17/10/2025
บางคนอาจเคยเจอเหตุการณ์ที่ว่า เพิ่งขูดหินปูนไปไม่กี่วันนี้เอง ทำไมหินปูนกลับมาอีกแล้วล่ะ ?? โพสนี้มีคำตอบค่ะ 🦷
#หมอปุ้ยไม่เข้าใจมากมากๆๆค่ะ
ว่า.. ทำไมเวลาแนะนำคนไข้ หรือเขี่ยคราบ plaque ให้คนไข้ดูว่า ...
"คนไข้ยังแปรง plaque ได้ไม่สะอาดพอนะคะ"
มีคนไข้อีกหลายคนมักจะตอบว่า
"อ้อเพิ่งกินข้าวมาค่ะ"
---
โพสต์นี้จึงจะขอมาชี้แจงชัดๆว่า #เศษอาหารไม่ใช่plaqueนะคะ
Plaque หรือ #ขี้ฟัน มันคือกลุ่มก้อนของจุลินทรีย์หรือเชื้อโรค คนละอย่างกับเศษอาหารอย่างสิ้นเชิงค่ะ
และ 💜 หลักของการแปรงฟันคือแปรง plaque ออกค่ะ ส่วนเศษอาหารก็เป็นอีกจุดประสงค์หนึ่งค่ะ
แต่ไม่ใช่เรื่องเดียวกัน แต่ plaque กับ เศษอาหารอยู่ร่วมกันค่ะ ทำงานร่วมกันให้เกิดโรคในช่องปาก
แต่ถ้าเราเข้าใจว่า plaque คือ เศษอาหาร เราจะไม่แปรงฟัน ถ้าเราไม่ได้กินอาหาร
แต่ข้อเท็จจริงคือ เราจะมี plaque ค่ะ ไม่ว่าจะกินหรือไม่กิน ดังนั้น จำใหม่ค่ะ ่เท่ากับเศษอาหาร นะคะ
โพสต์นี้อยากฝากบทความที่เกี่ยวกับระยะเวลาการก่อตัวของ plaque ให้ได้อ่านกันว่า ..
#กว่าจะเป็นคราบขี้ฟันที่เราเริ่มมองเห็นทางคลินิก ใช้เวลาถึง #2วัน เลยนะคะ (✌️วันนะคะ คุณหมอฟันจำเลขนี้สอนคนไข้ไปใช้ได้เลย)
---
🦠 ขั้นตอนและระยะเวลาการสะสมของคราบจุลินทรีย์ (Plaque Accumulation Timeline)
⏱ 0–2 ชั่วโมงหลังแปรงฟัน
เกิด “pellicle” หรือชั้นโปรตีนบาง ๆ จากน้ำลายเคลือบผิวฟัน (acquired pellicle)
ยังไม่มีแบคทีเรียจับตัวเป็นมวลให้เห็นได้
⏱ 2–6 ชั่วโมง
แบคทีเรียกลุ่ม Gram-positive (เช่น Streptococcus sanguinis, Actinomyces spp.) เริ่มเกาะ pellicle
ยังไม่เห็นเป็น “ขี้ฟัน” ชัดเจน แต่อยู่ในระดับจุลทรรศน์
⏱ 12–24 ชั่วโมง
มีการแบ่งตัวและสร้าง extracellular polysaccharide ทำให้ plaque หนาขึ้น
เริ่ม “เขี่ยติด” ได้ถ้าใช้ probe หรือเล็บ — แต่ยังไม่เห็นชัดด้วยตาเปล่ามากนัก
⏱ 48–72 ชั่วโมง (2–3 วัน)
คราบจะเริ่มหนาและขุ่น มองเห็นเป็น “คราบสีขาวขุ่นหรือเหลืองนวล” โดยเฉพาะบริเวณคอฟันและซอกฟัน
👉 ช่วงนี้เองที่เริ่มมองเห็นได้ว่าเป็น “ขี้ฟัน”
เขี่ยแล้วติดออกมาเป็นมวลนุ่ม ๆ ได้ง่าย
⏱ หลัง 4–7 วัน
คราบจุลินทรีย์เปลี่ยนเป็น mature plaque มีแบคทีเรียทั้ง Gram-positive และ Gram-negative
ถ้าไม่ได้แปรงออก จะเริ่มมีการ “แร่ธาตุตกผลึก (mineralization)” จากน้ำลาย
→ กลายเป็น หินน้ำลาย (calculus) ภายใน ~10–14 วัน
---
💡 สรุปสั้น ๆ เข้าใจง่าย
ระยะเวลา ลักษณะของ plaque
0–6 ชม. pellicleเริ่มเกาะยังไม่เห็นคราบ 12–24 ชม. เริ่มจับเป็นฟิล์มบาง ๆ
48–72 ชม. เห็นเป็นขี้ฟันสีขาวขุ่น
เขี่ยติดได้
4–7 วัน เป็นมวลชัดเจน เริ่มแข็งตัว
10–14 วัน แร่ธาตุสะสม กลายเป็นหิน
น้ำลาย
---
📚 อ้างอิง
Marsh PD, Martin MV. Oral Microbiology. 6th ed. Elsevier, 2016.
Lang NP, Lindhe J. Clinical Periodontology and Implant Dentistry. 6th ed. Wiley Blackwell, 2015.
Socransky SS, Haffajee AD. Periodontal microbial ecology. Periodontol 2000, 2005;38:135–187.
---
ันfunfun
#หมอฟันอยากบอก..
่เท่ากับเศษอาหาร