25/05/2025
ปวดฟัน หรือจริง ๆ คือไมเกรน (When a 'Toothache' is Really a Migraine)
อาการปวดฟัน ปวดเหงือก หรือปวดใบหน้า อาจไม่ได้มีสาเหตุจากปัญหาที่ฟันหรือเหงือกโดยตรง แต่อาจเกิดจากกล้ามเนื้อ เส้นประสาท หรือแม้แต่อาการปวดศีรษะไมเกรน บางครั้งไมเกรนอาจทำให้เกิดอาการปวดลามมาที่ใบหน้าและช่องปาก ซึ่งทำให้ผู้ป่วยเข้าใจผิดคิดว่ามีปัญหาฟันหรือปวดใบหน้าจากสาเหตุอื่น
ไมเกรนเป็นโรคปวดศีรษะที่พบบ่อย ผู้ป่วยมักมีอาการปวดศีรษะข้างเดียว ปวดเป็นพัก ๆ แต่ละครั้งนานประมาณ 4–72 ชั่วโมง มีอาการปวดตุบ ๆ ตามจังหวะชีพจร (pulsating or throbbing) มักมีอาการคลื่นไส้หรืออาเจียนร่วมด้วย และอาการปวดมักรุนแรงขึ้นเมื่อเจอแสงจ้า (photophobia) หรือเสียงดัง (phonophobia) ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการทางระบบประสาทแบบชั่วคราว ที่เกิดขึ้นก่อนการปวดศีรษะไมเกรน เรียกว่า “ออร่า” (aura) ที่พบบ่อยที่สุดคือ ความผิดปกติทางการมองเห็น (visual aura) ผู้ป่วยมักอธิบายว่าเห็นเส้นแสงซิกแซกระยิบระยับ หรือเห็นเป็นเงามืด ออร่าอีกรูปแบบที่พบบ่อย คือ ความผิดปกติทางความรู้สึก (somatosensory aura) มักเกิดเป็นอาการชาด้านใดด้านหนึ่งของร่างกาย โดยเฉพาะบริเวณมือและปาก นอกจากนี้ ยังอาจพบ ความผิดปกติทางการพูดหรือภาษา (speech or language disturbances) เช่น พูดช้าลงหรือพูดติดขัด
ไมเกรนมักทำให้เกิดอาการปวดในบริเวณศีรษะ เหนือคิ้วและรอบตา แต่บางครั้งก็อาจทำให้ปวดในบริเวณแก้ม ขากรรไกรบนและขากรรไกรล่างได้ ทั้งนี้อาการปวดอาจเกิดแค่ตำแหน่งของขากรรไกรบนและล่างโดยไม่มีอาการปวดศีรษะด้วยซ้ำ ทำให้ทันตแพทย์ยิ่งสับสนและวินิจฉัยผิดว่าเป็นอาการปวดที่มาจากฟัน จากการศึกษาพบว่า ประมาณ 8% ของผู้ป่วยไมเกรน มีอาการปวดศีรษะที่ลามมายังใบหน้าและช่องปาก (Migraine with facial pain involvement) และ 5% มีอาการปวดเฉพาะบริเวณใบหน้าและช่องปากโดยไม่มีอาการปวดศีรษะ (Orofacial migraine) นอกจากนี้ยังพบว่า 37% ของผู้ป่วยไมเกรนมีอาการปวดหรือไวต่อความรู้สึกบริเวณฟันและเหงือกในระหว่างที่เกิดอาการปวดศีรษะไมเกรนอีกด้วย
International Headache Society (IHS) ได้กำหนดเกณฑ์การวินิจฉัยโรคปวดศีรษะไมเกรนไว้ใน International Classification of Headache Disorders-3 (ICHD-3) โดยอาศัยลักษณะทางคลินิกของอาการปวดศีรษะและอาการร่วมอื่น ๆ ดังที่กล่าวข้างต้น ไมเกรนสามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มตามจำนวนวันที่ปวดศีรษะ คือ episodic migraine (อาการปวดศีรษะไม่เกิน 15 วันต่อเดือน) และ chronic migraine (อาการปวดศีรษะมากกว่าหรือเท่ากับ 15 วันต่อเดือนต่อเนื่องนานกว่า 3 เดือน) ซึ่งทั้งสองกลุ่มนี้มีลักษณะการวินิจฉัยและแนวทางการรักษาที่แตกต่างกัน สำหรับ episodic migraine สามารถจำแนกย่อยได้อีก 2 ประเภทหลัก ได้แก่ ไมเกรนที่ไม่มีออร่า (migraine without aura) และ ไมเกรนที่มีออร่า (migraine with aura)
การวินิจฉัยไมเกรนจำเป็นต้องอาศัยการซักประวัติอย่างละเอียด อย่างไรก็ตาม ในสถานพยาบาลหรือคลินิกที่มีเวลาจำกัด อาจใช้แบบคัดกรองเบื้องต้น เช่น ID Migraine ซึ่งประกอบด้วย 3 คำถาม คือ
ในช่วง 3 เดือนที่ผ่านมา ผู้ป่วยมีอาการปวดศีรษะร่วมกับอาการต่อไปนี้หรือไม่
1. มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน หรือ รู้สึกไม่สบายท้อง
2. มีอาการตาไม่สู้แสงหรือกลัวแสงมากขึ้นเวลาเกิดอาการ
3. เวลาปวดศีรษะ ทำให้ไม่สามารถทำงาน เรียน หรือทำกิจวัตรประจำวันได้ตามปกติ
หากตอบว่า “ใช่” 2 ใน 3 ข้อ มีความเป็นไปได้สูงว่าอาจเป็นไมเกรน โดยแบบสอบถามนี้มีความไว (sensitivity) 81% ความจำเพาะ (specificity) 75% และค่าคาดการณ์ผลบวก (positive predictive value) 93% ซึ่งถือว่ามีประสิทธิภาพค่อนข้างดีในการคัดกรอง
ดังนั้น หากผู้ป่วยมีอาการปวดฟัน ปวดเหงือก หรือปวดใบหน้าเรื้อรังโดยไม่พบสาเหตุที่ชัดเจน การซักประวัติอาการปวดศีรษะและอาการร่วมอื่นๆ อาจช่วยให้วินิจฉัยโรคได้ถูกต้อง ทันตแพทย์อาจพิจารณาจ่ายยารักษาเฉียบพลัน เพื่อช่วยบรรเทาอาการปวดและอาการอื่น ๆ ที่เกิดขึ้น โดยยาที่แนะนำ ได้แก่ ยาแก้ปวดทั่วไป เช่น พาราเซตามอล หรือยากลุ่มต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) รวมถึงยาเฉพาะสำหรับไมเกรน เช่น ยากลุ่มทริปแทน (triptans) และยาอนุพันธ์เออร์โกทามีน (ergotamine) ทั้งนี้ ควรพิจารณาส่งต่อผู้ป่วยไปพบแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการปวดศีรษะหรืออายุรแพทย์ระบบประสาท เพื่อให้ได้รับการวินิจฉัยและการรักษาที่เหมาะสมต่อไป
#เพราะหมอฟันดูแลได้มากกว่าฟัน #ไมเกรน #ปวดฟัน
References
1. Yoon, M.-S. et al. Prevalence of Facial Pain in Migraine: A Population-Based Study. Cephalalgia 30, 92–96 (2010).
2. Lambru, G., Elias, L.-A., Yakkaphan, P. & Renton, T. Migraine presenting as isolated facial pain: A prospective clinical analysis of 58 cases. Cephalalgia 40, 1250–1254 (2020).
3. Yilmaz, M., Kale, E. & Ozge, A. The link between cutaneous allodynia and pain/sensitivity in teeth and gums during migraine episodes. BMC Oral Health 24, 1043 (2024).
4. Lipton, R. B. et al. A self-administered screener for migraine in primary care. Neurology 61, 375–382 (2003).
5. แนวทางเวชปฏิบัติการวินิจฉัยและการรักษา ปวดศีรษะไมเกรน ฉบับสมบูรณ์ 2565 ชมรมศึกษาโรคปวดศีรษะภายใต้สมาคมประสาทวิทยาแห่งประเทศไทย
