05/08/2025
ปัสสาวะเป็นฟอง, ผิดปกติหรือไม่?
คนไข้บอกปัสสาวะเป็นฟองแต่ไม่เจอโปรตีนรั่ว ?
เคยเจอไหมครับ ที่คนไข้มาด้วยปัสสาวะเป็นฟอง แต่ตรวจทุกอย่างแล้วก็ปกติ ตรวจไตปกติ ตรวจปัสสาวะก็ไม่เจอโปรตีนรั่ว คนไข้ส่วนมากเวลาตรวจไม่พบก็มักจะพยายามไปหาแพทย์คนถัดไปอีก จนสุดท้ายอาจจะไปจบที่การรักษาแพทย์ทางเลือก
อย่างแรกเลย
ปัสสาวะเป็นฟอง ไม่ได้เกิดจากความผิดปกติของไตทั้งหมด เรามักจะบอกให้คนไข้มาพบแพทย์ “ถ้า” มีปัสสาวะเป็นฟอง เพราะจะได้ตรวจโปรตีนในปัสสาวะ ซึ่งอาจจะบ่งบอกโรคไตโกลเมอรูลัสหรือโรคไตเนฟโฟรติกซึ่งบางโรคการรักษาช้า อาจจะทำให้ไตเสื่อมถาวรได้
ดังนั้นที่เรากลัวคือโปรตีนรั่วในปัสสาวะ ไม่ใช่ ปัสสาวะเป็นฟองทุกราย
ปัญหาคือ ”ปัสสาวะเป็นฟอง“ ค่อนข้าง subjective มาก ๆ มีการศึกษานึงที่ศึกษาคนไข้ที่มาด้วยอาการปัสสาวะเป็นฟอง พบว่ามีประมาณ 20-40% เท่านั้นที่ตรวจพบโปรตีนรั่วในปัสสาวะจริง ๆ (โปรตีนรั่ว ที่ทำให้ปัสสาวะเป็นฟองมักจะเกิน 500 mg ขึ้นไป)
แล้วถ้าไม่ใช่โปรตีนรั่วในปัสสาวะ อะไรที่ทำให้ปัสสาวะเป็นฟอง
ฟองในปัสสาวะเกิดจากอากาศไปถูกกักในน้ำปัสสาวะ ดังนั้นถ้าปัสสาวะแรงๆ ใส่โถ ทุกคนจะมีฟองอยู่แล้ว แต่ฟองนั้นจะแตกง่าย มันหายไปอย่างรวดเร็วหลังจากที่เราปล่อยมันทิ้งไว้
สิ่งที่ทำให้มันไม่หายไปคือ สาร surfactant ที่เคลือบในฟองอากาศ สาร surfactant นี้มีทั้งส่วนที่เป็น hydrophilic และ hydrophobic เวลาอยู่ในน้ำมันจึงฟอร์มเป็นฟองได้
สาร surfactant นั้นมาจากไหน
1. โปรตีนในปัสสาวะ ไม่จำเป็นว่าจะต้องเป็นแอลบูมินซึ่งพบในโรคไตโกลเมอรูลัส กรดอะมิโนในโรคไต Fanconi syndrome หรือ โรค multiple myeloma ก็สามารถพบได้
2. สบู่ น้ำยาล้างห้องน้ำต่างๆ
3. สารฟอสโฟลิปิดจากพวกเซลล์ที่หลุดออกมา เช่น ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ
4. สารเมตะบอไลต์บางอย่างของร่างกาย ที่ถูกขับออกมาในปัสสาวะ เราพบว่ามีสารอย่างน้อย 16 ชนิดที่ถูกขับมาในปัสสาวะ อาจจะสัมพันธ์กับอาหาร, ยาบางชนิด, พันธุกรรม หรือภาวะ cholestasis
ปัจจุบันยังไม่พบว่าการเกิดปัสสาวะเป็นฟอง ชนิดที่ไม่ใช่โปรตีน สัมพันธ์กับการเสื่อมของไตและยังไม่มีคำแนะนำให้หาสาเหตุของปัสสาวะเป็นฟองชนิดที่ไม่ใช่โปรตีน
สรุป
1. ปัสสาวะเป็นฟองจริงหรือไม่ -> ให้ปัสสาวะอย่าแรงมาก แล้วทิ้งไว้ประมาณ 5 นาที ดูว่าฟองหายหรือไม่
2. เช็คก่อนว่าไม่ได้มีพวกน้ำยาทำความสะอาดเคลือบบริเวณโถ
3. ถ้าตรงกับสองข้อแรก แนะนำควรรีบพบแพทย์ ตรวจโปรตีนรั่วในปัสสาวะเพราะอาจจะเป็นอาการของโรคไตโกลเมอรูลัสได้
4. แพทย์ควรส่งตรวจดูโปรตีนรั่ว (urine protein-to-creatinine ratio) ไม่ควรตรวจแค่แอลบูมินเพราะอาจจะหลุดบางโรคที่ไม่ใช่โรคไตโกลเมอรูลัส
5. ถ้าไม่พบโปรตีนรั่ว แนะนำคนไข้ว่ายังไม่ต้องทำอะไร ทำใจให้สบาย คนไข้ยังไม่ได้มีอาการทางไตอะไร
อ้างอิง
1. Kang KK et. al. Clinical Significance of Subjective Foamy Urine, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3539097/
2. Khitan ZJ, Glasssock RJ. Foamy Urine. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6832055/