09/07/2025
โรคประดง Dyshidrosis (หรือ Pompholyx) เทียบยาแผนไทยกับปัจจุบัน
พบได้บ่อยขึ้นมากๆในคนทั่วไป แพทย์แผนไทยบรรยายลักษณะโรคนี้ให้ฟัง และแยกโรคให้ด้วยเหมือน แบบแผนปัจจุบัน
* ไม่เป็นโรคภูมิต้านตนเอง (autoimmune disease) แบบ เช่น โรค SLE หรือ Rheumatoid arthritis
* แต่เป็นโรคผิวหนังอักเสบ (eczema) ประเภทหนึ่ง ที่มีกลไกทางภูมิคุ้มกันเข้ามาเกี่ยวข้องโดยเฉพาะในรูปแบบของ ปฏิกิริยาภูมิแพ้แบบหน่วง(type IV hypersensitivity reaction)
* ไม่ใช่ pemphigoid pemphigus
ใน คัมภีร์โบราณ จะเรียกกลุ่มอาการนี้ว่า ไข้ ประดง เป็นอาการ ตุ่มน้ำ ผิวหนังอักเสบ ในคัมภีร์ตักศิลา จะกล่าวเรื่องนี้ครับ
มูลเหตุแห่งโรค มีหลายประการ เช่น ผิวหนัง ถูก เบียด เสียดสี กับ เสื้อและกางเกง เป็นเวลานานๆ เกิดจากกลุ่มบุพโพโลหิตตัง เป็นกลุ่ม น้ำเหลืองเสีย
ตำรับยารักษาประดงมี 2 ขนาน คือ
ขนานที่ 1 นำรากตาล 1 วงวตาล 1 เปลือกต้นสำโรง 1 ยาทั้ง 3 อย่างนี้เอาอย่างละเท่าๆ กัน นำมาอย่างละเท่าๆ กัน นำมาใส่หม้อดินต้มกับน้ำพอสมควร ใช้น้ำยารับประทานด้วย ใช้อาบด้วย
ขนานที่ 2 นำรากต้นขี้เหล็ก 1 รากต้นพงดอ 1 รากต้นฟักข้าว 1 ดินสอพอง 1 ตัวยาทั้ง 4 อย่างนี้ นำมาฝนกับฝาละมีหม้อดิน มีน้ำซาวข้าวเป็นน้ำกระสายยา ใช้ทาบริเวณที่เป็นเม็ดผื่นคัน ซึ่งทั้ง 2 ขนาน แก้โรคประดงได้ดี
ส่วนสมุนไพรที่เป็นสมุนไพรเดี่ยวซึ่งมีรายงานว่าสามารถรักษาอาการผื่นคันได้คือ ใบพลู รากหรือใบของรางจืด (ชื่อวิทยาศาสตร์: Thunbergia laurifolia*) แป๊ะตำปึง และขมิ้นชัน เป็นต้น
ลักษณะสำคัญของ Dyshidrosis และความเกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกัน:
1. กลไกภูมิคุ้มกันที่เกี่ยวข้อง:
- Type IV Hypersensitivity (Cell-mediated immunity):
เกิดจากการกระตุ้นเซลล์เม็ดเลือดขาวประเภท T-lymphocytes ทำให้มีการหลั่งสารอักเสบ (เช่น cytokines) ส่งผลให้ผิวหนังเกิดการอักเสบ เกิดเป็นตุ่มน้ำเล็กๆ คันมาก ที่ฝ่ามือ ฝ่าเท้า และข้างนิ้ว
- ไม่ใช่ Autoantibodies:
ไม่พบแอนติบอดีที่ทำลายเนื้อเยื่อตัวเองโดยตรง (ต่างจากโรค autoimmune)
2. ปัจจัยกระตุ้น (Triggers):
- สารก่อภูมิแพ้: เช่น โลหะ (นิกเกิล, โครเมียม), น้ำหอม, สารเคมีในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด
- เชื้อรา:การติดเชื้อราที่เท้าอาจกระตุ้นให้เกิดอาการที่มือ (Id reaction)
- ความเครียด:พบว่าทำให้อาการแย่ลง
- สภาพอากาศร้อนชื้น:มักเกิดอาการในช่วงนี้
3. ความสัมพันธ์กับโรคภูมิคุ้มกันอื่น:
- ผู้ป่วย Dyshidrosis มักมีประวัติ โรคภูมิแพ้ (atopy)ร่วมด้วย เช่น
- ผื่นภูมิแพ้ผิวหนัง (Atopic dermatitis)
- โรคหอบหืด (Asthma)
- ไข้ละอองฟาง (Allergic rhinitis)
- อาจพบร่วมกับ โรคสะเก็ดเงิน (Psoriasis)
หรือ การติดเชื้อรา
การรักษา (เน้นปรับภูมิคุ้มกัน):
- ยาทา Steroid:ลดการอักเสบ (ใช้ระยะสั้นเพื่อหลีกเลี่ยงผลข้างเคียง)
- ยาทา Calcineurin inhibitors:เช่น Tacrolimus, Pimecrolimus (ลดปฏิกิริยาภูมิคุ้มกันโดยไม่ทำให้ผิวบาง)
- สารกันความชื้น (Emollients):ป้องกันผิวแห้งแตก
- การฉายแสง UV therapy:ลดการทำงานของเซลล์ภูมิคุ้มกันที่ผิวหนัง
- หลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้น:เช่น สวมถุงมือเมื่อสัมผัสสารเคมี
ศ นพ ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา
ประธาน
ศูนย์ความเป็นเลิศ ด้านการแพทย์บูรณาการและสาธารณสุข
และ
ที่ปรึกษาวิทยาลัยการแพทย์แผนตะวันออก
มหาวิทยาลัยรังสิต
รูปจาก Pinterest
