04/09/2025
เคยมั้ย?? เวลาปวดหลังทำไมร้าวลงแขน/ขา
กลไกการปวดร้าวจากระบบประสาท (Radicular Pain)
อาการปวดที่ร้าวจากหลังลงสู่แขนหรือขาไม่ใช่แค่การ "ปวดธรรมดา" แต่เป็นผลมาจากการที่เส้นประสาทไขสันหลังถูก กดทับ, อักเสบ หรือระคายเคือง ซึ่งจะส่งสัญญาณความเจ็บปวดไปตามแนวเส้นประสาทที่ไปเลี้ยงส่วนนั้น ๆ อย่างตรงไปตรงมา
กลไกที่เกิดขึ้นมีดังนี้:
* การกดทับทางกายภาพ: สาเหตุที่พบบ่อยคือ หมอนรองกระดูกสันหลังเคลื่อนทับเส้นประสาท (Herniated disc) ซึ่งเปรียบเสมือนหมอนรองที่ปลิ้นออกมาจากที่เดิมและไปกดทับเส้นประสาทที่อยู่ใกล้เคียง ทำให้เกิดอาการปวดแปลบคล้ายไฟฟ้าช็อต หรืออาการชาและกล้ามเนื้ออ่อนแรงตามมา
* การอักเสบทางเคมี: เมื่อหมอนรองกระดูกเกิดการเคลื่อนหรือฉีกขาด สารเคมีที่เรียกว่า ไซโตไคน์ (Cytokines) และสารอื่น ๆ ที่ทำให้เกิดการอักเสบจะถูกปล่อยออกมาและไปกระตุ้นเส้นประสาท ทำให้เกิดอาการปวดแม้จะไม่มีการกดทับโดยตรงก็ตาม
ตัวอย่างอาการปวดร้าว:
* ปวดร้าวลงแขน (Cervical Radiculopathy): เกิดจากการกดทับเส้นประสาทที่ออกจากกระดูกสันหลังส่วนคอ (Cervical vertebrae) ทำให้มีอาการปวดร้าวลงไปที่แขนและมือ ซึ่งมักจะสอดคล้องกับตำแหน่งของเส้นประสาทที่ถูกกดทับ เช่น หากกดทับเส้นประสาท C6 ผู้ป่วยจะรู้สึกปวดร้าวและชานิ้วโป้ง
* ปวดร้าวลงขา (Sciatica): เป็นอาการที่เกิดจากการกดทับเส้นประสาทไซอาติก (Sciatic nerve) ซึ่งเป็นเส้นประสาทที่ใหญ่ที่สุดในร่างกาย เส้นประสาทนี้เกิดจากการรวมตัวกันของรากประสาทหลายเส้นที่ออกจากกระดูกสันหลังส่วนเอว (Lumbar) และกระเบนเหน็บ (Sacral) การกดทับจะทำให้เกิดอาการปวดที่หลังหรือสะโพก แล้วปวดร้าวลงไปที่ขา น่อง หรือเท้า
ภาวะปวดร้าวอ้างอิง (Referred Pain)
นอกจากอาการปวดร้าวจากระบบประสาทแล้ว ยังมีปรากฏการณ์ทางการแพทย์ที่เรียกว่า "ปวดร้าวอ้างอิง" (Referred Pain) ซึ่งเป็นการปวดที่รู้สึกในส่วนหนึ่งของร่างกาย แต่ต้นเหตุแท้จริงมาจากอีกส่วนหนึ่ง ซึ่งอธิบายได้ด้วยทฤษฎี "การรวมตัวของสัญญาณ" (Convergence-projection theory)
ทฤษฎีนี้อธิบายว่า เส้นประสาทรับความรู้สึกจากส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย เช่น กล้ามเนื้อหลังและข้อต่อในกระดูกสันหลัง กับเส้นประสาทรับความรู้สึกจากส่วนปลายทาง เช่น กล้ามเนื้อขาหรือข้อเข่า อาจเดินทางมารวมตัวกันที่ไขสันหลังในจุดเดียวกัน ทำให้สมองตีความสัญญาณความเจ็บปวดผิดพลาดและคิดว่าอาการปวดนั้นมาจากปลายทาง
ตัวอย่างอาการปวดร้าวอ้างอิง:
* ปวดเข่าหรือสะโพก: บางครั้งอาการปวดที่ข้อเข่าอาจไม่ได้มาจากตัวข้อเข่าโดยตรง แต่เกิดจาก ข้อต่อ Facet Joints หรือกล้ามเนื้อรอบกระดูกสันหลังส่วนเอวที่มีอาการอักเสบเรื้อรัง ซึ่งส่งสัญญาณปวดไปที่สมองและสมองตีความว่าเป็นอาการปวดที่เข่า
* ปวดข้อศอก: อาการปวดที่ข้อศอกหรือแขนบางกรณีอาจมีต้นเหตุจาก กล้ามเนื้อบริเวณคอและไหล่ ที่ตึงตัวหรือมี Trigger Points (จุดกดเจ็บ) ซึ่งส่งสัญญาณปวดไปตามแนวกล้ามเนื้อจนถึงปลายทาง
การวินิจฉัยอาการปวดที่ถูกต้องจึงต้องอาศัยความเข้าใจที่ลึกซึ้งถึงระบบประสาทและกล้ามเนื้อ รวมถึงการตรวจร่างกายอย่างละเอียด เพื่อแยกแยะความแตกต่างระหว่างอาการปวดร้าวจากระบบประสาทและการปวดร้าวอ้างอิง เพื่อนำไปสู่การรักษาที่ตรงจุดและมีประสิทธิภาพที่สุดครับ
หมอทรงกลด วัฒนพรชัย
แพทย์แผนไทยประยุกต์
