Botan Poly Clinic Center.

25/07/2025

Qormadii afraad iyo wacyi bulsheed .

🌍 Xaaladda Caafimaadka Wadnaha Dumarka Uurka Leh: Dunida & Afrika

- Dunida: Wadna-xanuunku waa sababta ugu badan ee dhimashada dumarka uurka leh, gaar ahaan wadamada horumaray.
- Afrika: Waxaa si gaar ah halis ugu jira dumarka leh:
- Dhiig-karka uurka (pre-eclampsia, eclampsia)
- Macaanka uurka (gestational diabetes)
- Wadna-xanuun h**e oo aan la ogaanin
- Rheumatic heart disease (RHD), oo si weyn u saameeya dumarka da’da dhalmada ku jira .

---

❤️ Sababaha Ugu Badan ee Saameeya Wadnaha Dumarka Uurka Leh

- Dhiig-karka uurka: Waa sababta ugu badan ee dhimashada hooyada ee Afrika
- Macaanka uurka: Kordhiya halista wadna-xanuunka mustaqbalka
- Cayilka & dhaqdhaqaaq la’aanta: Waxay kordhiyaan cadaadiska wadnaha
- Da’da sare: Dumarka da’doodu ka weyn tahay 35 waxay halis sare ugu jiraan
- Cadaadis maskaxeed & hurdo la’aan: Waxay saameeyaan garaaca wadnaha
- RHD & cudurrada wadnaha h**e: Waxaa laga yaabaa in aan la ogaanin ilaa uurka bilaabmo

---

🚨 Calaamadaha Ugu Badan ee Wadna-xanuunka Dumarka Uurka Leh

- Neefsasho kacsan ama gaaban
- Daal aan caadi ahayn
- Wadne garaac degdeg ah ama aan joogto ahayn
- Xanuun laabta ama dhabarka
- Lalabbo, matag, madax wareer
- Barar wajiga, lugaha ama gacmaha
- Dhiig-karka sare (≥140/90 mmHg)
- Protein ka muuqda kaadi (sign of pre-eclampsia)

---

🩺 Daaweynta Wadna-xanuunka Dumarka Uurka Leh

- Kormeer joogto ah: Dhiig-karka, sonkorta, garaaca wadnaha
- Daawooyin badbaado leh: Waxaa laga fogaadaa ACE inhibitors, statins, warfarin inta lagu jiro uurka
- Qalliinka wadnaha: Waxaa loo qorsheeyaa ka hor uurka haddii loo baahdo
- Qorshe dhalmo & la-talin: Dumarka leh cudur wadne h**e waxaa lagula taliyaa in ay qorsheeyaan uurka si taxadar leh

---

🛡️ Ka Hortagga Wadna-xanuunka Dumarka Uurka Leh

- Cunto caafimaad leh: Ka hortag cayilka iyo sonkorta sare
- Jimicsi fudud: Socod, yoga, neefsasho qoto dheer
- Ka fogaanshaha sigaar, qaad, iyo walwal
- Kormeer caafimaad ka hor uurka: ECG, echocardiogram, BP, BMI
- La-talin caafimaad: Dumarka leh RHD, macaanka, ama dhiig-karka h**e

---

👚 Maxaa Khaas u ah Dumarka Soomaaliyeed?

- RHD & wadna-xanuun h**e oo aan la ogaanin: Waxaa laga helay dumarka Soomaaliyeed ee qurbaha
- Cayilka caloosha & dhaqdhaqaaq la’aanta: Waxay kordhiyaan halista dhiig-karka uurka
- Wacyi-gelin hoose: Calaamadaha wadna-xanuunka uurka lama garanayo
- Helitaan la’aanta adeeg caafimaad: Waxaa adag in la helo echocardiogram ama la-talin wadne
- Cadaadis nololeed & hurdo la’aan: Saameyn xun ku leh wadnaha

NOUH BOTAN

18/07/2025

.Qormadii saddexaad ee wacyigalinta bulshadeena :

🗣 Xanuunka Subagowga Beerka iyo dhiigga (Fatty Liver Disease & Dyslipidemia) iyo saameynta uu ku yeelan karo Wadnaha, Beerka iyo xididada dhiiga .

🌍 Heerka uu xanuunkani ka marayo adduunka & Afrika

- Adduunka: In ka badan 25% dadka dunida ayaa qaba fatty liver disease, gaar ahaan nooca aan khamriga la xiriirin (NAFLD).

- Afrika: Tirada sii kordheysa ee cayilka, sonkorowga, iyo cuntooyinka warshadaysan ayaa sababay in NAFLD iyo dyslipidemia ay noqdaan cudurro soo kordhaya, inkastoo aan si buuxda loo diiwaangelin tiro ahaan.

- Somalia iyo somaliland & Geeska Afrika: Inkastoo xog rasmi ah ay yartahay, isbeddelka qaab-nololeedka iyo cunnooyinka dufanka leh ayaa kordhinaya halista, gaar ahaan magaalooyinka sida Hargeisa iyo Muqdisho.

---

⚠️ Calaamadaha xanuunka

Subagowga beerka (Fatty Liver Disease)
- Daal joogto ah
- Barar caloosha ah ama dareen culays
- Enzymes beerka oo sare u kaca (ALT, AST)
- Mararka qaar xanuun caloosha bidix ama midig ah

Dhiig dufan badan (Dyslipidemia)
- Kolestarool sare (LDL ↑, HDL ↓)
- Triglycerides sare
- Xanuun laabta ah ama neef-qabad (haddii ay keento atherosclerosis)
- Xinjir dhiig ama wadne-qabad (mararka qaar)

✍️ Waxaa kale oo Jira calaamo ka muuqda maqaarka.

🟡 Calaamadaha maqaarka ee subagowga beerka

- Jaalle maqaarka & indhaha: Waxaa sababa bilirubin sare u kacda oo ka dhasha beerka oo shaqadiisa gabay (cagaarshow).

- Cuncun maqaarka ah: Dufanka beerka iyo xannibaadda xameetida waxay keeni karaan uruurka bile acids, taasoo keenta cuncun.

- Maqaar engegan ama dildilaaca: Beerka oo aan si fiican u sifeyn karin dufanka iyo sunta jirka.

- Spider angiomas: Xididdo yaryar oo casaanka ah oo u eg shabaq, badanaa ka muuqda wejiga, laabta, ama gacmaha.

- Palmar erythema: Gacmaha oo casaanka noqda, calaamad la xiriirta beerka oo daciifay.

---

🧬 Calaamadaha maqaarka ee dhiig dufan badan (dyslipidemia)

- Xanthomas: Barar yaryar oo dufan ah oo ka muuqda maqaarka, gaar ahaan xagga suxulka, jilbaha, ama gacmaha.

- Xanthelasma: Dufan ka muuqda agagaarka indhaha, gaar ahaan baalasha sare ama hoose.

- Arcus senilis: Wareeg caddaan ah oo ka muuqda agagaarka iris-ka indhaha, badanaa dadka waaweyn—la xiriira kolestarool sare.

- Maqaar dhalaalaya ama saliid leh: Mararka qaar la xiriira hypertriglyceridemia.

---

🧠 Maxaa muhiim ah in la ogaado?

Calaamadahan maqaarka waa “digniin h**e” oo u baahan in la baaro:
- Lipid profile: LDL, HDL, triglycerides
- Liver function tests: ALT, AST, bilirubin
- Ultrasound beerka: Si loo qiimeeyo dufanka beerka

🧠 Saameynta uu ku yeelan karo wadnaha🫀

- Atherosclerosis: Dufanka dhiigga oo ku urura halbowlayaasha wadnaha, keena cidhiidhi iyo wadne-qabad.
- Cardiogenic shock: Wadnaha oo si liidata u shaqeeya sababo la xiriira dufanka iyo beerka oo shaqadiisa gabay.
- Arrhythmia: Wadnaha oo garaaci waaya si caadi ah, gaar ahaan haddii beerku saameeyo dheelitirka electrolytes-ka.

---

🛡️ Ka hortagga & daaweynta

Ka hortagga
- Cunto caafimaad leh: Miraha, khudaarta, borotiinka caatada ah, saliidaha dabiiciga ah (sida saliid saytuun).
- Soonka goos-gooska ah: Waxaa la xaqiijiyay inuu hoos u dhigo dufanka saddexan ee dhiigga.

- Jimicsi joogto ah: Socod, orod, ama dhaqdhaqaaq fudud ugu yaraan 30 daqiiqo maalintii.
- Joojinta sigaarka & khamriga: Waxay si weyn u yareeyaan halista wadne xanuunka iyo beerka.

💊Daaweynta:
- Daawooyin: Statins (kolestaroolka), fibrates (triglycerides), iyo metformin (haddii sonkorow jiro).
- Kormeer joogto ah: Baaritaanka ALT, AST, lipid profile, iyo ECG.
- La-talin nafaqo: Si loo hagaajiyo cuntooyinka iyo miisaanka.

---

🔮 Dhibaatooyinka mustaqbalka haddii aan la daaweyn

- Cirrhosis: Beerka oo dhaawacmo si joogto ah, keena beer-gab.
- Wadne istaag: Wadnaha oo si lama filaan ah u joojiya garaaca, sababo la xiriira xinjiro ama dufan xad-dhaaf ah.
- Kansarka beerka: NAFLD wuxuu kordhiyaa halista hepatocellular carcinoma.
- Dhimasho h**e: Wadarta cudurrada metabolic-ka waxay si weyn u kordhiyaan halista dhimashada.

Nouh Botan 💡

15/07/2025

🧠 Werwerka & Wadnaha: Xiriirka Caafimaad.

- Werwerka joogtada ah wuxuu kiciyaa hormoonnada sida cortisol iyo adrenaline, kuwaas oo:
- Kordhiya garaaca wadnaha
- Sare u qaada cadaadiska dhiigga
- Daciifiya difaaca jirka
- Kordhiya khatarta xinjirowga dhiigga

- Daraasado caalami ah ayaa muujinaya in dadka leh heer stress sare ay 27% u nugul yihiin cudurrada wadnaha marka loo eego kuwa kale

🌍 Xaaladda Adduunka, Afrika & Bariga Afrika:

Heerka saamaynta wer-werka iyo saamaynta wadnaha:

*Adduunka : wer-werku waa Heer sare oo korodhaya waxana u dhinta wadno xanuunkaii 17.9M sanadkii

* Afrika :Korodhka stress-ka nolosha | Wadna xanuun sii kordhaya, gaar ahaan dhalinyarada

*Bariga Afrika: Stress-ka shaqo la,aanta , qaadka, dhaqaale xumidda dadka = waxa ka dhashay xanuunada Dhiig karka & wadna xanuunka oo ku badan dadka da’da yar .

---

🩺 Daaweynta & Ka Hortagga

✅ Ka Hortagga:

- Quraan akhris , salaada , iyo ducadu waa ka hor-tag leh damaand buuxda .

- Jimicsi joogto ah: Hoos u dhigaya cortisol-ka, kor u qaadaya niyadda qofka .

- Cunto caafimaad leh: Khudaarta, miraha, omega-3 (e.g. kalluunka)

- Hurdo tayo leh: 7–9 saacadood habeenkii

- u neefsasho qoto dheer: Waxay yareeyaan garaaca wadnaha & walbahaarka

💊 Daaweynta:
- La-talin cilmi-nafsi: CBT (Cognitive Behavioral Therapy) ayaa wax ku ool ah
- Daawooyinka xakameeya stress-ka: SSRIs ama beta-blockers (marka loo baahdo)
- Daaweynta wadnaha: Aspirin, statins, antihypertensives, ECG & ECHO kormeer joogto ah

---

🗣️ Talooyin Muhiim ah

- Wacyigelin bulsho: Barnaamijyo caafimaad oo lagu baro xiriirka werwerka & wadna xanuunka.

- Ka warhaynta calaamadaha: Wadna xanuunka wuxuu noqon karaa xanuun laabta, dhidid, neef-qabad, wareer.

- Isbedel hab-nololeed: “Wadnahaaga waa matoor Eebbe kuu hibeeyay – u shaqeeya 24/7, u naxariiso!”

- Salaada iyo quraanku waa laba shay oo la tijaabiyey inay baabiiyaan wer-werka yareeyaana xanuunada wadnaha. .

NOUH BOTAN

04/07/2025

🫀 Wadna Istaagga: Maqaal Kooban oo Sharaxaya Xaaladdan Halista ah

Wadna istaagga (cardiac arrest) waa xaalad caafimaad oo degdeg ah oo wadnaha si lama filaan ah u joojiya garaaciisa, taasoo joojisa wareegga dhiigga ee jirka. Waa sababta ugu weyn ee dhimashada lama filaanka ah ee dunida, waxaana si gaar ah looga dareemaa qaaradda Afrika sababo la xiriira wacyi-gelin caafimaad oo hoose, helitaanka adeegyo degdeg ah oo xaddidan, iyo cudurrada wadnaha oo sii kordhaya.

---

🌍 Sida uu Wadna Istaagga uga Jiro Adduunka & Afrika

- Adduunka: Wadna istaagga wuxuu sababa malaayiin dhimasho sanad kasta. Wadamada horumaray waxay leeyihiin nidaamyo degdeg ah oo CPR iyo qalabka AED ah, taasoo badbaadada kor u qaada.
- Afrika: Wadna istaagga ayaa si xawli ah ugu sii badanaya sababo ay ka mid yihiin:
- Kororka cudurrada wadnaha sida dhiig karka iyo sonkorowga
- Helitaanka adeeg caafimaad oo xaddidan
- Wacyi-gelin caafimaad oo aan ku filnayn
- Isticmaalka sigaarka iyo cuntooyinka dufanka baddan leh .

---

⚠️ Sababaha Keena Wadna Istaagga

- Cillad koronto oo wadnaha ah (arrhythmia), gaar ahaan ventricular fibrillation
- Cudurrada halbowlayaasha wadnaha (atherosclerosis)
- Isku dheelitir la’aanta potassium ama magnesium
- Jimicsi xad-dhaaf / jimicsi la,aanta ah oo aan la socon baaritaan caafimaad
- Isticmaalka mukhaadaraadka ama dawooyinka qaar
- Da’da weyn iyo taariikhda qoyska ee cudurrada wadnaha.

---

🏥 Sida Loo Daweeyo Wadna Istaagga

- Gargaarka degdegga ah waa muhiim:
- CPR (neefsinta iyo garaacista laabta) si dhiiggu u gaaro maskaxda
- Isticmaalka qalabka AED si loo xakameeyo garaaca wadnaha
- Isbitaalka:
- Daawooyin koronto xakameeya (anti-arrhythmics)
- Qalab lagu tallaalo sida ICD (implantable cardioverter defibrillator)
- Qalliimo lagu furo halbowlayaasha xidhan
- La socod joogto ah iyo cunto caafimaad leh.

---

🛡️ Sida Looga Hortago Wadna Istaagga

- Jimicsi joogto ah (ugu yaraan 30 daqiiqo maalintii)
- Cunto caafimaad leh oo ay ku badan tahay khudaarta, kalluunka, iyo miraha
- Joojinta sigaarka iyo mukhaadaraadka
- La socodka cadaadiska dhiigga, kolestaroolka, iyo sonkorta
- Baaritaanno caafimaad oo joogto ah, gaar ahaan dadka halista ku jira.

---

Wadna istaagga waa xaalad halis ah oo u baahan feejignaan, wacyi-gelin, iyo adeeg caafimaad oo degdeg ah. Afrika waxay u baahan tahay kor u qaadista wacyiga bulshada, tababarka CPR, iyo helitaanka qalabka AED si loo badbaadiyo nolosho badan.

Nouh botan

27/06/2025

Saamaynta dhiig-karka iyo dadkeenu aad bay u soo baddanaysaa .

25/06/2025

Dhaaxaan murugiyo
iyo haraad mudanee
Maantay curatoo maataanaysee
Aan maalno hasheena maandeeqee

Magowdo candhadii
gollaha marisee
Aan maalno hasheena maandeeq.

65 sanno ka dib xornimadeenii . Hamblyo umadda reer aomaliland .

22/06/2025

09/06/2025

qaab nololeedkeena iyo cunto cunisteenuba labaduba waa ay liitaan fadlan waqtiga: fadlan muwaadin iska habee oo u samee nidaam . qayb weyn bay ka tahay caafimaadka qofka .

17/05/2025

Horay go'd madow , gondaha dhigatoo,
Tallada guracanne ,Gunaadka tag-tee ,

Haddii galabtaba xor yahay gayigii, wallee ma gabee, wallee ma gabee ,guulow waa mahadaaa.

Allow ku gar-gaar ,gayiga nabadoo ,dadkana garansii lib iyo gobonimo . Amiin amiin .

Happy 18 may .

17/05/2025

**Maalinta Dhiig-karka Adduunka - World Hypertension Day**
Maanta waa fursad weyn oo lagu wacyigeliyo bulshada muhiimadda ay leedahay ka hortagga iyo xakamaynta dhiig-karka. Dhiig-karku waa "aamusane halis ah"—wuxuu saameeyaa malaayiin qof adduunka oo dhan, iyada oo aanay badankood ogaanin ilaa uu dhibaato caafimaad keeno.

Si loo yareeyo khatarta dhiig-karka:
✅ **isKa ilaali cuntooyinka milixda badan**
✅ **Dhaqaaq badan samee (jimicsi joogto ah)**
✅ **Ka fogow sigaar cabista & cunista qaadka **
✅ **Xakamee walbahaarka oo naaso in kugu filan**
✅ **Hubi dhiig-karkaaga mararka qaarkood**

Caafimaadkaaga gacantaada ayuu ku jiraa! Waxaa muhiim ah in la fahmo, la baaro, oo la xakameeyo dhiig-karka si loo yareeyo halista cudurrada wadnaha iyo maskaxda.

Wacyigelin & caafimaad wanaagsan! 💙🩺


Nouh botan

12/05/2025

May is our month . Happy 3 rd anniversary . Happy 18 may somalilander.34 for somaliland .