25/07/2025
Plasmapheresis (พลาสมาเฟอเรซิส) คือ กระบวนการทางการแพทย์วิธีหนึ่งเพื่อกรองของเสียบางชนิดออกจากเลือด ระยะหลังนี้อาจได้ยินการกล่าวถึงวิธีการนี้ในหลายชื่อ เช่น การเปลี่ยนถ่ายพลาสมา, การเปลี่ยนถ่ายน้ำเหลือง, การกรองพลาสมา ฯลฯ วิธีการนี้มีจุดประสงค์สำคัญ คือ กรอง “ของไม่ดี” ออกจากเลือดหรือร่างกายของผู้ป่วย ตัวอย่างที่ชัดเจนคือ การกรองแอนติบอดี้ ที่ทำให้เกิดโรคต่าง ๆ เช่น โรคทางระบบประสาท (เช่น โรคกล้ามเนื้ออ่อนแรง Myasthenia gravis, โรค Guillain-Barré syndrome, โรค Neuromyelitis optica (NMO)), โรค Multiple sclerosis (MS), โรคแพ้ภูมิตัวเอง (SLE) ในระยะรุนแรง, โรคธัยรอยด์เป็นพิษขั้นรุนแรง, โรค Thrombotic Thrombocytopenic Purpura (TTP) และ โรคไตอักเสบบางชนิด ออกจากพลาสมา เพื่อลด “แอนติบอดี้” ที่ไหลเวียนอยู่ในเลือดออกจากเลือดของผู้ป่วย เมื่อระดับแอนติบอดี้ต่ำลง อาการต่าง ๆ ของโรคก็จะดีขึ้น
Plasmapheresis เป็นหลักการเดียวกับการฟอกเลือดหรือการล้างไตในผู้ป่วยไตวายเรื้อรัง แต่จะกรองสารพิษหรือของเสียที่มีโมเลกุลขนาดใหญ่กว่าการฟอกเลือด ถือเป็นหัตถการเพื่อการรักษาที่มีประโยชน์ ซึ่งเรียกว่า Therapeutic plasmapheresis ข้อบ่งชี้ในการเลือกทำการรักษาด้วยวิธีนี้มีหลายข้อ ซึ่งสมาคม American Society for Apheresis (ASFA) ได้กำหนดและแบ่งเป็นหมวดหมู่ 1, 2, 3, 4 ตามประโยชน์ที่ได้รับจากการใช้วิธีการรักษานี้ ซึ่งแพทย์ผู้ดูแลรักษาผู้ป่วย ควรเลือกจากข้อบ่งชี้ในหมวดหมู่ 1 และ 2 เป็นหลัก คือ มีประโยชน์ชัดเจน ช่วยลดอาการของโรคได้ชัดเจน เทียบกับวิธีการรักษาอื่น ๆ แล้ววิธีนี้มีประโยชน์มากกว่าชัดเจน เป็นต้น ส่วนข้อบ่งชี้ในลำดับอื่น ๆ เช่น หมวดหมู่ 3 จะหมายถึงทำแล้วได้ประโยชน์ไม่ชัดเจน ยังไม่มีความจำเป็น ไม่ได้เป็นทางเลือกหลัก หรือควรพิจารณาวิธีอื่นก่อน ส่วนหมวดหมู่ 4 เป็นกลุ่มโรคที่ไม่แนะนำให้ทำ plasmapheresis
วิธีการทำ plasmapheresis ใช้เครื่องมือคล้ายกับเครื่องฟอกเลือด การใส่สายสวน (double lumen catheter) เข้าหลอดเลือดดำจำเป็นต้องทำโดยผู้เชี่ยวชาญ เนื่องจากเป็นสายสวนขนาดค่อนข้างใหญ่ อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนขณะใส่สายสวนได้ เช่น เกิดการห้อเลือดขนาดใหญ่ เกิดฟองอากาศชั้นใต้ผิวหนัง (subcutaneous air embolism) หรืออาจเกิดการติดเชื้อซึ่งอาจรุนแรงจนเกิดการติดเชื้อในกระแสโลหิตได้ นอกจากนั้นกระบวนการกรองพลาสมา ยังอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนของระบบไหลเวียนโลหิตได้ด้วย เช่น ความดันโลหิตตกรุนแรง สมดุลเกลือแร่ในเลือดผิดปกติ ฯลฯ ซึ่งเคยมีรายงานผู้ป่วยเสียชีวิตจากการรักษาด้วยวิธีนี้ในต่างประเทศด้วย
คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ให้บริการการรักษาผู้ป่วยด้วยวิธี plasmapheresis โดยปฏิบัติตามคำแนะนำของผู้เชี่ยวชาญและข้อบ่งชี้ทางการแพทย์อย่างเคร่งครัด โดยสามารถให้บริการผู้ป่วยได้ทั้งที่สาขาวิชาโรคไต ภาควิชาอายุรศาสตร์ และภาควิชาเวชศาสตร์การธนาคารเลือด ทำให้สามารถดูแลรักษาผู้ป่วยโรคต่าง ๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพและมีความปลอดภัยมาโดยตลอด และคณะฯ ใคร่ขอเป็นสื่อกลางในการเผยแพร่ข้อมูลที่ถูกต้องเกี่ยวกับกระบวนการรักษาด้วยวิธีนี้และใคร่ขอให้ทุกท่านใช้วิจารณญาณอย่างเต็มที่ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การนำกระบวนการนี้ไปใช้กับผู้ที่สุขภาพร่างกายแข็งแรงเป็นปกติ เนื่องจากยังไม่พบหลักฐานข้อมูลทางการแพทย์ที่ชี้ให้เห็นถึงประโยชน์ที่ชัดเจนจากการให้การรักษาด้วยวิธีนี้ในกลุ่มที่สุขภาพแข็งแรงเป็นปกติ ไม่ว่าจะเป็นการมีอายุขัยยืนยาว การเสริมสร้างความงามหรือรูปลักษณ์ เมื่อเทียบกับโอกาสที่อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนจากการทำหัตถการ หากมีข้อสงสัยเกี่ยวกับกระบวนการรักษาด้วยวิธีนี้ ขอให้ปรึกษากับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญโดยตรงเพื่อให้เกิดประโยชน์และความปลอดภัยสูงสุดกับทุกคน
ขอบพระคุณข้อมูลจาก ศ.เกียรติคุณ นพ.เกรียงศักดิ์ วารีแสงทิพย์ สาขาวิชาโรคไต ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล และนายกสมาคมอะเฟอรีซิส (ประเทศไทย)
#โปรดใช้วิจารณญาณ #ข้อบ่งชี้เพื่อความปลอดภัย #สาระดีดี #ศิริราชทำด้วยใจ #เพื่อคนไทยสุขภาพดี
