19/09/2025
หมอแพม พูดแทนใจหมอมิวล์ไปหมดแล้ว 🌷
#หวัดธรรมดาที่ไม่ธรรมดาอีกต่อไป
หน้าฝน เป็นช่วง peak ของหมอเด็ก
เพราะเป็นช่วงระบาดของไวรัสทางเดินหายใจในเด็กๆ
แต่ที่ปีนี้ หมอจั่วหัวว่า #หวัดธรรมดาที่ไม่ธรรมดาอีกต่อไป
เป็นเพราะ
1.มีกระแสการแชร์ความเจ็บป่วยของเด็กๆในโซเชียลมีเดีย
และ
2.การมาของชุดตรวจสารพัดเชื้อที่ทำให้ ชื่อของเชื้อไวรัสทางเดินหายใจ เป็นที่รู้จักมากขึ้น
● ตัวที่เป็น superstar อยู่แล้วเช่น ไข้หวัดใหญ่ RSV ไมโครพลาสมา ก็ยังมาแรง
● 2-3 ปี มานี้ มีน้องใหม่ debut มาแรง ที่พ่อแม่รู้จักมากขึ้น เช่น hMPV(humen metapneumovirus), parainfluenza, adenovirus, เชื้อ Strep (สาเหตุของ คออักเสบ และไข้อีดำอีแดง)
เมื่อพ่อแม่ได้รับข้อมูลมากขึ้น
(ซึ่งมักจะเป็นข้อมูลเชิงลบ)
ทำให้เกิดความกังวลและตื่นตระหนก
หมอเลยได้พบปรากฏการณ์ที่หมอไม่ค่อยได้เจอมาก่อน
เช่น
● คุณแม่พาลูกที่ปกติดี มาขอตรวจเชื้อไวรัส “ตรวจให้หมดเลยนะคะหมอ”
เพราะครูแจ้งว่าขณะนี้เพื่อนในห้องติดเชื้อ RSV และ hMPV
● แม่อีกคน ลูกสาวอายุ 3 ขวบ
มีไข้ 37.5 C วันแรก มีน้ำมูกเล็กน้อย
เล่าว่า ไปตรวจโรงพยาบาลรัฐบาลมาแล้ว หมอแจ้งว่าเป็นหวัด
แต่กลัวลูกจะติดเชื้อ RSV “หนูยอมจ่ายเงินเองค่ะ หมอช่วยตรวจให้หน่อยนะคะว่าลูกไม่ได้เป็น RSV หนูกลัวมาก”
(มีแบบนี้หลายเคส)
● อีกคน คุณแม่คุณลูก ชาวต่างชาติ (เยอรมัน) แจ้งว่า โรงเรียนปิด 2 วัน คือวันพฤหัส กับวันศุกร์
เพื่อล้างทำความสะอาดโรงเรียน เนื่องจากมีเด็กป่วยด้วยเชื้อ RSV
ซึ่งแม่ชาวเยอรมันไม่เข้าใจโรงเรียนไทย และพ่อแม่ไทยเลย เด็กๆก็ต้องเป็นหวัดอยู่แล้ว และลูกของเค้า ตอนนี้ มีน้ำมูก ไอ แต่ไม่มีไข้ active เด็กเล่นได้ กินได้ปกติ
คุณครูแจ้งว่า ต้องมาพบแพทย์ และให้ระบุว่า ไม่ได้ติดเชื้อ RSV และให้แพทย์เขียนว่า ไปโรงเรียนได้ในวันจันทร์
คุณแม่กล่าวเสริมอีกว่า “เค้าไม่เคยเจอเหตุการณ์ที่เด็กเป็นหวัดในห้อง แล้วต้องปิดทั้งโรงเรียนอนุบาล”
หมอได้แต่ยิ้มอ่อน ตรวจและระบุในใบรับรองแพทย์ไปว่า หวัดธรรมดา และไปโรงเรียนได้ เนื่องจากเด็กไม่มีไข้ติดต่อเกิน 48 ชม. และอาการดี
ที่เล่ามา ไม่มีอะไรถูกผิด
หมอเข้าใจความกังวลของพ่อแม่ค่ะ
ถึงจะเป็น ป้าหมอของเด็กๆ
แต่ก็เป็นแม่ของลูกเช่นกัน
แต่!!!
สิ่งที่หมออยากให้ทุกคนเข้าใจคือ
เรารักษา “โรค” เราไม่ได้รักษา “เชื้อไวรัส”
(และเราไม่ได้ให้ยาปฏิชีวนะเพราะเม็ดเลือดขาวสูงเสมอไป)
เราประเมิน " #ระดับความรุนแรงของอาการ" ไม่ใช่ " #รักษาตามชื่อเชื้อโรค"
คำว่า “หวัด” ภาษาอังกฤษ ใช้คำว่า common cold
ภาษาแพทย์ เรียกว่า acute rhinitis หรือ Nasopharyngitis
เราต้องการจะสื่อว่า มีเชื้อไวรัสก่อโรคอยู่บริเวณโพรงจมูกและหลังคอ
เป็นกลุ่มอาการ ที่มีไข้ไม่สูงมาก ในที่นี้คือ ไม่เกิน 38.5 ในช่วงวันแรกๆ (day 1-3)
มีอาการทางจมูก คัดจมูก มีน้ำมูก
ไอเล็กน้อย
เด็กอาจจะอ่อนเพลียลง แต่อาการไม่หนักหนา ไม่มีอาการของทางเดินหายใจส่วนล่าง
ถ้าเด็กมีอาการเช่นนี้ ไม่ว่าเกิดจากเชื้ออะไร ก็จะเรียกว่า “หวัด(common cold)”
เชื้อก่อโรคที่พบบ่อย
คือ ไรโนไวรัส โคโรน่าไวรัส
แน่นอน RSV influenza, hMPV ถ้าผู้ป่วยมีอาการเหมือนที่บรรยายไป
ก็เรียก หวัดเหมือนกันค่ะ
ซึ่งเป็นโรคที่หายเองได้ เราเพียงแต่รักษาตามอาการ ประคับประคอง
สังเกตอาการจนกว่าเด็กจะดีขึ้นและหายภายใน 7 วัน
(ส่วนน้อยอาจจะมากกว่านั้น แต่อาการต้องดีขึ้นเรื่อยๆ)
ทีนี้ เรามีศัพท์คำว่า “ไข้หวัดใหญ่”
ซึ่งสื่อว่า เป็นการติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบนเช่นเดียวกัน
แต่อาการหนักกว่า หวัดธรรมดา
คือ ไข้มักจะสูงเกิน 38.5 C เด็กดูอ่อนเพลียมากกว่า มีปวดหัว เบื่ออาหาร
อย่างไรก็ตาม หวัดใหญ่ ก็จะต้องไม่มีอาการของการติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนล่าง
ก็คือ เช่น ไอหนักจนรบกวนการนอน หายใจเร็ว หายใจหอบเหนื่อย เป็นต้น
ให้เรานึกถึงการแพทย์เมื่อสัก 20 ปีก่อน ที่การตรวจหาเชื้อทำได้ยากมาก
ในเด็กที่มีอาการหนักกว่าหวัดธรรมดา
มักจะตรวจพบเชื้อ influenza -->กลายเป็นว่า ในภาษาไทย
ใช้คำว่า ไข้หวัดใหญ่ แทนที่การติดเชื้อ influenza
ซึ่งในความเป็นจริง
ยังมีเชื้อไวรัสทางเดินหายใจอีกมาก ที่ก่อให้เกิดโรคได้เหมือนกับเชื้อไข้หวัดใหญ่
ก็พวกที่พ่อแม่ถามหากันนั่นแหละค่ะ RSV, hMPV, adenovirus, parainfluenza
**ไม่ว่าจะเป็น หวัดธรรมดา หรือ หวัดที่ใหญ่กว่าหวัดธรรมดา ก็เน้นการรักษาแบบประคับประคอง
ให้ยาตามอาการ และในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยง หมอก็จะพิจารณาตรวจหาเชื้อ และให้ยาต้านไวรัสในรายที่มีข้อบ่งชี้***
■ แปลว่า ไม่จำเป็นต้องหาเชื้อโรคที่เป็นสาเหตุ เช่นนั้นหรือ ?
❎️ไม่ใช่ค่ะ
หมอไม่ได้หมายความว่าเช่นนั้น
ในคนไข้กลุ่มเสี่ยง/ในรายที่อาการหนัก การรู้เชื้อสาเหตุก็ทำให้หมอวางแผนการรักษา และรู้ธรรมชาติของตัวโรคได้ดีขึ้น (natural course) เราพิจารณาเป็นรายๆไป
**ที่หมอต้องการจะสื่อคือ
เราไม่จำเป็นต้องตรวจหาเชื้อไวรัสในเด็กทุกราย โดยเฉพาะเด็กที่มีเพียงอาการหวัดธรรมดา เราเพียงแต่ให้ลูกหยุดเรียน
ดูแลอาการที่บ้าน หรือจะพาไปให้หมอประเมินอาการก็ย่อมได้
แต่การที่หมอพิจารณาแล้วว่า ยังไม่ต้องตรวจ ณ เวลานั้นๆ ก็ไม่ใช่เรื่องที่ผิด
มันมีโพสต์มากมาย
ที่ทำให้ตัวหมอเอง เกิดความไม่สบายใจ
ที่พบบ่อย คือ
● กล่าวอ้างว่า พาไปโรงพยาบาลของรัฐแล้ว หมอไม่ตรวจให้ ทำให้ไม่รู้ว่าลูกเป็นอะไร
คำกล่าวนี้ อาจจะไม่ถูกต้อง
เพราะเราต้องแยกระหว่างโรค
กับ ชื่อเชื้อโรค
และอีกประการคือ
*** ต้องเข้าใจว่า อาการของผู้ป่วยแต่ละคน มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา
ตอนที่พาไปตรวจอาจจะยังไม่มีข้อบ่งชี้ในการตรวจหาเชื้อสาเหตุก็เป็นได้***
ในฐานะที่หมอ ก็เคยทำงานฝั่งรพ.ของรัฐมา 12 ปี แต่เพิ่งมาทำงานฝั่งเอกชน 1 ปี
หมออยากให้คุณพ่อคุณแม่เข้าใจบริบททั้งสองฝ่าย
●ใน รพ.ของรัฐ การที่จะส่งตรวจ lab นั่นหมายถึง ผู้ป่วยจะต้องรอนานขึ้นมากๆ
ในหลายกรณี ผลไม่ได้ออกในวันเดียวกัน
เนื่องจากจำนวนเคสมาก และแผนกเด็กไม่ใช่แผนกเดียวที่ต้องใช้ห้อง lab
และการส่ง lab โดยไม่มีข้อบ่งชี้ ก็หมายถึงภาระค่าใช้จ่ายของโรงพยาบาลที่ต้องรับภาระมากขึ้น
ดังนั้น หากมองประโยชน์ของผู้ป่วย
หากการส่ง lab นั้น ไม่ได้ช่วยในการตัดสินใจการรักษา แพทย์มักจะไม่ส่งหาเชื้อ
*** แต่ถ้าจะพัฒนาให้ดีขึ้น
สำหรับแพทย์รุ่นน้อง ก็อยากจะให้น้องๆใช้เวลาในการอธิบายให้คนไข้เข้าใจสักนิด หมอเชื่อว่า การสื่อสารที่ดีทำให้เราเข้าใจกันมากขึ้น***
●ในฝั่งเอกชน แน่นอน
จำนวนคนไข้น้อยกว่า
การบริการรวดเร็วกว่า เนื่องจากบริบทของภาคธุรกิจ
ที่ต้องตอบสนองความต้องการของลูกค้า
ในฝั่งแพทย์ที่ต้องทำงานรัดกุมเพื่อหลีกเลี่ยงกรณีฟ้องร้องหากเกิดความผิดพลาด จึงมีแนวโน้มที่จะส่งตรวจมากกว่า
ในหลายครั้งก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า เป็นการส่ง lab เกินความจำเป็น
กลายเป็นว่า
การทำถูกหลักการ กลับถูกด้อยค่า
หมออ่านหลายโพสต์ ที่กุมารแพทย์ในภาครัฐถูกต่อว่าด้วยถ้อยคำค่อนข้างรุนแรง
หมอไม่สบายใจเลยค่ะ🥲
กลายเป็นว่า
ในยุคนี้ คำว่า “ลูกเป็นหวัด” อาจจะไม่เพียงพอ
หมอต้องหาให้เจอให้ได้ว่า
เป็นเชื้อตัวใดที่ก่อโรค
ถ้าเป็นเชื้อที่พ่อแม่กลัว แม้ว่าผู้ป่วยอาการจะดี แต่ก็ยังสร้างความตื่นตระหนก
จนบางครั้ง หมออดคิดไม่ได้ว่า
การที่เรามีชุดตรวจที่เร็ว หาซื้อได้ง่าย มันเกิดผลดี หรือผลเสียกับเด็กกันแน่
สำหรับหมอ
ถ้าเด็กไข้สูงเกิน 38.5 อาการหนักถึงขั้นต้องนอน รพ. หมอก็จะตรวจหาเชื้อค่ะ
แต่ก็จะแจ้งวินิจฉัยให้พ่อแม่ทราบเสมอ เช่น "เป็นหลอดลมอักเสบ แต่หมอจะหาเชื้อสาเหตุ แต่ถ้าไม่พบ ก็สามารถรักษาให้หายได้ค่ะ ในรายที่ตรวจพบเชื้อ หมอก็จะอธิบายให้ฟังว่า ธรรมชาติของเชื้อแต่ละชนิดเป็นอย่างไร และแผนการรักษาเป็นอย่างไร
หมอเข้าใจดีว่า พ่อแม่รักและเป็นห่วง
เมื่อเห็นข้อมูลที่ทำให้เกิดความไม่สบายใจก็กังวล
แต่อย่าลืมว่า **การเฝ้าติดตามอาการของลูกเมื่อไม่สบายอย่างใกล้ชิด**
ก็เป็นการรักษาอย่างหนึ่ง
การเจ็บป่วยในระดับไม่รุนแรงในเด็ก เช่น เป็นหวัด หรือ ถ่ายเหลวที่ไม่รุนแรง
เป็นเรื่องที่ต้องเกิดขึ้น แม้ว่าเราจะควบคุมปัจจัยทุกอย่างอย่างดีที่สุดแล้ว
แต่ลูกก็ต้องอยู่บนโลกใบนี้
ร่วมกับสิ่งมีชีวิตเล็กๆที่เรียกว่า เชื้อโรค นะคะ การเจ็บป่วย ก็เป็นขั้นตอนหนึ่งในการเติบโต
เราทำได้เพียง ทำให้ร่างกายลูก แข็งแรง และพร้อมรับมือกับความเจ็บป่วย
ขอให้เด็กๆทุกคนสุขภาพแข็งแรง
หมอแพม
ผู้อาจจะทำให้พ่อแม่หลายคนผิดหวัง เพราะมาเอกชน หมอก็ไม่ตรวจให้อยู่ดี
ถ้าเด็กยังไม่มีข้อบ่งชี้......มันเจ็บนะเฮ้ย!
ปล. ขอโหน คำว่า "อวสาน" หน่อยเหอะ😁
