04/11/2025
มีประจำเดือน ตรวจปัสสาวะได้ไหม?
🩸 มีประจำเดือน ตรวจปัสสาวะได้ไหม
เคยไหมคะ? มีนัดตรวจสุขภาพประจำปี หรือนัดตรวจปัสสาวะเพื่อวินิจฉัยโรค แต่... "วันนั้นของเดือน" ดันมาเยี่ยมพร้อมกันพอดี! 🔔
คำถามคลาสสิกที่วนเวียนในหัวคือ "เอ... แล้วเราจะส่งตรวจปัสสาวะได้มั้ย?" หลายคนอาจคิดว่า "นิดหน่อยน่า" หรือ "เดี๋ยวล้างดีๆ ก็คงไม่เป็นไร"
ในฐานะนักเทคนิคการแพทย์ (จาก ) ขอบอกดังๆ ตรงนี้เลยค่ะว่า... "ไม่ควรอย่างยิ่ง!"
ไม่ใช่แค่เรื่องความสะอาดนะคะ แต่มันคือ "หายนะ" ของการแปลผลในห้องแล็บเลยทีเดียว! และที่น่ากลัวคือ มันไม่ได้ป่วนแค่การตรวจพื้นฐาน แต่ "โกง" ไปถึงผลตรวจจากเครื่องอัตโนมัติ (Automate) ราคาแพงด้วย!
🔬 เปิดโปงกลไก: "เลือดประจำเดือน" โกงผลตรวจในแล็บได้อย่างไร?
ปัญหาหลักคือสิ่งที่เรียกว่า "การปนเปื้อน" (Contamination) ค่ะ
ต้องเข้าใจก่อนว่า "เลือดประจำเดือน" ไม่ได้มีแค่เม็ดเลือดแดง (RBCs) แต่ยังมี "แขกไม่ได้รับเชิญ" อีกเพียบ ทั้งเม็ดเลือดขาว (WBCs), เซลล์บุผนังมดลูก (Endometrial cells) และที่สำคัญคือ "โปรตีนในพลาสมา" (Plasma Proteins) เช่น อัลบูมิน (Albumin)
เมื่อการปนเปื้อนนี้เกิดขึ้น มันจะเข้าไป "ป่วน" ผลการตรวจทุกด่านในห้องแล็บทันที:
1. ด่านตรวจเคมี (Urine Dipstick)
แถบตรวจจุ่ม (Dipstick) ที่เราใช้ มันไวต่อสิ่งแปลกปลอมมากค่ะ
▪️ ช่อง Blood: จะขึ้น "Positive" (บวก) ทันที เพราะแถบตรวจจับ "ฮีม" (Heme) ในเม็ดเลือดแดงผ่านปฏิกิริยา Peroxidase-like activity

▪️ ช่อง Protein: จะขึ้น "Positive" (บวก) ด้วยเช่นกัน เพราะในเลือดมีโปรตีนอยู่มหาศาล
2. ด่านส่องกล้อง (Microscopic Examination)
นี่คือจุดที่นักเทคนิคการแพทย์ (อย่างเรา) ต้องกุมขมับ! เมื่อนำปัสสาวะไปปั่นและส่องกล้อง แทนที่จะเห็นปัสสาวะใสๆ เรากลับเจอ...
▪️ RBCs (เม็ดเลือดแดง): เต็มจอ! (Many หรือ Numerous)
▪️ WBCs (เม็ดเลือดขาว): เยอะผิดปกติ (จากที่ควรมีแค่ 0-5 ตัว)
▪️ Epithelial Cells (เซลล์บุผิว): เพียบ! (เพราะมาจากผนังมดลูกและช่องคลอด ไม่ใช่จากทางเดินปัสสาวะ)
3. ด่านสุดหิน: เครื่อง Automate และ "Microalbumin"
หลายคนคิดว่า "ตรวจ Microalbumin (การตรวจโปรตีนอัลบูมินปริมาณน้อยๆ เพื่อเช็ก 'ไตเสื่อมระยะแรก' ในผู้ป่วยเบาหวาน)" ด้วยเครื่อง Automate ที่แสนฉลาด น่าจะรอด...
คำตอบคือ: "ยิ่งพังหนักกว่าเดิมค่ะ!"
เครื่องเหล่านี้ใช้วิธีที่เฉพาะเจาะจงมาก เช่น Immunoturbidimetry (ใช้แอนติบอดีวิ่งไปจับอัลบูมินโดยตรง) หรือ Dye-Binding (ใช้สีย้อมจับโปรตีน)
กลไกการป่วน: เครื่องพวกนี้มัน "ฉลาด" แต่ "ซื่อ" ค่ะ มันถูกออกแบบมาให้ตรวจจับ "อัลบูมิน" ในปัสสาวะ... แต่มัน "แยกไม่ออก" ค่ะว่า...
(A) อัลบูมินที่ "รั่ว" ออกมาจาก "ไตที่กำลังป่วย"
(B) อัลบูมินที่ "ปนเปื้อน" มาจาก "เลือดประจำเดือน"
เมื่อเลือดประจำเดือน (ที่อัดแน่นไปด้วยอัลบูมิน) ปนลงไปในปัสสาวะ แม้เพียงเล็กน้อย...
เครื่อง Automate ก็จะร้องลั่นว่า "Hi! เจออัลบูมินเพียบเลย!" แล้วมันก็รายงานผล "Positive" หรือรายงานค่าเป็นตัวเลขที่ "สูงปรี๊ด" ออกมา นี่คือ "ผลบวกลวง" (False Positive) ที่อันตรายที่สุดค่ะ!
🚨 "แปลผลผิด" ... หายนะที่ตามมา
เมื่อคุณหมอได้ผลตรวจที่มีทั้ง "Blood Positive", "Protein Positive", ตะกอนปัสสาวะที่เต็มไปด้วยเม็ดเลือด และค่า "Microalbumin" ที่สูงลิ่ว...
"คุณหมอไม่สามารถแยกได้เลยค่ะ!" ว่าสิ่งนี้เกิดจาก การปนเปื้อน (ไม่อันตราย) หรือ โรคไต/การติดเชื้อ (อันตรายมาก)
ผลลัพธ์คือ: การวินิจฉัยที่ผิดพลาด (Misdiagnosis) คุณอาจถูกวินิจฉัยว่าเป็นโรคร้ายแรงต่างๆและต้องทำการตรวจหรือหัตถการอื่นๆโดยไม่จำเป็น
ทางออกที่ดีที่สุด (ที่ถูกต้อง)
▪️ทางที่ดีที่สุด (Best Choice):
"เลื่อนนัดตรวจปัสสาวะค่ะ" ควรงดส่งตรวจปัสสาวะในช่วงที่มีประจำเดือน และรอให้ประจำเดือน "หมดสนิท" ไปแล้วอย่างน้อย 3-5 วัน เพื่อให้มั่นใจว่าไม่มีการปนเปื้อนหลงเหลืออยู่
▪️ถ้า "จำเป็น" ต้องตรวจจริงๆ (เช่น กรณีฉุกเฉิน):
➖ "ต้องแจ้ง!!!" นี่คือสิ่งสำคัญที่สุดค่ะ ต้องแจ้งพยาบาลหรือเจ้าหน้าที่หน้าห้องแล็บทันทีว่า "ตอนนี้มีประจำเดือนอยู่ค่ะ"
➖ เจ้าหน้าที่จะ "บันทึก" (Note) ลงในใบส่งตรวจว่า "Menstruation" หรือ "Me**es"
➖ เมื่อนักเทคนิคการแพทย์เห็นโน้ตนี้ เขาจะใช้ความระมัดระวังในการแปลผล และ "รายงานผลโดยตั้งข้อสังเกต" (Report with caution) ว่าผลที่เห็นอาจเกิดจากการปนเปื้อนได้
สรุปคือ... เพื่อผลตรวจที่แม่นยำที่สุด และเพื่อหลีกเลี่ยงการรักษาที่ไม่จำเป็น การ "รอ" คือคำตอบที่ดีที่สุดค่ะ
การตรวจสุขภาพที่ดี เริ่มต้นจากการเตรียมตัวที่ถูกต้องนะคะ ❤️
#ตรวจปัสสาวะ #ประจำเดือน #วันนั้นของเดือน #ตรวจสุขภาพ #นักเทคนิคการแพทย์ #ห้องแล็บ #ไตเสื่อม #เบาหวาน #สาระสุขภาพ #เตือนภัยสุขภาพ #แชร์ต่อได้บุญ #ข้อห้าม #ความรู้ทางการแพทย์ #สุขภาพผู้หญิง #ผลบวกลวง
📚 แหล่งอ้างอิง
1. Gounden, V., & Jialal, I. (2024). Urinalysis. In StatPearls. StatPearls Publishing.
2. Lamb, E. J., Jones, G. R. D., & Garg, U. (2020). Urinary protein. In Tietz Fundamentals of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics (8th ed., pp. 583–600). Elsevier.
3. Sacks, D. B. (2023). Carbohydrates and proteins. In Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics (7th ed., pp. 605–639). Elsevier.
