ชุมชนอ่อนนุช 14 ไร่ เป็นชุมชนที่มีการรวมกลุ่มของผู้ที่ประกอบอาชีพรับซื้อของเก่าที่มีความแตกต่างไปจากชุมชนทั่ว ๆ ไปในหลาย ๆ ด้าน อาทิเช่น มีการจัดตั้งศูนย์บาทซึ่งเป็นร้านที่ให้สมาชิกในชุมชนสามารถนำขยะที่สมาชิกเก็บได้มาแลกสิ่งอุปโภคและบริโภค เพื่อนำไปใช้ได้โดยไม่ต้องเสียเงิน นอกจากนั้นยังมีกิจกรรมที่น่าสนใจอีกมากมาย
1. ประวัติความเป็นมาของศูนย์คัดแยกวัสดุรีไซเคิลของกลุ่มอาชีพซาเล้ง ชุมชนอ่อนนุช 14
ไร่
สมาชิกกลุ่มชุมชนอ่อนนุช 14 ไร่ เดิมย้ายมาจากชุมชนใต้สะพาน โซน 2 - 3 และได้ริเริ่มตั้งหลักชักชวนผู้ที่มีอาชีพหาของเก่า หาขยะขาย มารวมกันเป็นกลุ่ม เพื่อที่จะนำขยะที่เก็บได้ไปแลกของ เช่น น้ำปลา น้ำมัน น้ำตาล ไข่ เป็นต้น โดบรับแลกจากทั้งในชุมชนและตระเวนไปตามชุมชนต่าง ๆ
ในปี 2547 ได้มีการริเริ่มดำเนินกิจกรรมในรูปแบบของสหกรณ์โดยระดมหุ้นจากสมาชิก ซึ่งทุกๆ 6 เดือน จะมีการจ่ายปันผลให้สมาชิก โดยหักร้อยละ 50 เข้ากลุ่ม
ในปีถัดมา คือปี 2548 จึงมีการคิดริเริ่มเรื่องการจัดสวัสดิการดูแลสมาชิก และรวมกลุ่มเยาวชนจัดตั้งธนาคารขยะ ในปี 2551
สถาบันการจัดการบรรจุภัณฑ์และรีไซเคิลเพื่อสิ่งแวดล้อม (TIPMSE) ร่วมกับสำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานคร สำนักงานเขตประเวศ และ มูลนิธิพัฒนาที่อยู่อาศัย จัดตั้งศูนย์คัดแยกวัสดุรีไซเคิลของกลุ่มอาชีพซาเล้ง ชุมชนอ่อนนุช 14 ไร่ เขตประเวศ โดยมีพิธีเปิดศูนย์อย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 2 มิถุนายน 2552
2. การดำเนินการของศูนย์คัดแยกวัสดุรีไซเคิลของกลุ่มอาชีพซาเล้งชุมชนอ่อนนุช 14 ไร่
การจัดตั้งศูนย์คัดแยกขยะมีการคัดเลือกคณะกรรมการทำหน้าที่ดูแลและบริหารจัดการศูนย์และกิจกรรมในส่วนต่าง ๆ โดยมีทางสถาบันการจัดการบรรจุภัณฑ์และรีไซเคิลเพื่อ สิ่งแวดล้อม ( TIPMSE) และสำนักสิ่งแวดล้อม กรุงเทพมหานครเป็นพี่เลี้ยง ในการให้คำแนะนำในด้านระบบการบริหารจัดการให้กับคณะกรรมการของศูนย์
ในส่วนของค่าใช้จ่ายในการบริหารจัดการศูนย์ ในเริ่มแรกใช้วิธีการระดมทุน จากการขายหุ้นให้กับสมาชิกในชุมชนเพื่อเป็นให้สมาชิกทุกคนมีความรู้สึกเป็นเจ้าของศูนย์ร่วมกัน
2.1 แนวทางการบริหารจัดการ
1. ศูนย์คัดแยกขยะรีไซเคิลของกลุ่มอาชีพซาเล้งชุมชนอ่อนนุช 14 ไร่ จะมีการจัดตั้งคณะกรรมการบริหาร 1 ชุด จำนวน 9 คนซึ่งจะทำหน้าที่ดูแลบริหารงานในส่วนของร้านศูนย์บาท และกองทุนสวัสดิการ
2. มีการเลือกตและจัดตั้งคณะกรรมการบริหาร ปีละ 1 ครั้ง
3. มีการประชุมสมาชิกเดือนละ 1 ครั้ง ในวันอาทิตย์สุดท้ายของเดือน
4. การเปลี่ยนแปลง พัฒนา และแก้ไขปัญหาต่าง ๆ จะต้องมาจากข้อสรุปของที่ประชุม สมาชิก
5. สมาชิกของศูนย์ฯ จะต้องเข้าร่วมกิจกรรมอื่นๆ ของกลุ่มด้วย
2.2 รูปแบบการดำเนินงาน
สมาชิกศูนย์คัดแยกขยะวัสดุรีไซเคิล ประกอบด้วย สมาชิกของชุมชนในพื้นที่ซึ่งประกอบ อาชีพรับซื้อของเก่า โดยการรวมกลุ่มของสมาชิกนั้นจะมีการขึ้นทะเบียนสมาชิก และศูนย์มีการบริหารจัดการในรูปแบบของสหกรณ์โดยสมาชิกเป็นผู้ถือหุ้น ซึ่งนอกเหนือ
จากผลประโยชน์ในการต่อรองด้านราคากับร้านรับซื้อ
การรวมกลุ่มยังทำให้สามารถสร้างสวัสดิการต่างๆ ให้กับสมาชิกได้อีกด้วย อาทิ การได้รับเงินปันผล การทำประกันชีวิตจากขยะ และการดูแลสวัสดิภาพของครอบครัวสมาชิก โดยมีรายละเอียดดังนี้
• ผู้ที่จะสมัครสมาชิกจะต้องได้รับการตรวจสอบประวัติและขึ้นทะเบียนจากตำรวจในพื้นที่พร้อมรับฟังการอบรมด้านกฏระเบียบจราจร ด้านอาชีวอนามัยและความปลอดภัยใน การทำงาน
• สมาชิกจะเข้าถือหุ้นของกลุ่ม หุ้นละ 100 บาท ไม่เกิน 10 หุ้นต่อคน
• สมาชิกจะนำวัสดุรีไซเคิลมาขายให้กับทางศูนย์ฯ ตามราคาที่ได้มีการติดประกาศ ซึ่งจะเปิดดดำเนินการทุกวัน
2.3 อุปกรณ์สนับสนุนการดำเนินงานของสมาชิก
สมาชิกของศูนย์ที่ผ่านการขึ้นทะเบียนและได้รับการอบรมจากตำรสจในพื้นที่เป็นที่เรียบร้อยแล้ว จะได้รับวัสดุอุปกรณ์สนับสนุนการประกอบอาชีพ โดยการสนับสนุน
ของสถาบันการจัดการบรรจุภัณฑ์และรีไซเคิลเพื่อสิ่งแวดล้อม (TIPMSE)
ซึ่งจะประกอบไปด้วย
• เสื้อกั๊กประจำตัว ระบุที่อยู่และเบอร์โทรติดต่อของศูนย์ฯ พร้อมรหัสประจาตัวสมาชิก
• บัตรประจำตัวสมาชิก
• ป้ายทะเบียนสำหรับติดรถซาเล้ง
• อุปกรณ์ด้านอาชีวอนามัยและความปลอดภัย อาทิ ถุงมือ ผ้าปิดจมูก
3. กิจกรรมภายในชุมชน
3.1 การแยกขยะ
การแยกขยะ ถือเป็นกิจกรรมหลักของกลุ่มอาชีพซาเล้งชุมชนอ่อนนุช 14 ไร่ กล่าวคือ เป็นการจำแนกขยะออกเป็นชนิดต่างๆ เช่น การแยกขยะจำพวกบรรจุภัณฑ์ออกเป็น ขวดพลาสติก PET พลาสติกขุ่น พลาสติกรวม กระป๋องอลูมิเนียม เป็นต้น โดยขยะที่ทำการจำแนกเป็นประเภทต่างๆแล้ว สมาชิกกลุ่มอาชีพซาเล้งชุมชนอ่อนนุช 14 ไร่จะนำขยะดังกล่าวไปสร้างรายได้ให้แก่ชุมชนต่อไป ไม่ว่าจะเป็นการรวบรวมไปชั่งกิโลขาย การนำไปสร้างมูลค่าเพิ่มโดยการนำไปประดิษฐ์สินค้าเพื่อจำหน่ายต่อไป เช่น ถังขยะกระป๋องเบียร์ และการนำกล่องนมไปแปรรูปทำเป็นหลังคาให้เด็กๆได้อ่านหนังสือ เป็นต้น
ทั้งนี้ หน้าที่การแยกขยะนั้น สมาชิกในชุมชน ไม่ว่าจะเป็น เด็ก วัยรุ่น และผู้ใหญ่ ต่างก็ร่วมกันทำอย่างสม่ำเสมอ และมีการถ่ายทอด ให้ความรู้ วิธีการแยกขยะให้แก่บุคคลภายนอกที่ต้องเข้ามาศึกษาดูงานจากชุมชนนี้ด้วย
3.2 ร้านศูนย์บาทพลัส
“ร้าน 0 บาทพลัส" คือต้นแบบแนวคิดที่สร้างมูลค่าให้แก่วัสดุรีไซเคิล โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อลดภาระค่าครองชีพของคนในชุมชน โดยการใช้วัตถุรีไซเคิลแทนเงินสด รวมถึงรณรงค์ให้ประชาชนมองเห็นมูลค่าของวัสดุรีไซเคิลและรณรงค์ให้เกิดวัฒนธรรมที่คนรุ่นใหม่ร่วมใจกันคัดแยกวัสดุรีไซเคิล
การสร้างมูลค่าให้แก่วัสดุรีไซเคิล เพียงแค่นำวัสดุรีไซเคิลคัดแยกประเภทแล้วนำมาชั่งขายให้กับร้านศูนย์บาท ทางร้านค้าก็จะตีมูลค่าของวัสดุรีไซเคิลแล้วออกเป็นใบเสร็จให้ แล้วเราก็นำใบเสร็จไปแลกสินค้าอุปโภคบริโภคภายในร้านศูนย์บาทได้ตามมูลค่าในใบเสร็จนั้น ซึ่งหากมูลค่าของสิ้นค้าน้อยกว่าในใบเสร็จทางร้านค้าก็จะถอนเป็นตัวเงินสดให้ แต่ถ้ามูลค่าของสินค้าเกินเราก็สามารถใช้เงินสดเพิ่มได้
การใช้วัสดุรีไซเคิลจากขยะแทนเงินในการซื้อสินค้าจาก ร้านศูนย์บาทเป็นการกระตุ้นให้คนในชุมชนเกิดพฤติกรรมการคัดแยกขยะและบรรจุภัณฑ์ต่างๆ ช่วยแก้ปัญหาปริมาณขยะภายในชุมชน และเป็นการลดค่าครองชีพของคนในชุมชนได้อย่างยั่งยืน
3.3 โครงการสวนผักคนเมือง: แปลงเกษตรแบบผสมผสาน
เงินกองทุนจากการขายวัสดุรีไซเคิลส่วนหนึ่งถูกนามาพัฒนาแปลงเกษตรแบบผสมผสาน ซึ่งมีการปลูกผักปลอดสาร พืชสวนครัว ไม่ว่าจะเป็น พริก มะแว้ง ดอกแค เป็นต้น อีกทั้งมีการเลี้ยงปลาให้สมาชิก สามารถมาตบเอง และนำไปประกอบอาหารได้
สมาชิกที่นี่ทุกคนล้วนมีความซื่อสัตย์ โดยจะนำขยะมาแลกผักเท่าที่ พอกินเท่านั้น นอกเหนือจากนี้ ในสวนผัก ยังมีการเลี้ยงหมูป่า โดยจะนำมูลของหมูป่าและขยะเปียกจากครัวเรือนมาใช้ผลิตเป็นปุ๋ยหมัก และนาหมักชีวภาพ (EM) เพื่อแจกจ่ายและจำหน่ายให้กับสมาชิก
3.4 ประดิษฐ์สินค้า สร้างมูลค่า จากขยะ
4. สวัสดิการของสมาชิกศูนย์คัดแยกวัสดุรีไซเคิลของกลุ่มอาชีพซาเล้ง ชุมชนอ่อนนุช 14 ไร่
การดำเนินงานของศูนย์คัดแยกวัสดุรีไซเคิลของกลุ่มอาชีพซาเล้ง ชุมชนอ่อนนุช 14 ไร่ เขตประเวศ ทำให้สมาชิกมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ได้รับความรู้ความเข้าใจในเรื่อง
การจัดทำบัญชีรายรับ - รายจ่าย การเพิ่มมูลค่าวัสดุรีไซเคิล การรับมือกับวัตถุอันตราย รวมถึงเรื่องอาชีวอนามัยและความปลอดภัยในการประกอบอาชีพ
นอกจากนี้ยังส่งเสริมให้ศูนย์ฯ รู้จักการสร้างเครือข่ายร่วมกับชุมชนในพื้นที่อีกด้วย
4.1 ประโยชน์ทางตรงที่สมาชิกจะได้รับ
• สมาชิกจะสามารถขายขยะที่เก็บมาได้ในราคาที่เป็นธรรม
• สมาชิกจะได้รับสวัสดิการต่างๆ เช่น เงินช่วยค่าพาหนะในกรณีเดินทางไปรักษาพยาบาล ณ สถานพยาบาล เงินฌาปนกิจสงเคราะห์ให้กับสมาชิกและญาติ
• เงินปันผลจากการซื้อหุ้น และเงินปันผลตามยอดขายวัสดุรีไซเคิลให้กับศูนย์ฯ ของสมาชิก
4.2 ประโยชน์ทางอ้อมที่สมาชิกจะได้รับ
• สมาชิกในชุมชนจะได้รับความรู้เกี่ยวการบริหารจัดการ การวางแผน และการทำงานอย่างเป็นระบบ ทำให้มีกระบวนการคิดที่มีหลักเกณฑ์ และแบบแผน
• เกิดความสามัคคีในชุมชน
• สมาชิกได้รับการยอมรับจากประชาชนโดยทั่วไปมากขึ้น เช่น ชุมชนรวมทั้งหน่วยงานต่างๆ โรงเรียน ทั้งภายใน และนอกเขตติดต่อให้กลุ่มเข้า ไปรับซื้อวัสดุรีไซเคิล รวมทั้งรับแลกวัสดุรีไซเคิลเป็นสินค้าอุปโภค-บริโภค
4.3 กิจกรรมต่อยอด
4.3.1 ประกันชีวิตจากขยะวันละ 1 บาท
• เมื่อสมาชิกในกลุ่มป่วยไข้หรือประสบอุบัติเหตุ กรณีที่สมาชิกพักฟื้นในโรงพยาบาลทางกลุ่มจะให้เงินสนับสนุนคืนละ 200 บาท ไม่เกินครั้งละ 7 คืน
• คลอดบุตรให้ 500 บาทต่อปี
• ค่ารักษาพยาบาล(ยานอกบัญชี) 50% 1 ครั้งและสนับสนุนค่าเดินทางไป-กลับโรงพยาบาลปีละ 200 บาท
• หากมีการเสียชีวิตจะสนับสนุนเงิน 2,000 บาท และทางกลุ่มจะเป็นเจ้าภาพในงานศพ 1 คืนและสนับสนุนโลงศพ 1 ใบ สำหรับสมาชิกที่นับถือศาสนาอิสลาม กรณีเสียชีวิตทางกลุ่มจะสนับสนุนเงินจำนวน 3,000 บาท
• ก่อนเสียชีวิต ทางกลุ่มจะสนับสนุนอาหารมื้อสุดท้ายในราคาไม่เกิน 200 บาท
• สนับสนุนการศึกษา 500 บาทต่อปีต่อบุตร 1 คน โดยต้องมีเกรดเฉลี่ย 2.5 ขึ้นไป
4.3.2 รายได้จากร้านค้า 0 บาท
รายได้จากร้านศูนย์บาทจะนำมาสมทบเข้ากองทุนของกลุ่ม ร้อยละ 2
ผู้มีสิทธิ์ต้อง...
• ส่งเบี้ยประกันนาน 6 เดือนขึ้นไป ในกรณีที่ขาดส่งสามารถจ่ายทบได้ในเดือนถัดไปและหากขาดส่งติดต่อกันเกิน 3 เดือร ต้องเริ่มนับหนึ่งใหม่ การส่งเบี้ยประกัน ดำเนินการได้เฉพาะที่ร้าน 0 บาทเท่านั้น พร้อมรับใบเสร็จ เพื่อเป็นหลักฐานในการชำระเบี้ยประกัน
• เบี้ยประกันจะถูกสะสมเป็นสวัสดิการของกลุ่ม ไม่มีการคืนกลับสู่สมาชิกแต่อย่างใด
5.วิดีโอ
5.1 วิดีโอสื่อใจซาเล้งไทยสู่สังคม
5.2 วิถีชีวิตชุมชนอ่อนนุช 14 ไร่
ขอขอบคุณ ศูนย์วัสดุรีไซเคิลกลุ่มอาชีพซาเล้ง ชุมชนอ่อนนุช 14 ไร่ (สุขาภิบาล 2 ซอย 15) เขตประเวศ กรุงเทพมหานคร 0-2726-4263 (ร้านค้าสวัสดิการ) / 08-6793-5997 (คุณพีรธร)
http://203.155.220.174/pdf/14rai-onnuj_booklet.pdf
http://tnews.teenee.com/business/83192.html
