28/07/2025
World hepatitis day
Cagaarshow (hepatitis B)
Cagaarshowga waaa dhowr nooc waxayna kala yihin Cagarshow (A/B/C/E)
Waxa aan ka hadlaynaa maanta nooca loo yaqaan B
Cagaarshowga B waxa sababa fayras loo yaqaan “hepatitis B virus (HBV)”, waxa uuna ku dhacaa beerka.
Noocan waxa uu noqon kara labo nooc:
1. Acute : noocan 2 ilaa 3 sitimaan (weeks) wuu iska tagaa, oo waxa ladagalamaya difaaca jirka wuuna ka adkanayaa, 4 ilaa 6 bilood gudahood kilyaha waxay kulaabanayan sidoodii h**e (way caafmadayan).
2. Chronic hepatitis: noocan difaaca jirka wax k**a qaadi karo, waxa uuna sababa inuu burburiyo beerka qofka, waana nooca keena inuu qofka u dhinto cagarshowga, sido kale waxa uu keena in qofka uu ku dhaco kansarka kilyaha, taas oo keneysa in qofka laga badalo beerka.
Waxyaalaha sababa iyo sida uu ugudbo:
Waxa sababa virus-ka loo yaqaan hepatitis B virus (HBV), virus-kan wuu ugudbi kara qof kale oo an qabin cudurka, waxana uu ku gudbaa:
1. Galmada: haddad ugalmooto qof qaba cudurkas waxay u badan tahay inuu kugu dhaco
2. Irbadaha oo la wadaago: haddi lagugu duro irbad uu isticmalay qof qaba cudurka, adigana waad qaadaysa cudurka
3. Islaan uur leh oo ayadana qabta cudurka waxa ay u gudbinaysaa cunuga
Daawada cudurkan:
1. Haddi uu yahay cudurka nooca uma baahnid waxa daawo ah, waxa kaliya oo aad u bahan thy waa inad nasato oo aad cunto dhamestirana aad cunto.
2. Haddi u yahay cagarshowga nooca ma helaysid daawo baabi’inaysa cudurka, lakin waxad helaysa daawo xak**aynaysa cudurka, tusale ahan waxad isticmali karta daawoyin dhimaya khatarta uu kilyaha uu ukeenayo, sido kale daawooyin ilaalinaya inad dadka qaadsiiso cudurka, haddi uu beerka wax yeeleyayna waa in laga badala kilyaha oo kuwo cusub lagu galiya
F.G: Somaliya waxa ay ku jirta meelaha uu ku badan yahay cagarshowga (sawirka hoose wadamada gududka waa uu ku badan yhy aya laga wada), sida darted waxan ku talinaya dadka isgursanaya inay isbaran inta ay isgursan si khatarta loga hortago
Dr Nuur Geedi