26/07/2025
โรคสะบ้าเคลื่อนเป็นโรคที่พบและทำให้เกิดปัญหาได้บ่อยในสุนัขพันธุ์เล็ก สามารถวินิจฉัยได้จากการคลำตรวจและภาพถ่ายทางรังสี อย่างไรก็ตาม การตรวจพบสะบ้าเคลื่อนอาจไม่ใช่สาเหตุหลักที่ทำให้สุนัขเดินขากะเผลกหรือมีอาการเจ็บขา นอกจากนี้การพบโรคสะบ้าเคลื่อนในบางครั้งเป็นการตรวจพบอย่างไม่ตั้งใจจากการกระบวนการตรวจร่างกายทั่วไป โดยที่สุนัขยังไม่แสดงอาการขากะเผลกหรือเจ็บขาหลัง บทความนี้จึงมีจุดประสงค์เพื่อให้ผู้อ่านมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับโรคสะบ้าเคลื่อน ตั้งแต่สาเหตุ อาการทางคลินิก การวินิจฉัย และแนวทางการรักษา
สะบ้าคือกระดูกที่ฝังในเส้นเอ็น (sesamoid bone) ที่ใหญ่ที่สุดในร่างกาย โดยฝังอยู่ในกล้ามเนื้อ quadriceps ซึ่งทำหน้าที่ยืดหัวเข่า (extend stifle) สะบ้ามีหน้าที่ปกป้องและรับแรงกระทำบริเวณหัวเข่า รวมถึงลดการเสียดสีบริเวณหัวเข่าบริเวณตำแหน่ง femoral groove ที่เส้นเอ็น (patella tendon) พาดผ่าน
สาเหตุ
โรคสะบ้าเคลื่อน หากแบ่งตามลักษณะการเกิดโรค จะสามารถแบ่งได้เป็น 1. โรคสะบ้าเคลื่อนที่เป็นแต่กำเนิด (congenital) 2. โรคที่เกิดความผิดปกติจากช่วงที่กระดูกเจริญเติบโต (developmental) และ 3. โรคสะบ้าเคลื่อนที่มีสาเหตุจากอุบัติเหตุ (traumatic) ลักษณะการเคลื่อนของสะบ้าโดยทั่วไปสามารถแบ่งได้เป็น สะบ้าเคลื่อนชนิดเข้าด้านใน (medial luxation) และสะบ้าเคลื่อนชนิดออกด้านนอก (lateral luxation) นอกจากนี้ยังพบว่ามีภาวะที่สะบ้าเคลื่อนไปทิศทางด้านบนกว่าปกติ เรียกว่า patella alta ซึ่งมักพบในสุนัขพันธุ์ Akita หรือ Shar Pei และภาวะที่สะบ้าเคลื่อนไปทิศทางด้านล่างกว่าปกติ เรียกว่า patella baja ซึ่งอาจจะพบได้ในกลุ่มสุนัขพวก chondrodystrophic breed
ในอดีตที่เชื่อว่าโรคสะบ้าเคลื่อนเกิดจากร่องสะบ้าตื้น (shallow trochlear groove) เป็นสาเหตุหลัก แต่การศึกษาในปัจจุบันพบว่าการเกิดภาวะสะบ้าเคลื่อนมีปัจจัยร่วมอย่างหลากหลายที่เป็นสาเหตุของโรคนี้ อาทิเช่น มุมของหัวกระดูก femur กดต่ำลง (coxa vara) มุมของหัวกระดูก femur เชิดขึ้น (coxa valga) มุมเชิดออกด้านหน้าของหัวกระดูกลดลง (reduced anteversion angle) การบิดของปลายกระดูกต้นขา (distal external femoral torsion) การบิดงอของกระดูกต้นขา (distal femoral varus) หรือภาวะความผิดปกติอื่นของกระดูก tibia (internal proximal tibial torsion, proximal tibial valgus, tibial tuberosity medialization)
ส่วนสาเหตุที่เกิดจากพันธุกรรมนั้นยังไม่สามารถสรุปได้อย่างชัดเจนว่าเกิดขึ้นที่ตำแหน่งยีนใด แต่เชื่อว่าเกิดจากยีนหลายตำแหน่ง ร่วมกับปัจจัยร่วมอื่น ๆ สายพันธุ์ของสุนัขที่มักพบโรคนี้ ได้แก่ ชิวาวา (Chihuahuas) พุดเดิ้ล (Poodles) มอลทีส (Maltese) ปอมเมอเรเนียน (Pomeranians) ซิลกี้ เทอร์เรีย (Silky terriers) ยอร์กเชียร์ เทอร์เรียร์ (Yorkshire terriers) บููล เทอร์เรียร์ (Bull terriers) บอสตัน เทอร์เรียร์ (Boston terriers) และ ลาบราดอร์ ริทรีฟเวอร์ (Labradors retriever)
อาการทางคลินิก
สุนัขแต่ละตัวอาจมีอาการแสดงของโรคสะบ้าเคลื่อนแตกต่างกัน โดยอาจจะขึ้นกับความผิดปกติร่วมของโรคกระดูกในตำแหน่งอื่นที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในกรณีที่มีความผิดปกติร่วมด้วยหลายตำแหน่ง ก็จะทำให้เจ้าของสัตว์หรือสัตวแพทย์สามารถสังเกตเห็นอาการได้ชัดเจนมากขึ้น อาการที่มักพบคือ อาการเดินกะเผลกในบางช่วงเวลา หรืออาจจะแสดงอาการอย่างต่อเนื่องได้ สุนัขเดินสลับยกขา (skipping lameness) นอกจากนี้อาจจะพบอาการที่สุนัขพยายามยืดหรือเหยียดขาไปด้านหลัง เนื่องจากมีการเรียนรู้ว่าการทำท่าทางแบบดังกล่าวจะทำให้กระดูกสะบ้ากลับเข้าไปในร่องได้เอง ในกรณีที่เป็นโรคสะบ้าเคลื่อนในระดับต่ำ (low grade)
เนื่องจากการแสดงอาการของโรคสะบ้าเคลื่อนมีความแตกต่างกันไปในสุนัขแต่ละตัว และอาจไม่ได้แสดงอาการชัดเจน หรือส่งผลต่อการเดินจนเจ้าของสังเกตได้ในช่วงแรก ดังนั้นในสุนัขบางตัวที่ไม่แสดงอาการเจ็บนี้เอง อาจทำให้วินิจฉัยและรักษาได้ช้า จนในที่สุดเกิดความเสื่อมของหัวเข่า จนพบภาวะเอ็นหัวเข่ามีปัญหาตามมาได้ โดยมีรายงานพบว่าสุนัขที่มีสะบ้าเคลื่อนพบภาวะเอ็นหัวเข่าขาดร่วมด้วยได้ถึง 41%
สะบ้าเคลื่อนชนิดออกด้านนอกมักจะเห็นอาการเดินผิดปกติ (knock knees หรือ genu valgum) ที่ชัดเจนมากกว่าสะบ้าเคลื่อนชนิดเข้าด้านใน ส่วนการเกิดสะบ้าเคลื่อนจากอุบัติเหตุมักพบอาการกะเผลกชนิดฉับพลัน และสุนัขมักจะมีประวัติหรือร่องรอยของการเกิดอุบัติเหตุ เช่น การตกจากที่สูง หรือถูกรถชน
การวินิจฉัย
เนื่องจากโรคสะบ้าเคลื่อนเป็นโรคที่ตรวจพบได้ง่าย และอาจตรวจพบโดยความบังเอิญ ดังนั้นการตรวจร่างกายโดยเฉพาะระบบกระดูกและข้ออย่างละเอียด จะช่วยให้สามารถวินิจฉัยแยกโรคอื่นออกไปได้ โดยต้องเริ่มตั้งแต่การตรวจแยกว่าเป็นโรคทางระบบประสาทหรือโรคทางกระดูก และตรวจระบบกระดูกอย่างละเอียดตามมา ได้แก่ การสังเกตอาการเดิน (gait evaluation/analysis) การยืดหดขา การตรวจพิสัยข้อ (range of motion) และการตรวจสะบ้าโดยตรงด้วยวิธีการดันเข้า/ออกในร่องกระดูก เพื่อประเมินเกรด ประเมินลักษณะการเคลื่อน และภาวะความผิดปกติรอบข้างที่อาจจะเกิดขึ้น คลำตรวจการบวมหรืออักเสบบริเวณข้อต่าง ๆ หรือคลำตรวจ/วัด เพื่อประเมินภาวะกล้ามเนื้อลีบ
การคลำหากระดูกสะบ้าโดยตรงในบางครั้งทำได้ยาก หรืออาจจะเกิดความสับสนได้ จึงแนะนำให้ผู้ตรวจเริ่มคลำกระดูกจากจุดหรือตำแหน่งที่มีชัดเจน คือ ปุ่มกระดูกหน้าแข้ง (tibial tuberosity) จากนั้นไล่คลำขึ้นไปตามตำแหน่งเส้นเอ็น (patella tendon) ซึ่งเป็นตำแหน่งที่สะบ้าฝังตัวอยู่ นอกจากนี้ควรตรวจสะบ้าในท่ายืนเพื่อให้สะบ้านั้นอยู่ในตำแหน่งที่เสมือนทำงานจริง เช่นเดียวกับตอนที่สุนัขยืนหรือเดิน โดยสามารถคลำเพื่อประเมินการบวมของข้อต่อและคลำตรวจความสมมาตรของกล้ามเนื้อขาทั้งสองข้างในขณะตรวจพร้อมกัน
โรคสะบ้าเคลื่อนสามารถแบ่งเกรดของสะบ้าเคลื่อนออกเป็น 4 เกรด ดังนี้
เกรด l สะบ้าอยู่ในร่อง สามารถดันออกได้แต่จะกลับเข้ามาในร่องได้เอง
เกรด ll สะบ้าอยู่ในร่อง แต่สามารถหลุดออกมาได้เมื่องอหัวเข่าหรือดันออกด้วยมือ และยังคงหลุดค้างไม่กลับมาในร่องสะบ้าจนกว่าจะยืดหัวเข่าหรือดันกลับเข้ามา
เกรด lll สะบ้าอยู่นอกร่อง สามารถดันกลับเข้าร่องด้วยมือได้ แต่จะกลับไปหลุดอีกครั้งเมื่อปล่อยมือ
เกรด IV สะบ้าอยู่นอกร่อง และไม่สามารถดันกลับเข้ามาได้
การถ่ายภาพรังสีเป็นวิธีการที่แนะนำให้ทำร่วมกับการตรวจด้วยเสมอ นอกจากเพื่อทำให้เจ้าของสัตว์เห็นภาพสะบ้าเคลื่อนที่ชัดเจนขึ้น แต่ยังทำเพื่อตรวจหาภาวะความผิดปกติร่วมอื่น ๆ และประเมินภาวะความเสื่อมของข้อต่อ รวมทั้งข้อต่ออื่น เช่น ข้อสะโพกด้วย โดยแนะนำให้ทำภาพรังสีขั้นต่ำสองภาพที่ตั้งฉากกัน หรืออาจจะใช้ภาพรังสีมุมอื่น ๆ เสริม นอกจากนี้การใช้เทคนิคภาพถ่ายรังสีขั้นสูง เช่น วิธี computed tomography (CT) เพื่อประเมินสภาวะความผิดปกติหรือการบิดของกระดูกที่ละเอียดมากขึ้น
นี่เป็นเพียงส่วนหนึ่งของบทความเท่านั้น อ่านบทความฉบับเต็มพร้อมหัวข้อเรื่องการรักษาโรคสะบ้าเคลื่อนในสุนัขต่อได้ที่ : https://readvpn.com/article/detail/1048
บทความโดย : น.สพ.ธิติพันธุ์ ตระการผล
สำหรับคุณหมอสัตวแพทย์ที่ยังไม่ได้เป็นสมาชิก
ตอนนี้ทาง VPN มีโปรโมชั่นน่าสนใจอยู่นะ
💙 อ่านออนไลน์ จ่ายถูกกว่า -
สำหรับสัตวแพทย์ท่านที่สมัครสมาชิกแบบอ่านออนไลน์ (ไม่รับหนังสือ) จ่ายเพียง 1,500 บาท/ปี เท่านั้น และยังสามารถทำ CE online ในเว็ปไซต์ได้ตามปกติ
💙 อ่านจากเล่ม เน้นสะสม -
สำหรับท่านที่สมัคร/ต่ออายุสมาชิกแบบรับหนังสือ (สามารถใช้งานเว็ปไซต์และทำ CE online ได้ด้วย)
📍 ได้ทำ CE online มากกว่า 40 คะแนน/ปี
📍 ดาวโหลด E-book ไปอ่านได้
📍 ใช้งานเว็ปไซต์ได้เต็มรูปแบบ
📍 E-learning online course
ดูรายละเอียดแพคเกจ
และสมัครออนไลน์ด้วยตัวเองได้ที่ https://www.readvpn.com/register
หรือสอบถามเพิ่มเติม
add Line :
