06/06/2025
https://www.facebook.com/share/16oeys7eQz/?mibextid=oFDknk
เราทุกคนหายใจอยู่ตลอดเวลา แต่กลับมีน้อยคน ที่ใส่ใจหรือแม้แต่รู้ตัวว่า…หายใจตื้นเกินไป หายใจเร็วเกินไป หรือบางช่วงของวัน แทบจะไม่รู้สึกว่าตัวเองกำลังหายใจอยู่เลยด้วยซ้ำ แล้วรู้ไหมว่า...สิ่งเล็กๆ อย่าง “ลมหายใจ” นี่แหละ ที่ส่งผลลึกซึ้งต่อทั้งสุขภาพกายและสุขภาพใจของเราอย่างมากมาย
ระบบหายใจเป็นระบบที่สำคัญมาก เพราะเป็นช่องทางที่ร่างกายได้รับออกซิเจนเข้าสู่เซลล์ และขับคาร์บอนไดออกไซด์ ออกจากร่างกาย ระบบนี้ประกอบด้วยอวัยวะและกล้ามเนื้อมากมายที่ทำงานประสานกันอย่างซับซ้อน ตั้งแต่โพรงจมูก กล่องเสียง หลอดลม จนถึงปอดทั้งสองข้าง
นอกจากนี้แล้วยังมีกล้ามเนื้อ ที่มีบทบาทสำคัญอย่างมากในการหายใจ ที่ไม่ใช่แค่ปอดเท่านั้นที่ทำงาน แต่กล้ามเนื้อรอบๆ ช่องอก ช่องท้อง และแม้แต่กล้ามเนื้อหลัง ก็มีส่วนช่วยให้เราหายใจได้เต็มที่มากขึ้น ได้แก่
-กล้ามเนื้อหลักในการหายใจเข้า
กล้ามเนื้อที่สำคัญที่สุดในการหายใจเข้า คือ กล้ามเนื้อกระบังลม (Diaphragm) เป็นกล้ามเนื้อแบนรูปโดมที่กั้นระหว่างช่องอกกับช่องท้อง เวลาหายใจเข้า กล้ามเนื้อนี้จะหดตัวและกดลง ทำให้ปอดขยายตัวและดูดอากาศเข้าไป นอกจากนี้ยังมีกล้ามเนื้อระหว่างซี่โครงด้านนอกที่ช่วยขยายช่องอกให้กว้างขึ้นอีกด้วย
-กล้ามเนื้อหลักในการหายใจออก
โดยปกติ การหายใจออกเป็นกระบวนการแบบ “พาสซีฟ” คือไม่ต้องใช้แรงมากนัก แค่กล้ามเนื้อหย่อนตัว ปอดก็ยุบและดันลมออกเอง แต่ถ้าเราหายใจออกแรงๆ เช่น ตอนออกกำลังกาย กล้ามเนื้อช่องท้องและกล้ามเนื้อระหว่างซี่โครงด้านในจะเข้ามามีบทบาทมากขึ้น
-กล้ามเนื้อช่วยหายใจ
ในบางสภาวะ เช่น เมื่อต้องใช้แรงหายใจมากขึ้น (ออกกำลังกาย เครียด หอบหืด ฯลฯ) กล้ามเนื้อคอ ไหล่ และหน้าอก เช่น Sternocleidomastoid, Scalenes และ Pectoralis minor ก็จะทำงานเพิ่มขึ้นเพื่อช่วยดึงช่องอกให้ขยายมากขึ้น
ปัญหาหนึ่งที่พบได้บ่อยในยุคนี้คือ “การหายใจตื้น” หรือ การใช้กล้ามเนื้อช่วยหายใจมาเป็นกล้ามเนื้อหลัก แทนที่กล้ามเนื้อกระบังลม เช่น เวลาที่เรานั่งทำงานนานๆ อยู่ในท่าหลังค่อม หรืออยู่ในภาวะเครียด ร่างกายจะเข้าสู่โหมด “ต่อสู้หรือหนี” (fight or flight) อัตโนมัติ ซึ่งทำให้การหายใจเร็วขึ้น ตื้นขึ้น และใช้กล้ามเนื้อบริเวณคอ บ่า ไหล่ มากเกินความจำเป็น
กล้ามเนื้อที่ควรจะเป็นแค่ “ผู้ช่วย” กลับต้องกลายเป็น “พระเอก” ในการดึงอากาศเข้าสู่ร่างกายตลอดวัน ส่งผลให้กล้ามเนื้อเหล่านี้ทำงานหนักเกินไป และเริ่มมีอาการ ล้า ตึง ปวด เกิดขึ้น โดยเฉพาะบริเวณคอด้านหน้า กล้ามเนื้อ Scalenes และ Sternocleidomastoid
จุดที่คนจำนวนมากมักมีอาการคือ บ่าและสะบัก ซึ่งเป็นที่พาดผ่านของกล้ามเนื้อ Trapezius ส่วนบน
และเมื่อกล้ามเนื้อเหล่านี้ตึงเรื้อรัง ก็จะส่งผลกระทบต่อท่าทางทั้งในระยะสั้นและระยะยาว เช่น ปวดต้นคอเรื้อรัง ปวดศีรษะจากกล้ามเนื้อหดเกร็ง ปวดบ่า สะบัก และมีแนวโน้มเป็นพังผืด หายใจได้ไม่ลึก ส่งผลให้ร่างกายเครียดง่าย เหนื่อยง่าย
ในโยคะ ลมหายใจไม่ได้เป็นแค่การแลกเปลี่ยนก๊าซ แต่เป็นเครื่องมือเชื่อมโยงระหว่าง “ร่างกาย - จิตใจ - จิตวิญญาณ” และโยคะก็มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาระบบหายใจในหลายด้าน เช่น
-เสริมสร้างกล้ามเนื้อหายใจให้แข็งแรงขึ้น ท่าอาสนะต่างๆ โดยเฉพาะที่มีการบิดตัว ยืดอก หรือก้มตัว จะช่วยเพิ่มความยืดหยุ่นและความแข็งแรงของกล้ามเนื้อกระบังลม ช่องท้อง และกล้ามเนื้อรอบอก ช่วยให้เราหายใจได้ลึกและมีประสิทธิภาพมากขึ้น
-กระตุ้นให้รู้ตัวมากขึ้นในการหายใจ โยคะสอนให้เราใส่ใจลมหายใจ ใช้ “สติ” อยู่กับการหายใจ ซึ่งช่วยให้เรารู้ทันว่าตัวเองกำลังหายใจแบบไหน อยู่ในสภาวะตึงเครียดหรือผ่อนคลาย ซึ่งเป็นพื้นฐานของการฝึกจิตและดูแลสุขภาพใจไปพร้อมกัน
-ขยายความจุปอดและความยืดหยุ่นของทรวงอก ท่าอย่าง Bhujangasana (ท่างู), Matsyasana (ท่าปลา), หรือท่าเปิดอกทั้งหลาย จะช่วยเปิดช่องอกให้กว้างขึ้น กระตุ้นให้ปอดสามารถขยายได้มากขึ้น ส่งผลให้ร่างกายได้รับออกซิเจนเต็มที่
-ปรับสมดุลระบบประสาทอัตโนมัติ การหายใจช้าๆ ลึกๆ ช่วยกระตุ้นระบบพาราซิมพาเทติก ซึ่งเป็นระบบประสาทที่ช่วยให้ร่างกายผ่อนคลาย ลดความดันโลหิต ลดอัตราการเต้นของหัวใจ และส่งผลให้จิตใจสงบ
เมื่อใดที่เราเริ่มหายใจอย่างมีคุณภาพ เรากำลังส่งออกซิเจนดี ๆ ให้ร่างกาย และในขณะเดียวกันก็ส่งสัญญาณให้จิตใจสงบลง การฝึกโยคะคือ การให้เวลากับตัวเอง ให้โอกาสกับร่างกาย ให้ที่ว่างกับจิตใจ และทั้งหมดเริ่มต้นจากลมหายใจ
ครูหลง😄
