27/04/2025
เทอร์ปีนในดอกกัญชา — กลิ่นหอมที่มากกว่าความรู้สึก
เมื่อพูดถึงกัญชา หลายคนอาจจะนึกถึงกลิ่นหอมเฉพาะตัวที่ลอยมาแต่ไกล แต่รู้หรือไม่ว่ากลิ่นนั้นไม่ได้มาจากสาร THC หรือ CBD ที่มักถูกพูดถึงบ่อย ๆ หากแต่เป็น “เทอร์ปีน” (Terpene) กลุ่มสารประกอบทางธรรมชาติที่ซ่อนอยู่ในพืชหลากหลายชนิด รวมถึงในดอกกัญชาด้วย เทอร์ปีนเป็นตัวกำหนดกลิ่น รสชาติ และยังส่งเสริมประสบการณ์การใช้งานกัญชาในแง่บวก ทั้งในด้านความรู้สึกผ่อนคลาย ความสดชื่น หรือแม้แต่สมาธิที่ดีขึ้น
แม้เทอร์ปีนจะมีอยู่ทั่วไปในธรรมชาติ แต่ในกัญชานั้นมันกลับทำหน้าที่ได้โดดเด่นและมีเอกลักษณ์มาก การที่เรารู้สึกผ่อนคลาย สดชื่น หรือตื่นตัวเมื่อใช้กัญชาแต่ละสายพันธุ์ อาจไม่ใช่เพียงเพราะระดับ THC แต่เป็นผลมาจาก “โปรไฟล์เทอร์ปีน” ที่แตกต่างกัน เช่น กลิ่นซิตรัสจากลิโมนีนอาจช่วยกระตุ้นความรู้สึกแจ่มใส หรือกลิ่นไม้สนจากพินีนที่ให้ความรู้สึกปลอดโปร่ง ทั้งหมดนี้เป็นผลของการทำงานร่วมกันระหว่างสารในพืชที่เรียกว่า “เอฟเฟกต์พ้อง” (Entourage Effect) [Booth et al., 2019]
ในดอกกัญชามีเทอร์ปีนมากมายหลายชนิด ซึ่งแต่ละชนิดมีคุณสมบัติเฉพาะตัวที่น่าสนใจ ได้แก่:
1. ไมร์ซีน (Myrcene) — กลิ่นดิน กลิ่นมะม่วง ช่วยผ่อนคลายและส่งเสริมการนอนหลับ
2. ลิโมนีน (Limonene) — กลิ่นส้ม มะนาว มีฤทธิ์ต้านความเครียด ช่วยให้สดชื่น
3. พินีน (Pinene) — กลิ่นไม้สน เสริมสมาธิ ช่วยเรื่องการหายใจ
4. ลินาลูล (Linalool) — กลิ่นลาเวนเดอร์ ส่งผลต่อการผ่อนคลายและต้านการอักเสบ
5. คารีโอไฟลีน (Caryophyllene) — กลิ่นพริกไทย เป็นเทอร์ปีนที่สามารถจับกับตัวรับ CB2 ได้โดยตรง
6. ฮิวมูลีน (Humulene) — กลิ่นไม้และสมุนไพร มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ
7. เทอร์พิโนลีน (Terpinolene) — กลิ่นดอกไม้และสมุนไพร ออกฤทธิ์ให้รู้สึกกระปรี้กระเปร่า
8. โอซมีน (Ocimene) — กลิ่นหวานและไม้ อาจมีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรีย
9. เกอร์มาเครน (Germacrene) — กลิ่นไม้และผลไม้ อาจมีฤทธิ์ต้านจุลชีพ
10. บิสาโบลอล (Bisabolol) — กลิ่นดอกไม้ อ่อนโยน มีฤทธิ์ต้านการอักเสบและต้านการระคายเคือง
11. ฟาร์นีเซน (Farnesene) — กลิ่นแอปเปิ้ลและผลไม้ มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ
12. เนอโรลิโดล (Nerolidol) — กลิ่นไม้และดอกไม้ อาจช่วยในการนอนหลับ
13. วัลเลนเซน (Valencene) — กลิ่นส้ม มีฤทธิ์ขับไล่แมลง
14. กัวเอียล (Guaiol) — กลิ่นไม้และดิน มีฤทธิ์ต้านแบคทีเรีย
15. เซดรอล (Cedrol) — กลิ่นไม้ซีดาร์ มีฤทธิ์สงบประสาท
ในเชิงวิชาการ เทอร์ปีนจัดอยู่ในกลุ่มสารอินทรีย์ไฮโดรคาร์บอน โดยมีโครงสร้างหลักเป็นหน่วยไอโซพรีน (C₅H₈)n ซึ่งสามารถจำแนกได้เป็นกลุ่ม เช่น มอโนเทอร์ปีน (C₁₀H₁₆) และเซสควิเทอร์ปีน (C₁₅H₂₄) ซึ่งเป็นกลุ่มที่พบมากที่สุดในกัญชา เทอร์ปีนสามารถสังเคราะห์ในไตรโครมของดอกกัญชา โดยมีปริมาณและองค์ประกอบที่แปรผันตามสายพันธุ์ วิธีเพาะปลูก สิ่งแวดล้อม และกระบวนการหลังการเก็บเกี่ยว ปัจจุบันเทอร์ปีนได้รับความสนใจในวงการวิจัยทางการแพทย์และเภสัชกรรม เนื่องจากมีศักยภาพในการเสริมฤทธิ์ของสารแคนนาบินอยด์และเป็นองค์ประกอบสำคัญในการออกฤทธิ์เชิงชีวภาพของกัญชา [Russo, 2011; Chizzola et al., 2020]
อ้างอิง
• Booth, J. K., Page, J. E., & Bohlmann, J. (2019). Terpene synthases from Cannabis sativa. PLOS ONE, 14(3), e0213911.
• Russo, E. B. (2011). Taming THC: potential cannabis synergy and phytocannabinoid-terpenoid entourage effects. British Journal of Pharmacology, 163(7), 1344–1364.
• Chizzola, R., Parmentier, D., & Friedrich, W. (2020). Variation of terpenes in Cannabis sativa L.: Influence of cultivation and processing. Plant Physiology and Biochemistry, 152, 224–231.