31/05/2023
Xuska maalinta tobaakada aduunka 31 May ayaa sanadkiiba mar laga xusaa aduunka, waxana lagaga waramaa khatarta caafimaad ee ka dhalata isticmalkeeda.
Tubaakadu waxay dishaa ilaa kala badh dadka isticmaala. Tubaakadu waxay dishaa in ka badan 8 milyan oo qof sannadkii. In ka badan 7 milyan oo ka mid ah dhimashadaas ayaa ah natiijada isticmaalka tubaakada tooska ah halka ku dhawaad 1.2 milyan ay yihiin dadka aan sigaarka sida tooska ah u cabin balse ka ag dhow meelaha sigaarka lagu cabaayo. In ka badan 80% ka ee 1.3 bilyan dadka tubaakada isticmaalaha ayaa ku nool waddamo dakhligoodu hooseeyo iyo kuwa dhexdhexaadka ah. Sannadkii 2020, 22.3% dunida dadka isticmaala tubaakada 36.7% ayaa rag ah halka.dumarkuna ahayeen 7.8 %.
Si wax looga qabto faafitaanka tubaakada, Dawladaha xubnaha ka ah WHO waxay aqbaleen heshiiska qaab dhismeedka WHO ee xakamaynta tubaakada (WHO FCTC) sanadkii 2003. Hadda 182 wadan ayaana ansixiyay heshiiskan.
Cudurka uu keeno cabida sigaarku waa mid ka mid ah khataraha ugu waaweyn ee caafimaadka bulshada ee dunida wajahdo, kaas oo dila in ka badan 8 milyan oo qof sannadkii, oo ay ku jiraan ku dhawaad 1.2 milyan oo dhimasho ah oo ka dhashay gaadhista qiiqa gacanta labaad ama dadka iyaku aan tooska u cabin sigaarka lakin qiiqa dadka cabaya soogaadho. Dhammaan noocyada tubaakadu waa waxyeello, mana jirto sigaar ama to***co aan waxyeelo lahayn oo amaan ah. Sigaar cabista sigaarka waa nooca ugu badan ee isticmaalka tubaakada adduunka oo dhan. Alaabooyinka kale ee tubaakada waxaa ka mid ah tubaakada dhuumaha biyaha, alaadaha kala duwan ee tubaakada aan qiiqa lahayn, sigaarka, sigaarka tubaakada duuban, tubaakada tuubada, iyo noocyo kale oo badan.
In ka badan 80% 1.3 bilyan ee isticmaala tubaakada adduunka oo dhan waxay ku nool yihiin waddammada dhaqaalahoodu hooseeyo iyo kuwa dhexdhexaadka ah, halkaas oo culayska xaanunada ka dhasha sigaar cabista iyo dhimashada la xidhiidha tubaakada ay ku badan tahay.
Isticmaalka tubaakada ayaa ka qayb qaadata faqriga iyada oo kharashka qoyska ka leexisa baahiyaha aasaasiga ah sida cuntada iyo hoyga.
WHO oo ka jawaabaysa Baaxadda masiibada cafimadka aadanaha iyo tan dhaqaale ee ay tubaakadu keento ayaa Sannadkii 2007, waxay soo bandhigtay lix qodob oo wax ku ool ah, lagagana hor tagayo badashada isticmalka tubaakada noocyadeeda kala duwan
1. La socoshada siyaasadaha isticmaalka tubaakada iyo ka hortagooda
2.ka ilaali dadka isticmaalka tubaakada
3. Ka caawi dadku inay joojinayaan isticmaalka tubaakada.
4.Ka dig khatarta tubaakada
5.Xooji mamnuucida xayaysiinta tubaakada.
6. dhiirigelinta ama dardar gelinta Kor u qaadida cashuuraha tubaakada.
