09/07/2023
💊 ความรู้ เรื่อง ยาเม็ดคุมกำเนิด สำหรับประชาชน (Oral contraceptive tablets) 💊
📌 วิธีการรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิด 📌
✅ รับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดวันละหนึ่งครั้ง ครั้งละหนึ่งเม็ด ติดต่อกันทุกวัน และเป็นเวลาเดิมของทุกวัน
🌈 สำหรับชนิดแผงละ 21 เม็ด
รับประทานยาครบทั้ง 21 เม็ดแล้วให้หยุดใช้ยาเป็นเวลา 7 วันให้เริ่มแผงใหม่ในวันถัดไป โดยไม่ต้องสนใจว่าประจำเดือนจะยังมีอยู่หรือไม่
🌈 สำหรับชนิดแผงละ 28 เม็ด
รับประทานยาครบทั้ง 28 เม็ดแล้วให้เริ่มแผงใหม่ในวันถัดไปโดยไม่ต้องสนใจว่าประจำเดือนจะยังมีอยู่หรือไม่
📌 การเริ่มใช้ยาคุมกำเนิดแผงแรก 📌
✅ รับประทานยาคุมกำเนิดภายใน 5 วันแรกของรอบเดือน (นับวันแรกที่มีประจำเดือนเป็นวันที่หนึ่งของรอบเดือน) ซึ่งจะมีประสิทธิภาพคุมกำเนิดได้ตั้งแต่แผงแรกที่เริ่มใช้ยา
✅ หรือรับประทานยาคุมกำเนิดวันใดในรอบเดือนก็ได้ (หากมั่นใจได้ว่าไม่ได้ตั้งครรภ์ เช่น มีการทดสอบการตั้งครรภ์แล้วได้ผลลบ หรือ ไม่มีประวัติเพศสัมพันธ์) ซึ่งเดือนแรกที่เริ่มใช้ยาอาจจะยังไม่มีประสิทธิภาพคุมกำเนิด จึงควรใช้การคุมกำเนิดวิธีอื่นร่วมด้วย
✅เริ่มใช้ยาเม็ดแรกรับประทานยาตามลำดับตัวเลข ทิศลูกศร หรือ วันของสัปดาห์ เพื่อไม่ให้สับสนและได้รับขนาดฮอร์โมนถูกต้องสำหรับแต่ละวันของรอบเดือน
📌 การลืมรับประทานยาคุมกำเนิด 📌
🌈 ถ้าลืมยาเม็ดที่มีฮอร์โมน 1 เม็ด แต่นึกได้ภายในเวลาไม่ถึง 48 ชั่วโมงนับจากเวลาที่ควรรับประทานตามปกติ แนะนำดังนี้
👉🏻 รับประทานยาเม็ดที่ลืมทันทีที่นึกได้
👉🏻 รับประทานยาเม็ดที่เหลือต่อไปตามเวลาปกติ (อาจต้องรับประทานยาจำนวนรวม 2 เม็ด ในวันที่นึกได้)
👉🏻 ไม่จำเป็นต้องใช้การคุมกำเนิดวิธีอื่นร่วมด้วย ยกเว้นกรณีที่ยาเม็ดที่ลืมนั้นอยู่ในช่วงเม็ดที่ 1-7 หรือ เม็ดที่ 15-21 ของแผง อาจใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉินหลังมีเพศสัมพันธ์ร่วมด้วย
------------------------------------------------------------------------------
🌈 ถ้าลืมรับประทานยาที่มีฮอร์โมนติดต่อกันตั้งแต่ 2 เม็ด ขึ้นไป (ลืมรับประทานยาตั้งแต่ 48 ชั่วโมงขึ้นไป) แนะนำดังนี้
👉🏻 ให้รับประทานเฉพาะยาเม็ดที่เพิ่งลืมในทันทีที่นึกได้ และทิ้งเม็ดยาที่ลืมก่อนหน้านั้น
👉🏻 รับประทานยาเม็ดฮอร์โมนที่เหลือต่อไปตามเวลาปกติ (อาจต้องรับประทานยาจำนวนรวม 2 เม็ด ในวันที่นึกได้)
👉🏻 ใช้การคุมกำเนิดวิธีอื่นร่วมด้วย เช่น ใช้ถุงยางอนามัย หรืองดมีเพศสัมพันธ์ จนกว่าจะได้รับประทานยาเม็ดฮอร์โมนต่อเนื่องแล้วอย่างน้อย 7 วัน
👉🏻 ถ้าเม็ดที่ลืมนั้นอยู่ในช่วงเม็ดที่ 15-21 ของแผง ให้รับประทานยาเม็ดที่มีฮอร์โมนในแผงเดิมให้หมด แล้วเริ่มยาเม็ดที่มีฮอร์โมนในแผงใหม่ในวันรุ่งขึ้น สำหรับแผงยาชนิด 28 เม็ด ไม่ต้องรับประทานเม็ดที่ไม่มีฮอร์โมนในแผงเดิม
👉🏻 หากเม็ดที่ลืมอยู่ในช่วงเม็ดที่ 1-7 ของแผงยาและมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้ป้องกันใน 5 วันที่ผ่านมา ควรใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดหลังมีเพศสัมพันธ์ร่วมด้วย
📌คำแนะนำเพิ่มเติม📌
✅ หากมีการอาเจียนหรือท้องร่วงรุนแรงหลายครั้ง ให้ยังคงรับประทานยาตามปกติ แต่ต้องใช้วิธีคุมกำเนิดอื่นร่วมด้วย เช่น การใช้ถุงยางอนามัย หรืองดการมีเพศสัมพันธ์ในระหว่างนั้น และต่อไปอีก 1 สัปดาห์หลังจากอาการดังกล่าวหายแล้ว
✅ ถ้าอาเจียนภายใน 2 – 3 ชั่วโมงหลังรับประทานยา นั่นหมายถึงยายังไม่ได้ดูดซึม ให้รับประทานยาคุมใหม่อีก 1 เม็ดทันทีที่สามารถรับประทานได้ ถ้ารับประทานได้ภายในวันเดียวกันเลยก็ไม่เป็นไร แต่ถ้าข้ามวันไป หรือรับประทานแล้วยังอาเจียนอยู่ จะให้ผลเหมือนลืมรับประทานยา (ดูหัวข้อการลืมรับประทานยา)
✅ อาการคลื่นไส้อาเจียน มักพบได้ใน 2-3 แผงแรก แก้ไขได้โดยให้รับประทานยาหลังอาหารเย็นหรือก่อนนอน ถ้าปัญหายังคงอยู่ ควรปรึกษาเภสัชกรเพื่อเปลี่ยนชนิดยาเม็ดคุมกำเนิด
✅ อาการเจ็บคัดเต้านม พบในระยะแรกของการใช้ยา ซึ่งผู้ใช้ส่วนใหญ่จะมีอาการลดลงหรือหายไปในเวลาต่อมา
✅ ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics) บางชนิด มีผลลดประสิทธิภาพของยาเม็ดคุมกำเนิด และเสี่ยงต่อการตั้งครรภ์ได้ ดังนั้นหากผู้ที่รับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดอยู่ แล้วต้องรับประทานยาปฏิชีวนะ ควรให้ใช้วิธีคุมกำเนิดอื่น เช่น ใช้ถุงยางอนามัย ร่วมด้วยในระหว่างที่ใช้ยาทั้ง 2 ชนิดร่วมกัน (และหากต้องการประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดที่ปลอดภัยยิ่งขึ้น แนะนำให้ใช้วิธีคุมกำเนิดอื่นร่วมด้วย โดยใส่ถุงยางอนามัยต่อไปอีก 7 วัน หลังจากรับประทานยาปฏิชีวนะจนครบคอร์สการรักษาแล้ว)
✅️ ยาบางชนิด เช่น ยา Rifampicin หรือยาที่มีอันตรกิริยากับยาคุมกำเนิด และอาจลดประสิทธิภาพของยาคุมกำเนิด (ซึ่งบุคลากรทางการแพทย์ จะแจ้งให้ท่านทราบเมื่อต้องใช้ยาที่น่ากังวลเหล่านี้ร่วมกับยาคุมกำเนิด) ดังนั้น ควรใช้วิธีคุมกำเนิดอื่นร่วมด้วย เช่น ใส่ถุงยางอนามัย ระหว่างที่รับประทานยาเหล่านี้ และต้องป้องกันต่อไปอีกอย่างน้อย 4 สัปดาห์ หลังหยุดยาเหล่านี้ด้วย
✅ เลือดออกกะปริบกะปรอย มักพบในผู้ที่ลืมรับประทานยาบ่อย ๆ และอาจเกิดได้ในระยะแรกของการใช้ยาเช่นกัน ซึ่งผู้ใช้ควรรับประทานยาอย่างสม่ำเสมอการขาดประจำเดือนระหว่างการใช้ยา ควรตรวจดูให้แน่ใจว่าไม่ได้เกิดการตั้งครรภ์โดยเฉพาะผู้ที่รับประทานยาไม่สม่ำเสมอ หรือลืมรับประทานยาบ่อย ๆ
✅ ผลข้างเคียงอื่นๆได้แก่ น้ำหนักตัวเพิ่ม สิว ฝ้า ผมร่วง ปวดศีรษะ เป็นต้นอาการที่กล่าวมานั้นจะเกิดขึ้นในระยะแรกของการใช้ยา และส่วนใหญ่หายได้เองเมื่อใช้ยาไป 2-3 เดือน แต่ถ้าหากมีอาการมากหรือเป็นอยู่นานจนเป็นปัญหา หรือเกิดความกังวลใจ ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร ซึ่งอาจแก้ไขโดยการเปลี่ยนชนิดยาตลอดจนอาจแนะนำให้ใช้วิธีคุมกำเนิดอื่น ๆ แทน
อ้างอิงจาก
1. สุชาดา ชุติมาวรพันธ์, โพยม วงศ์ภูวรักษ์, อภิฤดี เหมะจุฑา, สงวน ลือเกียรติบัณฑิต, นัฏฐา แก้วนพรัตน์, ฐิติมา ด้วงเงิน และคณะ. คู่มือทักษะตามเกณฑ์ความรู้ความสามารถทางวิชาชีพของผู้ประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม (สมรรถนะร่วม). นนทบุรี: เอช อาร์ พริ้นซ์ แอนด์ เทรนนิ่ง จํากัด; 2562. หน้า 144-7.
2. U.S. Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use 2013. Centers for Disease Control and Prevention. 2013; 62 (5):1-60
3. Willacy H. The combined oral contraceptive pill (COCP)[online]. 2012[cited 2023 Jul 9]. Available from:http://www.patient.co.uk/health/combined-oral-contraceptive-pill
#ยาคุม #ยาคุมกำเนิด #ยาคุมรายเดือน #ร้านยาใกล้ฉัน #ร้านยา #ร้านยาพัทยา