဖို့ အရမ်းအရေးကြီးပါတယ်။ ဖြစ်ပြီဆိုတာနဲ့ ဘာမှမစဉ်းစားပဲ အရေးပေါ်အသက်ကယ်နည်းကို မြန်မြန်အသုံးချစေချင်ပါတယ်။ တခါတလေ လူနာရဲ့အသက်ဟာ ကိုယ့်ပေါ်မူတည်လာတတ်လို့အမှန်တကယ် အသုံးချတတ်အောင် ကြိုးစားပါ။ တခြားနိုင်ငံတွေမှာ အရေးပေါ်အခြေအနေမှာ ဆောင်ရန်၊ရှောင်ရန်တွေကို စနစ်တကျသင်ကြားပေးကြပေမယ့် ဒီမှာတော့ သိပ်အဆင်မပြေသေးပါဘူး။ အရေးပေါ်အသက်ကယ်နည်းကို အသုံးချ၍ လူ့အသက်များကို ကယ်နိုင်ကြပါစေ......။
