11/08/2025
https://www.facebook.com/share/p/1ASV8nxRtg/
อาการ "ปวดหน่วงที่บริเวณท้องน้อย" กับการนวดโกยท้องเพื่อการรักษาทางการแพทย์แผนไทยในระบบสืบพันธุ์ - ก่อนจะวางแผนการนวดรักษา ต้องตรวจให้รู้ก่อนว่าอาการของคนไข้เกิดจากอะไร - อาการนี้ไม่ได้เกิดจาก "มดลูกต่ำ" หรือ "มดลูกตะแคง" เท่านั้น
บทความโดย พท.กมลลาสน์ ชีวสาธน์เวชกุล
แพทย์แผนไทย พท.ว เวชกรรมไทย / พท.ภ เภสัชกรรมไทย
หมอนวดส่วนใหญ่เวลาเจอคนไข้หรือลูกค้า "สตรี" มีอาการ "ปวดหน่วงท้องน้อย" มักจะบอกคนไข้หรือลูกค้าว่า "เป็นอาการมดลูกต่ำ" นวดโกยท้องได้ - ขอบอกเลบยว่าให้ระวังให้ดี ๆ เพราะอาการในลักษณะไม่ใช่มีแค่มดลูกต่ำอย่างเดียว - คนที่จะนวดรักษาหรือแม้กระทั้งนวดผ่อนคลาย ควรต้องมีความรู้ทาง "นรีเวชวิทยา" มากพอสมควร นอกเหนือไปจากกลุ่มโรค "มหาโชติรัตน์" ที่จำเป็นต้องรู้อยู่แล้วในฐานะแพทย์แผนไทย
*** ถ้ายังไม่ได้ตรวจวินิจฉัยให้มั่นใจก่อน แล้วเผลอนวดไปแล้วไปเจอว่าคนไข้กำลังเป็นโรคที่ไม่ควรนวด ถือว่าอันตรายมาก อาการกลุ่มนี้ร้ายแรงกว่าอาการกลุ่ม "โรคลมปลายปัตฆาต" หลายขุม
*********************************
อาการ "ปวดหน่วงท้องน้อย" ที่เกิดขึ้นในสตรีเป็นผลมาจากพยาธิสภาพ (pathophysiology) หลายรูปแบบในอวัยวะภายในช่องท้องหรืออุ้งเชิงกราน โดยอาจเกี่ยวข้องกับ การอักเสบ การขยายตัว การกดทับ การไหลเวียนเลือดผิดปกติ การติดเชื้อ หรือการเคลื่อนไหวของอวัยวะภายใน
*** ในทางการแพทย์แผนไทย โรคส่วนใหญ่ที่เกิดขึ้นไม่ใช่โรค "ลมประจำเส้น" แต่เป็นโรคในกลุ่ม "ลมจร" ซะส่วนใหญ่ ซึ่งโรคที่ควรให้ความกังวลและตรวจเช็คเป็นพิเศษมีอยู่ 2 กอง นั่นคือ
1) ลมสันฑฆาต ลักษณะพยาธิภาพบางส่วนที่เจอบ่อย เช่น
- กระตุ้นปลายประสาทรับความรู้สึก (nociceptors)
- เกิดจากสารก่ออักเสบ เช่น prostaglandins, bradykinin, histamine
- เพิ่มการไหลเวียนเลือด→บวม→กดทับเนื้อเยื่อข้างเคียง→ปวดหน่วง
- แบคทีเรียกระตุ้นการอักเสบ → บวมแดง มีหนอง
- อาจกระจายเข้าช่องท้องได้ถ้าไม่รักษา → peritonitis
- และอื่น ๆ อีกหลาย ๆ อาการ
2) ลมรัตตฆาต ลักษณะพยาธิภาพบางส่วนที่เจอบ่อย เช่น
- รังไข่บิดรอบเส้นเลือดที่เลี้ยงตัวเอง→ขัดขวางการไหลเวียนเลือด
- เริ่มจากขาดเลือดดำ→บวม หากไม่รักษา→ขาดเลือดแดง→เนื้อตาย
- ปลายประสาทรับความเจ็บปวดในเยื่อหุ้มรังไข่และพังผืดถูกกระตุ้น → ปวดเสียดรุนแรง
*** จริง ๆ อาการในกลุ่มนี้ไม่ได้มีแค่นี้ แต่ถ้าดูจากแค่อาการ 2 โรคลมที่อาจเกี่ยวข้องก็จะเห็นว่า แค่นี้ก็ไม่น่าจะนวดได้แล้ว
*********************************
ยกตัวอย่างอาการโรคที่ไม่ควรนวดเลย เช่น เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis)
*** เป็นโรคที่ซับซ้อนและเรื้อรัง พบได้บ่อยในสตรีวัยเจริญพันธุ์ โดยหนึ่งในอาการเด่นชัดที่สุดคือ อาการปวดหน่วงท้องน้อยเรื้อรัง และอาการอื่นที่เกี่ยวข้องกับรอบเดือน ภาวะเจริญพันธุ์ และอวัยวะในอุ้งเชิงกราน
1) ช่วงแรก: ปวดประจำเดือนผิดปกติ (Dysmenorrhea)
- ปวดเกินปกติ รุนแรงกว่าคนทั่วไป
- ปวดลึก ปวดหน่วง ปวดร้าวไปหลังหรือขา
- ปวดมากขึ้นเรื่อย ๆ ทุกเดือน
2) ระยะกลาง: ปวดหน่วงท้องน้อยเรื้อรัง
- ไม่สัมพันธ์กับรอบเดือนก็ปวด
- ปวดหน่วงๆ คล้ายหนัก ๆ ในท้องน้อย โดยเฉพาะด้านที่มีรอยโรค
- ปวดมากขึ้นช่วงไข่ตก (mid-cycle pain)
*** หลายคนอาจบอกว่า อาการนี้มันเป็นอาการห้ามนวดอยู่แล้ว จะเอามาเขียนทำไม ซึ่งขอตอบว่า ใช่ครับอาการนี้คืออาการที่ห้ามนวดอยู่แล้ว ถ้าคนไข้ตรวจพบทางแผนปัจจุบันมาก่อน ก็ไม่ควรนวด
**** แต่ปัญหามันอยู่ที่ว่า ถ้าคนไข้ไม่เคยตรวจเลยแล้วดันมีอาการแบบนี้ขึ้นมา แล้วมาหาหมอนวด ขอบอกเลยว่าหมอนวดส่วนใหญ่ไม่มีใครนึกถึงอาการนี้อยู่แล้ว เพราะหมอนวดส่วนใหญ่ไม่มีความรู้เรื่องโรคเฉพาะทางกลุ่มนี้เลย (ขนาดกระบวนการอักเสบพื้นฐานยังอธิบายกันไม่ได้) จะเกิดอันตรายต่อคนไข้
************************************
และถ้าไปดูอาการในกลุ่มนี้ ที่สามารถนวดได้หรือยืดเหยียดกล้ามเนื้อได้ โดยที่ไม่เกิดอันตราย ก็ต้องบอกว่าส่วนใหญ่คนไข้จะไม่มาหาด้วยอาการเหล่านี้แน่นนอน ยกตัวอย่าง เช่น
1) อาการปวดประจำเดือน (Primary Dysmenorrhea)
- ปวดหน่วงตรงกลางหรือท้องน้อยด้านล่าง
- ไม่มีโรคในอุ้งเชิงกรานที่ผิดปกติ
- มักเริ่ม 1-2 วันก่อนมีประจำเดือน และดีขึ้นเมื่อหมดรอบเดือน
*** ยืดหรือนวดได้:
- การนวดบริเวณหน้าท้องส่วนล่างเบา ๆ
- การวางถุงน้ำร้อน
- โยคะท่าง่าย ๆ เช่น Child’s pose, Cat-Cow
- ช่วยคลายกล้ามเนื้อเรียบของมดลูกที่บีบตัว
*** คนไข้ส่วนใหญ่ที่มีอาการแบบนี้ ส่วนใหญ่จะเลือกกินยาเพื่อบรรเทาอาการมากกว่าที่จะมาหาหมอนวดหรือแพทย์แผนไทย จะมาหาแพทย์แผนไทยก็ต่อเมื่อกินยาไม่หายแล้ว
*************************************
ข้อมูลที่เหลือ เดี๋ยวจะเอาไปอธิบายในห้อง พท. ในช่วงเวลา Live สด ท่านใดติดงานตามชมย้อนหลังได้เลย เดี๋ยวจะทำเอกสารเอกใน Database ของห้อง พท. ด้วย
ท่านใดต้องการสมัครห้อง พท. ติดต่อทางไลน์ได้เลย Line ID : revthai
