19/05/2025
#ภาวะมวลกล้ามเนื้อน้อยในผู้สูงอายุ (Sarcopenia)
ภัยเงียบที่พบบ่อย และแก้ไขได้หากเริ่มต้นทันเวลา
โดย
นพ.เก่งพงศ์ ตั้งอรุณสันติ
อายุรแพทย์ผู้สูงอายุ
โรงพยาบาลผู้สูงอายุและศูนย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู Chersery Home International
ภาวะมวลกล้ามเนื้อน้อย หรือ Sarcopenia คือภาวะที่ร่างกายสูญเสียมวลกล้ามเนื้อ ความแข็งแรง และสมรรถภาพทางกายอย่างต่อเนื่องเมื่ออายุมากขึ้น โดยเฉพาะในผู้สูงอายุเกิน 60 ปี ซึ่งจัดเป็นหนึ่งในกลุ่มอาการหลักของ “ภาวะเปราะบาง” (Frailty Syndrome) ที่มีผลต่อคุณภาพชีวิตและความสามารถในการพึ่งพาตนเอง
สาเหตุหลักของ Sarcopenia
1. อายุที่เพิ่มขึ้น (Aging-related Muscle Decline)
จากอายุที่เพิ่มขึ้น ร่างกายจะมีการเปลี่ยนแปลงในระดับเซลล์ เช่น เซลล์กล้ามเนื้อเสื่อมถอยลง, การลดลงของฮอร์โมนที่จำเป็นต่อการสังเคราะห์โปรตีน (เช่น Testosterone, Growth Hormone), และการอักเสบระดับต่ำเรื้อรัง (Low-grade inflammation)
2. การมีกิจกรรมทางกายน้อย (Physical Inactivity)
ผู้สูงอายุที่นั่งหรือนอนนาน ๆ โดยไม่เคลื่อนไหว เช่น หลังนอนโรงพยาบาล หรือมีอาการเจ็บป่วย จะสูญเสียกล้ามเนื้ออย่างรวดเร็ว งานวิจัยใน Journal of Physiology ปี 2023 พบว่า การนอนติดเตียงเพียง 10 วันในผู้สูงอายุสามารถลดมวลกล้ามเนื้อขาได้ถึง 5–10%
3. ภาวะทุพโภชนาการ (Malnutrition)
โดยเฉพาะการรับโปรตีนไม่เพียงพอ หรือขาดวิตามินและแร่ธาตุ เช่น วิตามิน D, B12 และโอเมก้า-3 ซึ่งมีบทบาทในการสร้างและซ่อมแซมเนื้อเยื่อกล้ามเนื้อ
4. โรคเรื้อรังบางชนิด
เช่น โรคไตเรื้อรัง (Chronic Kidney Disease), เบาหวาน, และภาวะอักเสบเรื้อรังอื่น ๆ ซึ่งส่งผลต่อการใช้พลังงานและการสังเคราะห์โปรตีนในร่างกาย
ผลกระทบของ Sarcopenia ต่อผู้สูงอายุ
• กล้ามเนื้ออ่อนแรง การทรงตัวไม่ดี — เสี่ยงต่อการหกล้ม แตกหัก และต้องนอนติดเตียง
• ลุกนั่งหรือเดินลำบาก — ทำให้พึ่งพาผู้อื่นมากขึ้น
• เหนื่อยง่าย แม้เพียงทำกิจวัตรเบา ๆ เช่น เดินในบ้าน
• คุณภาพชีวิตลดลง และเสี่ยงภาวะพึ่งพิง (Dependency) ซึ่งเป็นต้นเหตุของภาวะซึมเศร้าในผู้สูงอายุ
ตัวอย่างผู้ป่วยจากประสบการณ์ตรง
ผู้ป่วยหญิงอายุ 76 ปี ไม่มีโรคประจำตัวชัดเจน แต่ใช้ชีวิตอยู่กับเตียงเป็นหลัก หลังจากสะโพกเคลื่อนเมื่อ 3 เดือนก่อน น้ำหนักตัวลดลง 5 กิโลกรัม กล้ามเนื้อขาอ่อนแรงจนไม่สามารถลุกจากเตียงได้ด้วยตนเอง เมื่อนำมาประเมินด้วย เครื่องวัดมวลกล้ามเนื้อ (Bioelectrical Impedance Analysis) พบว่าค่ามวลกล้ามเนื้อลดต่ำกว่ามาตรฐานชัดเจน ได้รับการวินิจฉัยเป็น Sarcopenia ระยะเริ่มต้น และได้เริ่มโปรแกรมเวชศาสตร์ฟื้นฟูควบคู่โภชนบำบัด
หลังการฟื้นฟู 8 สัปดาห์ ผู้ป่วยสามารถเดินได้ด้วย Walker และเริ่มกลับมาใช้ชีวิตประจำวันได้ด้วยตนเองบางส่วน
การดูแลและป้องกัน Sarcopenia
1. ออกกำลังกายสม่ำเสมอ โดยเฉพาะแบบต้านแรง (Resistance Training) อย่างน้อย 2–3 ครั้งต่อสัปดาห์
งานวิจัยจาก The Lancet Healthy Longevity ปี 2024 ยืนยันว่า เวทเทรนนิ่งสามารถเพิ่มมวลกล้ามเนื้อและลดอัตราการล้มในผู้สูงอายุได้ถึง 23%
2. รับประทานโปรตีนคุณภาพสูงให้เพียงพอ — แนะนำ 1.2–1.5 กรัม/กิโลกรัม/วัน เช่น ปลา ไข่ เต้าหู้
เสริมด้วยวิตามิน D, B12, และโอเมก้า-3 ตามคำแนะนำแพทย์
3. ตรวจคัดกรองโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
เช่น การประเมินด้วย SARC-F questionnaire, Walking Speed, Handgrip Strength และการตรวจวิเคราะห์มวลกล้ามเนื้อ
สรุป:
ภาวะมวลกล้ามเนื้อน้อยไม่ใช่ “เรื่องปกติของวัยชรา” แต่เป็นภาวะทางการแพทย์ที่สามารถป้องกันและฟื้นฟูได้ หากได้รับการวินิจฉัยและดูแลตั้งแต่เนิ่น ๆ อย่ารอให้หกล้มหรือเดินไม่ได้ก่อนจึงเริ่มฟื้นฟู
เพราะการ “ยืดหยุ่นได้” ของชีวิตนั้น เริ่มจาก “กล้ามเนื้อที่แข็งแรง”
สอบถามหรือนัดประเมินสุขภาพกล้ามเนื้อได้ที่
Chersery Home International
โทร. 084 264 2646
Line ID:
www.cherseryhome.com
