18/05/2025
เลี้ยงเต่าซูลคาต้าอย่างไร ไม่ให้เกิดนิ่ว
โดย รศ. น.สพ. ดร. สมโภชน์ วีระกุล (อ.แก้ว)
มีประเด็นที่ต้องทำความเข้าใจกัน 4 ประเด็น
ประเด็นแรก เต่าซูลคาต้าเป็นนิ่วชนิดอะไร?
ประเด็นที่สอง เต่าซูลคาต้าเป็นนิ่วชนิดนี้ได้อย่างไร?
ประเด็นที่สาม เมื่อเกิดนิ่วแล้ว เราจะทราบได้อย่างไร? และเต่าจะแสดงอาการอย่างไร?
แถะประเด็นสุดท้าย เรามีวิธีป้องกันอย่างไร? นั่นคือจะเลี้ยงอย่างไรไม่ให้เป็นนิ่ว
ประเด็นแรก ชนิดนิ่วที่พบมากที่สุดในเต่าบกพันธุ์นี้มักจะถูกเข้าใจผิดมาอย่างยาวนานว่าเป็นชนิดยูเร็ต ที่เกิดจากการสะสมกรดยูริคหรือได้รับอาหารที่มีโปรตีนสูง และบางรายเกิดจากเต่าป่วยเป็นโรคไต ซึ่งส่วนใหญ่จะทำให้เกิดโรคเกาต์ได้ อย่างไรก็ตาม พบในเต่าซูคาต้าไม่สัมพันธ์กับยูเร็ตหรือกรดยูริคมาก และอาการที่พบในเต่าซูลคาต้าที่เป็นนิ่วไม่สัมพันธ์กับนิ่วยูเร็ตเลย แต่สัมพันธ์กับนิ่วชนิดหนึ่ง ที่เรียกว่า "แคลเซียมออกซาเลต" และพบว่าเต่าซูลคาต้าเสี่ยงต่อการเกิดโรคนิ่วชนิดนี้เป็นอันดับแรก และพบได้ตั้งแต่อายุเพียง 2 เดือนเท่านั้น และถือว่าเป็นโรคที่พบบ่อยในซูลคาต้ามากกว่าเต่าสายพันธุ์อื่นๆ ออกซาเลตยังสามารถจับกับธาตุแมกนีเซียม โซเดียม และโพแทสเซียมได้เช่นกัน เกิดเป็นผลึกหรือนิ่ว แต่พบน้อยกว่าแคลเซียมออกซาเลต
ประเด็นที่สอง นิ่วชนิดแคลเซียมออกซาเลตเกิดขึ้นได้อย่างไร
นิ่วจะพบในเต่าบกชนิดอื่นๆน้อย แต่พบมากกับซูลคาต้า แม้จะมีปัจจัยเสี่ยงแบบเดียวกัน มีปัจจัยที่เกี่ยวข้อง 2 ปัจจัย ได้แก่ อาหารที่ได้รับ และการกินน้ำ
1. อาหารที่มีความเสี่ยงทำให้เกิดนิ่วชนิดนี้ คือ พืชที่สะสมกรดออกซาลิกไว้มาก ได้แก่ ผัก ยอดใบไม้ ดอกไม้หรือพืชที่อายุน้อย รวมถึงผลไม้หลายชนิด
2. เต่าซูลคาต้าเป็นเต่าเขตแห้งแล้ง ที่ส่วนใหญ่ได้รับน้ำจากอาหาร เรียกว่า perform water ไม่ใช่การดื่มน้ำโดยตรงหรือที่เรียกว่า free water แบบสัตว์ชนิดอื่นๆ การที่เต่าได้รับน้ำน้อยตามธรรมชาติจะส่ง
ผลให้มีการขับกรดออกซาลิกและผลึกแคลเซียมออกซาเลตได้น้อย เป็นผลทำให้เกิดการสะสมของผลึกแคลเซียมออกซาเลตได้มากกว่าสัตว์ทีดื่มน้ำมาก หรือที่ได้รับพืชที่มีน้ำมาก
การสร้างนิ่ว เมื่อร่างกายเต่าซูลคาต้าได้รับกรดออกซาลิจากผัก หรือพืชอายุน้อยหรือยอดหญ้า ยอดพืช เป็นประจำ จะมีการสะสมกรดเพิ่มจำนวนมากขึ้น ซึ่งจะไปจับกับแคลเซียมในร่างกาย กลายเป็นผลึกหรือนิ่ว พบในหลายตำแหน่งในร่างกาย ในเต่าบกจะพบได้ทั้งในระบบทางเดินอาหาร เรียกว่า "Gastroenterolith" และระบปัสสาวะ ได้แก่ ไต และกระเพาะปัสสาวะ เรียกว่า "Urolith" แต่ในสัตว์ชนิดอื่นสามารถพบได้ที่สมอง จึงมีผลกระทบต่อระดับแคลเซียมในร่างกายโดยตรง เช่น ทำให้ขาดแคลเซียม จึงงแคลเซียมสะสมในกระดูกออกมาใช้ ในเต่าโตเต็มวัยที่เป็นนิ่วในภายหลัง จึงมักทำให้เกิดกระดองนิ่ม โดยเฉพาะกระดองอกหรือ plastron จะเห็นได้ชัด และกระดองผิดรูป ในเต่าอายุน้อยจะเกิดอาการแคระแกร็น ไม่เจริญเติบโต และกระดองไม่พัฒนาอย่างสมบูรณ์
ประเด็นที่สาม เมื่อเกิดนิ่ว นิ่วที่มีขนาดใหญ่จะไปกดทับทั้งช่องท้องและช่องอก ทำให้เต่าหายใจสำบาก โดยการยืดคอและกางขาหายใจ หรือยกตัวหายใจแรงขึ้น มักเป็นอาการที่พบได้เสมอ และอาจเข้าใจผิดว่าเต่ามาด้วยโรคระบบทางเดินหายใจได้ แต่อาการที่พบมากสุดและเจ้าของพาไปพบสัตวแพทย์ คือ อาการเบื่ออาหาร และไม่ขับถ่ายหรือพยายามเบ่ง อาการอื่นๆที่พบ คือ ซึม แคระแกร็น กระดองนิ่มหรือผิดรูป แม้ว่าจะเคยกระดองสมบูรณ์และแข็งมาก่อนแล้ว ซึ่งอาการดังกล่าวนี้จะไม่สัมพันธ์กับนิ่วชนิดยูเร็ตหรือโรคเกาต์
ประเด็นที่สี่ จะป้องกันการเกิดนิ่วได้อย่างไร
ต้องย้อนกลับไปดูปัจจัยเสี่ยงในประเด็นที่สองสิ่งที่ต้องหลีกเลี่ยงคือการให้ผักและพืชอายุน้อยติดต่อกันเป็นระยะเวลานาน เพราะจะสะสมกรดออกซาลิกมาก จำเป็นต้องสลับด้วยพืชอายุมากชนิดอื่นๆ เพราะพืชแก่จะมีระดับของกรดออกซาลิกลดลง และยังให้เยื่อใยอาหารมากขึ้น จะช่วยกระตุ้นการขับถ่ายได้ดี เช่น ใบไม้แก่ หญ้า (ไม่ใช้ยอดหญ้า) หรือการให้ผักเต็มที่เพียงวันเดียวในสัปดาห์ หรือใช้ผักผสมผงหญ้าปรุงแต่ง (formulated hays) เช่น ทิโมธีมิลล์ (TIMOTHY MEAL, RANDOLPH) เพื่อเพิ่มระดับเยื่อใยอาหาร วิตามิน แร่ธาตุ และลดระดับกรดออกซาลิก และในวันอื่นๆ เน้นการกินหญ้าและใบไม้แก่แทน หรือทำการปล่อยแปลงสลับกับการกินผักปริมาณน้อย หรือสลับการกินผักวันเว้นวัน หรือวันเว้นสองวัน ขึ้นกับปริมาณการให้และความสามารถในการหาแหล่งอาหารสัตว์ หากเต่ามีอัตราการเจริญเติบโตไม่เป็นที่น่าพอใจจากการได้รับผักลดลง ซึ่งระดับเยื่อใยชนิดย่อยได้ (indigestible fibers) จะต่ำไปด้วย อาจใช้อาหารเม็ดเข้ามาช่วย เป็นการเสริมพลังงานและช่วยการเจริญเติบโต ให้เลือกอาหารเม็ดมีเยื่อใยสูง (แต่หากเกิน 27% จะทำให้โตช้า) หรือผลิตมาจากหญ้าเป็นหลัก ให้แร่ธาตุและวิตามินเสริมสำหรับการเจริญเติบโตที่ดี เช่น ทอร์ทอยส์แคร์ (TORTOISE CARE, RANDOLPH)
เพิ่มปริมาณการได้รับน้ำ ช่วยลดความเสี่ยงอย่างเห็นได้ชัด
- เพิ่มโดยการกิน โดยการพรมน้ำกับพืชอาหารที่จัดให้เองจากพวกนี้ได้น้ำจากอาหารเป็นหลักไม่ใช่การดื่มโดยการแช่น้ำ ให้น้ำผ่านทางทวารรวม อาศัยอิทธิพลของฮอร์โมนอาร์จินีนวาโซโทซิน (AVT) จะกระตุ้นให้ทวารรวมและสำไส้ใหญ่เกิดการบีบตัวย้อนกลับเพื่อเพิ่มการดูดซึมน้ำผ่านส่วนที่เรียกว่า "อะควาพอริน" ที่ผนังลำไส้ ช่วยลดการขาดน้ำได้ จะช่วยป้องกันและยังช่วยในการบำบัดโรคนิ่วได้ดี แต่หากแช่เป็นประจำอาจมีผลทำให้เกล็ดไม่สวย กลายเป็นหนังเรียบหรือเกล็ดตื้น
ลองพิจารณากันดูครับ โรคนี้ไม่ใช่โรคประหลาด องค์ความรู้ค่อนข้างชัดเจน บทความต่อไปจะเล่าถึงเรื่องของการวินิจฉัยและการรักษาทั้งทางอายุรกรรมและศัลยกรรม เพื่อให้สัตวแพทย์ที่สนใจและผู้เลี้ยงได้เข้าใจถึงวิธีการที่เหมาะสมในการตรวจและรักษา
#เต่าน้อย
#เต่าแสนรัก
#เต่าน่ารัก
#เต่าเลี้ยง
#เต่าสวยงาม
#สัตว์เลี้ยงสายชิล
#สัตว์เลี้ยงแปลก
#อาหารเต่า
#วิตามินเต่า
#เต่าก็ต้องดูแล
