08/08/2025
ฮอร์โมนคือสิทธิในการมีชีวิต
สิทธิ์ 30 บาทรักษาทุกโรค บรรจุ "ฮอร์โมนข้ามเพศ" เป็นครั้งแรก
ชัยชนะของขบวนการเคลื่อนไหวเพื่อสุขภาพของคนข้ามเพศไทย
ในเดือนกรกฎาคม 2567 ที่ผ่านมา ถือเป็นหมุดหมายสำคัญของขบวนการเคลื่อนไหวเพื่อสิทธิของคนข้ามเพศในประเทศไทย เมื่อ สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) มีมติเห็นชอบให้ “บริการให้ฮอร์โมนข้ามเพศ” ถูกบรรจุเข้าเป็นชุดสิทธิประโยชน์ภายใต้สิทธิหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า หรือที่คนทั่วไปเรียกว่า “30 บาทรักษาทุกโรค”
นี่ไม่ใช่เพียงการเพิ่มรายการยาหรือบริการใหม่ แต่คือ “การยอมรับทางสิทธิมนุษยชน” ว่าคนข้ามเพศควรได้รับการดูแลสุขภาพตามอัตลักษณ์ทางเพศของตน โดยไม่ต้องจ่ายค่ารักษาพยาบาลในราคาที่สูงลิ่ว หรือถูกปฏิเสธจากระบบ
การเข้าถึงบริการฮอร์โมนสำหรับคนข้ามเพศในประเทศไทยที่ผ่านมาอยู่ในระบบสุขภาพเอกชนเกือบทั้งหมด โดยผู้รับบริการต้องเสียค่าใช้จ่ายเองทั้งหมด ซึ่งในหลายกรณีมีราคาตั้งแต่หลักพันถึงหลักหมื่นบาทต่อเดือน และในหลายจังหวัดยังขาดแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ หรือคลินิกที่ให้บริการอย่างปลอดภัยและเป็นมิตร
นั่นทำให้หลายคนหันไปซื้อฮอร์โมนจากแหล่งที่ไม่มีการควบคุม ซึ่งเสี่ยงต่อสุขภาพอย่างรุนแรง เช่น การใช้เข็มซ้ำ การใช้ยาที่ไม่มีทะเบียน หรือขาดการติดตามผลข้างเคียง
อย่างไรก็ตาม ตามมติของคณะกรรมการ สปสช. ในปี 2567 การให้บริการจะเริ่มจากยาฮอร์โมนที่จำเป็น สำหรับหญิงข้ามเพศ (estrogen + blocker) และชายข้ามเพศ (testosterone), บริการติดตามผลเลือดและสุขภาพ อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง, คำปรึกษาจากบุคลากรทางการแพทย์ เพื่อการให้ฮอร์โมนอย่างปลอดภัย และการกำหนดแนวทางการแพทย์อย่างเป็นทางการ (clinical guideline) เพื่อให้บริการเป็นมาตรฐานเดียวทั่วประเทศ
การผลักดันให้ฮอร์โมนข้ามเพศเข้าระบบประกันสุขภาพไม่ใช่เรื่องที่เกิดขึ้นข้ามคืน แต่เกิดจากการทำงานต่อเนื่องของภาคประชาชน นักกิจกรรม และนักวิชาการด้านสิทธิมนุษยชนและการแพทย์ ที่ผลักดันผ่านการวิจัย รวบรวมเสียงของผู้ได้รับผลกระทบ และผลักดันเชิงนโยบาย ซึ่งในปี 2566 ขบวนการเหล่านี้ได้จัดทำ “ข้อเสนอเชิงนโยบายด้านบริการสุขภาพคนข้ามเพศ” ส่งถึง สปสช. และต่อมาได้ร่วมเป็นคณะทำงานเพื่อร่างแนวทางการให้บริการอย่างปลอดภัยและเท่าเทียม
ซึ่งการได้รับฮอร์โมนในระบบรัฐไม่ได้แค่ช่วยลดต้นทุนชีวิตของคนข้ามเพศ แต่ยังเป็น “การรับรองความถูกต้องของตัวตน” อย่างเป็นทางการ ว่า “ร่างกาย” และ “อัตลักษณ์” ของพวกเขาควรได้รับการดูแลอย่างเท่าเทียม ไม่ใช่ถูกผลักออกนอกระบบ
อย่างไรก็ดี แม้การบรรจุบริการฮอร์โมนเป็นความก้าวหน้าครั้งสำคัญ แต่ขบวนการยังคงผลักดันประเด็นอื่น เช่น การรับรองอัตลักษณ์ทางเพศในระบบข้อมูลสุขภาพ, การเข้าถึงการผ่าตัดยืนยันเพศอย่างปลอดภัย, การอบรมบุคลากรทางการแพทย์ให้มีทัศนคติที่เคารพความหลากหลาย และการขยายบริการไปยังพื้นที่ชนบทอย่างทั่วถึง
แน่นอนว่าหลายเสียงจากชุมชนคนข้ามเพศสะท้อนว่า การมีระบบรัฐรองรับ คือ ความมั่นคงที่ไม่เคยมีมาก่อน “เราจะไม่ต้องซ่อนยาในกระเป๋า ไม่ต้องกลัวว่าจะไม่มีเงินซื้อยาดูแลตัวเองอีกต่อไป” และที่สำคัญ “นี่ไม่ใช่แค่เรื่องสุขภาพ แต่นี่คือเรื่องความเป็นมนุษย์”
—--
Hormones are a right to life
The 30-Baht Universal Healthcare Scheme includes "gender-affirming hormones" for the first time
A victory for the transgender health rights movement in Thailand
In July 2024, it marked a significant milestone for the transgender rights movement in Thailand when the National Health Security Office (NHSO) approved the inclusion of “gender-affirming hormone services” as part of the benefits package under the Universal Coverage Scheme, commonly known as the “30-Baht Healthcare Scheme.”
This is not merely the addition of a new drug or service, but a “recognition of human rights” that transgender people should receive healthcare according to their gender identity, without having to pay exorbitant medical fees or being excluded from the system.
Access to hormone services for transgender people in Thailand has mostly been within the private healthcare system, where recipients must bear all costs themselves—often ranging from several thousand to tens of thousands of baht per month. In many provinces, there is still a lack of specialist doctors or clinics that offer safe and friendly services.
This has led many to resort to purchasing hormones from unregulated sources, which poses serious health risks, such as needle sharing, unregistered medications, or lack of monitoring for side effects.
However, according to the NHSO’s resolution in 2024, services will begin with essential hormone medications for transgender women (estrogen + blocker) and transgender men (testosterone), blood and health monitoring services at least once a year, medical consultations to ensure safe hormone administration, and the establishment of official clinical guidelines to standardize services nationwide.
The push to include gender-affirming hormones in the public health system was not something that happened overnight, but resulted from the ongoing work of civil society, activists, and academics in human rights and medicine, who advocated through research, collected voices of those affected, and pushed policy proposals. In 2023, these movements submitted a “policy proposal on transgender health services” to the NHSO and later joined the working group to draft safe and equitable service guidelines.
Receiving hormones through the state system does not only reduce the cost of living for transgender people, but also serves as an “official affirmation of identity,” recognizing that their “bodies” and “identities” deserve equal care and should not be excluded from the system.
Nonetheless, while the inclusion of hormone services is a major step forward, the movement continues to advocate for other issues such as gender identity recognition in health data systems, access to safe gender-affirming surgeries, training for medical personnel to hold inclusive attitudes, and the expansion of services to rural areas nationwide.
Certainly, many voices from the transgender community have reflected that having state-supported systems is a kind of security never experienced before.
“We no longer have to hide our medications in our bags. We no longer have to fear not having the money to buy the medicines we need to care for ourselves.”
And most importantly, “This is not just about health—this is about humanity.”
-----
#บางกอกไพรด์
#บางกอกไพรด์ฟอรั่ม
