09/12/2024
สรุปกลไกยาที่ทำให้ hyperkalemia
“จาก A - Z”
*ยาแต่ละกลุ่ม risk ต่อการเกิด hyperkalemia ต่างกัน ขึ้นกับ pharmacokinetic/dynamic, dose ด้วย แต่บทความนี้กล่าวเฉพาะกลไก*
1️⃣ ACE inhibitor
Ex: Enalapril
กลไก1:
ยายับยั้งเอนไซม์ ACE
→ ลดการเปลี่ยน angiotensin I (ANG I) เป็น ANG II
→ ลด aldosterone
→ Principal cell โดนกระตุ้นน้อยลง
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
กลไก2:
ยายับยั้งเอนไซม์ ACE
→ ลดการเปลี่ยน ANG I เป็น ANG II
→ Efferent arterioles vasodilation
→ ลด GFR
→ ลด Na+ ที่กรองออกมา
→ ลด Na+ ที่ไหลไปยัง principal cell
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
__________________
2️⃣ Aldosterone receptor antagonist
Ex: Spironolactone
กลไก:
ยาบล็อกตัวรับ aldosterone
→ Principal cell โดนกระตุ้นน้อยลง
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
__________________
3️⃣ Angiotensin receptor blocker (ARB)
Ex: Losartan
กลไก1:
ยาบล็อกตัวรับ angiotensin II ที่ adrenal cortex
→ ลด aldosterone
→ Principal cell โดนกระตุ้นน้อยลง
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
กลไก2:
ยาบล็อกตัวรับ angiotensin II ที่ efferent arterioles
→ Efferent arterioles vasodilation
→ ลด GFR
→ ลด Na+ ที่กรองออกมา
→ ลด Na+ ที่ไหลไปยัง principal cell
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
__________________
4️⃣ Azole - antifungal drug
Ex: Ketoconazole
กลไกรักษา: ยับยั้งการสร้าง Ergosterol
กลไก hyperkalemia:
ยับยั้งการสร้าง aldosterone
→ ลด aldosterone
→ Principal cell โดนกระตุ้นน้อยลง
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
__________________
5️⃣ Beta-blocker (Beta adrenergic receptor antagonist)
Ex: Atenolol
กลไก1:
ยับยั้ง Beta1 ที่ skeletal muscle
→ ยับยั้ง Na+/K+ ATPase
→ ลดการนำ K+ เข้าเซลล์ แต่ K+ ยังคงไหลออกเซลล์จากกลไก repolarization ตอน action potential
→ สุทธิ K+ ไหลออกเซลล์
→ Hyperkalemia
กลไก2:
ยับยั้ง Beta1 ที่ JG cell
→ ลดการหลั่ง Renin
→ ลด ANG II
→ ลด aldosterone
→ Principal cell โดนกระตุ้นน้อยลง
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
กลไก3:
ยับยั้ง Beta1 ที่ JG cell
→ ลดการหลั่ง Renin
→ ลด ANG II
→ Efferent arterioles vasodilation
→ ลด GFR
→ ลด Na+ ที่กรองออกมา
→ ลด Na+ ที่ไหลไปยัง principal cell
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
__________________
6️⃣ Calcineurin inhibitor
Ex: Cyclosporin, Tacrolimus
กลไกรักษา:
ยับยั้งสัญญาณ Calcineurin → ลดการสร้าง IL-2
กลไก hyperkalemia
กลไก1:
ยับยั้ง Na+/K+ ATPase ที่ skeletal muscle
→ ลดการนำ K+ เข้าเซลล์ แต่ K+ ยังคงไหลออกเซลล์จากกลไก repolarization ตอน action potential
→ สุทธิ K+ ไหลออกเซลล์
→ Hyperkalemia
กลไก2:
ยับยั้ง Na+/K+ ATPase ที่ Basolateral membrane ของ principal cell
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
กลไก3:
ยับยั้งการสร้าง aldosterone
→ ลด aldosterone
→ Principal cell โดนกระตุ้นน้อยลง
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
__________________
7️⃣ Digoxin
กลไก:
ยับยั้ง Na+/K+ ATPase ที่ skeletal muscle
→ ลดการนำ K+ เข้าเซลล์ แต่ K+ ยังคงไหลออกเซลล์จากกลไก repolarization ตอน action potential
→ สุทธิ K+ ไหลออกเซลล์
→ Hyperkalemia
__________________
8️⃣ ENaC inhibitor
Ex: Amiloride, triamterene
กลไก:
ยับยั้ง ENaC ที่ principal cell
→ ลดการดูดกลับ Na+
→ ลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
__________________
9️⃣ Heparin
Ex: Unfractionated hepatin, Low molecular weight heparin
กลไกรักษา:
ทำงานร่วมกับ Antithrombin III → ยับยั้ง Factor IXa, Xa, Thrombin
กลไก1:
ลดจำนวนตัวรับ และ affinity ของตัวรับ ANG II ที่ adrenal cortex
→ ลด aldosterone
→ Principal cell โดนกระตุ้นน้อยลง
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
กลไก2:
ลดจำนวนตัวรับ และ affinity ของตัวรับ ANG II ที่ efferent arterioles
→ Efferent arterioles vasodilation
→ ลด GFR
→ ลด Na+ ที่กรองออกมา
→ ลด Na+ ที่ไหลไปยัง principal cell
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
__________________
1️⃣0️⃣ Mannitol
กลไก:
เพิ่ม serum osmolality
→ น้ำ osmosis ออกจากเซลล์
→ K+ ในเซลล์เข้มข้นมากขึ้น
→ เพิ่มแรงผลัก
→ K+ ไหลออกจากเซลล์
→ Hyperkalemia
__________________
1️⃣1️⃣ NSAIDs
Ex: Ibuprofen, Diclofinac, Naproxen, etc.
กลไก1:
ลดการสร้าง PGE2 ที่ macula densa
→ JG cell ทำงานน้อยลง
→ ลดการหลั่ง Renin
→ ลด ANG II
→ ลด aldosterone
→ Principal cell โดนกระตุ้นน้อยลง
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
กลไก2:
ลดการสร้าง PGE2 ที่ macula densa
→ JG cell ทำงานน้อยลง
→ ลดการหลั่ง Renin
→ ลด ANG II
→ Efferent arterioles vasodilation
→ ลด GFR
→ ลด Na+ ที่กรองออกมา
→ ลด Na+ ที่ไหลไปยัง principal cell
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
กลไก3:
ลดการสร้าง PGE2 ที่ macula densa
→ Afferent vasoconstriction
→ ลด GFR
→ ลด Na+ ที่กรองออกมา
→ ลด Na+ ที่ไหลไปยัง principal cell
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
__________________
1️⃣2️⃣ Pentamidine
กลไกรักษา:
ลดการสร้าง polyamine, ยับยั้ง RNA polymerase, DNA crosslink
กลไก hyperkalemia:
ยับยั้ง ENaC ที่ principal cell
→ ลดการดูดกลับ Na+
→ ลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
__________________
1️⃣3️⃣ Renin inhibitor
Ex: Aliskiren
กลไก1:
ยับยั้ง Renin
→ ลด ANG II
→ ลด aldosterone
→ Principal cell โดนกระตุ้นน้อยลง
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
กลไก2:
ยับยั้ง Renin
→ ลด ANG II
→ Efferent arterioles vasodilation
→ ลด GFR
→ ลด Na+ ที่กรองออกมา
→ ลด Na+ ที่ไหลไปยัง principal cell
→ ไตลดการหลั่ง K+
→ Hyperkalemia
__________________
1️⃣4️⃣ Succinylcholine
กลไก:
กระตุ้น Nicotinic receptor ที่ skeletal muscle
→ เพิ่ม Na+ ไหลเข้าตอน depolarization
→ เพิ่ม K+ ไหลออกตอน repolarization
→ K+ ไหลออก มากกว่า K+ ไหลเข้าทาง Na+/K+ ATPase
→ สุทธิ K+ ไหลออกเซลล์
→ Hyperkalemia
