02/08/2025
“ตรวจเจอฟันเกิน…ต้องนึกถึงโรคอะไรมั้ย?”
บนโซเชียลมีเดีย เราอาจเคยเห็นข่าวผู้ป่วยที่มีฟันเกินซ่อนอยู่ในกระดูกขากรรไกรหลายสิบซี่ บางคนเห็นแล้วก็อดรู้สึกขนลุกไม่ได้ แต่เคยสงสัยมั้ยว่า เราจะรู้ได้อย่างไรว่าใครมีฟันเกิน? แล้วควรระวังอะไรบ้าง?
ความจริงแล้ว ผู้ป่วยที่มีฟันเกินจำนวนมาก อาจไม่มีอาการใด ๆ เลยก็ได้ แต่อาจมีสัญญาณที่ควรสังเกต เช่น
• ฟันแท้ขึ้นช้ากว่าปกติ
• ฟันน้ำนมหลุดช้า
• ฟันเรียงตัวผิดตำแหน่งอย่างเห็นได้ชัด
หากพบสัญญาณเหล่านี้ ทันตแพทย์ควรส่งถ่ายเอกซเรย์ โดยเฉพาะ ภาพรังสีพาโนรามิก (Panoramic radiograph) ซึ่งช่วยให้เห็นภาพรวมของฟันและขากรรไกรได้อย่างชัดเจน
โดยทั่วไป ฟันเกินมักพบเพียง 1 ซี่ ซึ่งพบบ่อยในตำแหน่งกึ่งกลางฟันหน้าบน (Mesiodens) แต่ถ้าพบฟันเกินจำนวนมากกระจายหลายตำแหน่ง ควรสงสัยถึงโรคทางพันธุกรรมที่มีความผิดปกติของยีนแต่กำเนิด เช่น:
Cleidocranial Dysplasia
โรคนี้เป็นที่รู้จักจากนักแสดงในเรื่อง Stranger Things ที่สามารถห่อไหล่มาชิดกลางลำตัวได้ เนื่องจากกระดูกไหปลาร้า (Clavicle or Collar bone) พัฒนาไม่สมบูรณ์ รวมทั้งรอยประสานกะโหลกที่ปิดช้า ส่งผลให้ใบหน้ามักดูสั้นและหน้าผากกว้าง จากภาพรังสีพาโนรามิก นอกจากฟันเกินจำนวนมากแล้ว บริเวณไซนัสในภาพรังสีจะมีขนาดเล็กกว่าปกติด้วย
Gardner Syndrome
นอกจากฟันเกินมากมายในภาพรังสีพาโนรามิกแล้ว จะพบก้อนกระดูก (osteoma) ที่มีลักษณะเป็นกลุ่มก้อนขาว ๆ ในขากรรไกรหรือไซนัส บางกรณี สามารถสัมผัสได้ถึงปุ่มกระดูกที่ยื่นออกมาใต้ผิวหนังบริเวณใบหน้า สิ่งสำคัญที่ต้องคำนึงถึง คือ โรคนี้สัมพันธ์กับติ่งเนื้อในลำไส้ (Multiple intestinal polyps) ที่อาจกลายเป็นมะเร็ง ดังนั้นต้องส่งผู้ป่วยต่อไปพบแพทย์เพื่อตรวจคัดกรองทันที
ในทางทันตกรรม การรักษาผู้ป่วยที่มีฟันเกินต้องอาศัยการวางแผนร่วมกันหลายสาขา ดังเช่น ทันตแพทย์ศัลยกรรม ทันตแพทย์จัดฟัน ทันตแพทย์เด็ก ทันตแพทย์ผู้บูรณะฟัน ทันตแพทย์เฉพาะทางรังสี เป็นต้น
หนึ่งในความท้าทายในทางทันตกรรมอยู่ที่การตัดสินใจว่า จะเก็บหรือถอนฟันซี่ใด บางครั้งแม้จะเห็นจากภาพรังสีแบบสามมิติ ก็ยากที่จะแยกฟันแท้ออกจากฟันเกิน และถ้าต้องถอนหลายซี่ อาจต้องคำนึงถึง การดูแลกระดูกที่เหลืออยู่ขากรรไกรอีกด้วย
ดังนั้นหากพบผู้ป่วยที่มีฟันเกินจำนวนมากจากภาพรังสี โดยไม่มีประวัติการตรวจก่อนหน้านี้ ควรพิจารณาส่งต่อแพทย์เพื่อประเมินสาเหตุอย่างละเอียด และร่วมวางแผนการรักษากับทีมแพทย์และทันตแพทย์สหสาขา เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้ป่วยในระยะยาว นอกจากนี้ยังมีโรคทางพันธุกรรมอื่น ๆ ที่พบได้น้อย ซึ่งเกี่ยวข้องกับฟันเกิน สามารถศึกษาเพิ่มเติมจากเอกสารอ้างอิง
อย่างไรก็ตาม หากไม่พบความผิดปกติที่เกี่ยวข้องกับซินโดรม ก็อาจจัดเป็นภาวะฟันเกินหลายซี่ที่ไม่สัมพันธ์กับกลุ่มอาการใด ๆ (Nonsyndromic multiple hyperdontia) ซึ่งพบได้ค่อนข้างน้อยเช่นกัน
#เพราะหมอฟันดูแลได้มากกว่าฟัน #ฟันเกิน
หมายเหตุ: ทุกบทความมีลิขสิทธิ์ หากนำไปใช้รบกวนใส่เครดิตให้ด้วยครับ
References
Pereira MN, de Almeida LE, Martins MT, da Silva Campos MJ, Fraga MR, Vitral RW. Multiple hyperdontia: Report of an unusual case. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 2011 Oct;140(4):580-4. doi: 10.1016/j.ajodo.2010.02.038. PMID: 21967947.
Lubinsky M, Kantaputra PN. Syndromes with supernumerary teeth. Am J Med Genet A. 2016 Oct;170(10):2611-6. doi: 10.1002/ajmg.a.37763. Epub 2016 Jun 2. PMID: 27250821.
เอกสารประกอบการสอน โดย Assoc.Prof.Dr.Suchaya Pornprasertsuk-Damrongsri, Dept of Oral and maxillofacial Radiology, Faculty of Dentistry, Mahidol University
