13/08/2023
มะเร็งกระเพาะปัสสาวะคืออะไรกัน
Part 1. อาการ, วินิจฉัย และการรักษาเบื้องต้น
มะเร็งกระเพาะปัสสาวะ เป็นมะเร็งที่พบได้ไม่บ่อยครับ แต่ค่อนข้างดุร้าย เป็นมะเร็งที่เวลาพบ ต้องรีบจัดการเอาออกครับ มะเร็งชนิดนี้ เรียกศัพท์แพทย์ว่า transitional cell carcinoma สามารถเกิดได้ใน ทางเดินปัสสาวะตลอดทั้งเส้น คือตั้งแต่ ไต ท่อไต กระเพาะปัสสาวะ จนถึง ท่อปัสสาวะส่วนต้น โพสนี้จะพูดถึงมะเร็งกระเพาะปัสสาวะก่อนนะครับ เพราะมะเร็งชนิดนี้ในไต และท่อไต รักษาไม่เหมือนกับในกระเพาะปัสสาวะครับ
สาเหตุ: บุหรี่ ยืนหนึ่งเลยครับ เขียนอยู่ข้างซองชัดเจน 55 ตัวมะเร็งมีความสัมพันธ์ชัดเจนกับกลุ่ม aromatic amine ที่อยู่ในสารระเหย ซึ่งพบในบุหรื่อย่างเข้มข้น รวมไปถึงในบุหรี่ไฟฟ้าด้วย (งานวิจัยพบว่าบุหรี่ไฟฟ้า แม้จะเขม่าน้อยลงมาก แต่ไม่ได้ลดโอกาสเกิดมะเร็งกระเพาะปัสสาวะครับ) ความเสี่ยงอื่นๆ เช่น การทำงานในโรงงานย้อมฝ้า อาชีพช่างย้อมผม ก็จะเจอสารก่อมะเร็งจำพวกนี้ได้เช่นกัน แต่ในบางกรณี ตัวมะเร็งก็เกิดขึ้นมาเองโดยไม่มีปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้ก็ได้ครับ
อาการสำคัญของโรคนี้คือ การปัสสาวะเป็นเลือด “โดยไม่เจ็บไม่ปวด” ครับ ซึ่งจะต่างจากอาการกระเพาะปัสสาวะอักเสบที่มี ปัสสาวะเป็นเลือดร่วมกันปัสสาวะแสบขัด การปัสสาวะเป็นเลือดสดเห็นชัดๆ ร่วมกับการไม่เจ็บไม่ปวดเลย เป็นสัญญาณสำคัญที่ควรจะมาพบแพทย์ อาการเหล่านี้ บางครั้งเป็นน้อยๆ บางท่านยังไม่ได้คิดอะไร ปล่อยทิ้งไว้เป็นปี มาเจอกันอีกครั้ง ก้อนใหญ่ อาจจะทำให้ตัวเลือกในการรักษาลดลงไปได้ครับ
การตรวจเพิ่มเติมหลักๆ จะทำหลักๆ สองอย่างนะครับ คือ CT scan เอกซเรย์คอมพิวเตอร์ แบบฉีดสี เพื่อดูหาก้อนเนื้อในไตหรือท่อไต และ cystoscopy ส่องกล้องดูในกระเพาะปัสสาวะ เนื่องจาก CT scan จะดูแม่นตั้งแต่ ไตจนถึงท่อไตส่วนปลาย การส่องกล้องจะช่วยเพิ่มความแม่นยำในกระเพาะปัสสาวะและท่อปัสสาวะครับ ตามลักษณะที่เห็นในโพสนี้เลยครับ
https://fb.watch/mof87m6M4H/?mibextid=qC1gEa
เมื่อพบก้อนเนื้อแล้วก็จะมาถึงขึ้นตอนการผ่าตัด การผ่าตัดมะเร็งกระเพาะปัสสาวะเบื้องต้น จะเริ่มด้วยการผ่าตัดส่องกล้องเข้าไปตัดก้อนในกระเพาะปัสสสาวะ แบบไม่มีแผล เรียกว่า TURBT (tranurethral resection of bladder tumor) ครับ จุดมุ่งหมายของการเข้าไปผ่าตัดส่องกล้องนี้คือ
1 เพื่อเอาก้อนเนื้อออกให้หมด ถ้าเป็นไปได้ โดยทั่วไปถ้าก้อนไม่ใหญ่เกินไป และจำนวนไม่มากเกินไป ก็มักจะตัดได้หมดครับ ซึ่งถ้าพบว่าเป็นแค่มะเร็งกินตื้นๆ ก็สามารถจบที่ขั้นตอนนี้ได้เลยครับ
ในบางกรณีก้อนเนื้อใหญ่มากๆ เช่น >5 cm หรือจำนวนเยอะมากๆ เจอกัน 30-40 จุด อันนี้ ก็คงไม่สามารถทำให้หมดด้วยการส่องกล้องได้ครับ
2 เพื่อเช็คดูชั้นกล้ามเนื้อของกระเพาะปัสสาวะ ว่ามีการกินลึกลงไปถึงชั้นกล้ามเนื้อหรือไม่ เนื่องจาก การที่มะเร็งกระเพาะปัสสาวะทะลุชั้นกล้ามเนื้อลงไป แสดงถึงความดุร้ายมากกว่า และมีโอกาสเสียชีวิตจากโรคสูงกว่ การรักษาจะต้องตัดกระเพาะปัสสาวะออกทั้งหมด แล้วทำกระเพาะปัสสาวะเทียมแทนครับ
พอเราผ่าเอาเนื้อออกมาส่องกล้องดู เราก็จะวางระยะโรคได้ตามรูปข้างล่างเลยครับ
Credit picture: https://www.researchgate.net/figure/Overview-of-staging-and-grading-of-bladder-cancer-tumor-The-figure-was-created-with_fig1_350302628