Bu çok özel branşın adında saklı olan gizem aslında “interventional radiology” olarak benimsenmiş İngilizce orijinal adından da kaynaklanıyor. Girişimsel Radyoloji için en temel tanımlama; ultrason, anjiografi, bilgisayarlı tomografi (BT) ya da manyetik rezonans (MR) gibi radyolojik görüntüleme araçları eşliğinde uygulanan ve genellikle cerrahi operasyonların yerine, sadece bir iğne deliğinden vüc
uda girilerek gerekli tedavinin yapılmasına olanak sağlayan tıbbi işlemleri içeren bilim dalıdır. Yabancı ülkelerde “pinhole surgery” (İĞNE DELİĞİNDEN AMELİYAT) adı ile tanımlanmaktadır. Cihaz ve malzeme teknolojilerinin gelişmesi ile Girişimsel Radyoloji son 20 yıl içinde oldukça ivme kazanmış ve klasik cerrahiye alternatif olmuştur. GİRİŞİMSEL RADYOLOJİNİN (İğne Deliğinden Ameliyat) AVANTAJLARI NELERDİR? Girişimsel Radyolojinin açık cerrahiye göre sağladığı avantajlar içerisinde en önemlileri;
*Birçok işlemin hastanın hastanede yatmasına bile gerek kalmadan yapılabilir olması
Kısa bir gözlem süresi (birkaç saat) sonrası hastaların evine gidebilmesi
*İşlemlerde genel anestezi gerekmemesi ve narkoza bağlı gelişebilecek risklerin ortadan kalkması
*Uygulanan tedaviye bağlı gelişebilecek olumsuzluklar (komplikasyonlar), olası riskler ve işlem sonrası ağrının açık cerrahi yöntemlere göre belirgin azalması
*İyileşme sürecinin kısa olması
Girişimsel radyologlar tıbbi tedavi işlemlerini, uzmanı oldukları radyolojik görüntüleme araçlarını kullanarak yapan hekimlerdir. Günümüzde birçok ülkede radyoloji uzmanlık eğitimi ardından ayrı bir üst ihtisas alanı olarak gelişen Girişimsel Radyoloji konusunda yurdumuzda çalışan radyologlar ağırlıklı olarak üniversite hastanelerinde, bazı eğitim hastanelerinde ve sınırlı sayıda özel sağlık kuruluşunda yoğun bir tempoda hizmet vermektedir. Girişimsel radyolog hastanın hem teşhisini koyup hem de tedavisine karar vermektedir. Girişimsel radyologların yaptıkları işlemler ve ameliyatlar Vasküler (Damar Girişimleri) ve Non-Vasküler (Damar-dışı Girişimler) olarak iki gruba ayrılır ve şu şekilde özetlenebilir;
I. VASKÜLER (DAMAR) GİRİŞİMLER
A. Periferik Vasküler Girişimler
Tümör Embolizasyonu ve Kemoembolizasyon
Perkütan Transluminal Anjioplasti (PTA)
Aortik stent-greft uygulanması
Selektif trombolitik tedavi
TIPS
Vena Kava filtresi
Subkutan Port/Tünelli kateter yerleştirilmesi
Psödoanevrizma tedavisi
B. Nörovasküler Girişimler
Endovasküler serebral anevrizma tedavisi
Beyin AVM / AV fistül embolizasyonu
Karotis stent yerleştirilmesi
Vasküler Oklüzyon testi
II. NON-VASKÜLER (DAMAR-DIŞI) GİRİŞİMLER
Biyopsiler
Sıvı Boşaltımları (Kist, Abse vs)
Kist Hidatid Boşaltımı
Safra Girişimleri
İdrar Girişimleri
Yemek Borusu Girişimleri
Tümör Ablasyonları
Çölyak Gangliyon Blokajı
YAPTIĞIM GİRİŞİMLER
İğne Biyopsisi: Tanı konulması ve tedaviyi belirlemek amacı ile ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT) ya da başka bir radyolojik görüntüleme aracı kılavuzluğunda özel bir iğne kullanılarak hasta dokudan parça ya da sıvı örneği alınması işlemidir. Özellikle kanser şüphesi olan hastalarda yapılmaktadır. En çok akciğer, karaciğer, meme, pankreas, böbrek, tiroid, lenf düğümleri, dalak, böbreküstü bezi, karın boşluğu, akciğer zarı, mediasten, kemik, omurga ve çevresi gibi organ ve yapıların tümörlerinde güvenle yapılmaktadır. Tümörler dışında, karaciğer veya böbreği tutan bazı sistemik hastalıklarda “parankim örneklemesi” şeklinde yapılmaktadır. Anjiyografi: Damar filmi’dir. Çoğunlukla atar ve toplardamarlardaki darlık, tıkanma ve balonlaşmaları ortaya koymak amacıyla vücudun sorunlu bölgesine kasık damarı içinden ulaşılarak rontgen ışınları ile görülebilen bir ilaç verilir ve damarların filmi çekilir. Balon Anjiyoplasti: Damar içinden ilerletilen ince bir balon ile tıkalı ya da daralmış damarın genişletilmesi işlemidir. Stent Takılması: Boru veya tüp şeklinde “metal tel bir kafes” şeklindeki stentler, tıkalı ya da daralmış olan damarların (anjioplasti), safra kanallarının (kolanjioplasti), idrar yollarının (üreteroplasti) veya yemek borusunun (özefagoplasti) açılmasında kullanılır. Termal Ablasyon: Kanserli doku (tümor) içine ciltten bir iğne ile görüntüleme kılavuzluğunda girilerek tümörün yakılması işlemidir. En sık olarak uygulanan Radyofrekans Ablasyon (RFA) ve Mikrodalga Ablasyon (MWA) yöntemleridir. Sıklıkla karaciğer, akciğer, böbrek ve kemik kanserlerinin tedavisinde kullanılmaktadır. Safra Stenti Takılması: Çoğunlukla safra yolu kanserlerinin yol açtığı safra tıkanıklığı ve tıkanma sarılığının giderilmesi amacıyla ciltten bir iğne ile safra kanallarına girilerek balon veya stentle tıkanıklığın giderilmesi ve safranın yeniden barsağa akışının sağlanması işlemleridir. En sık olarak safra yolu kanserleri (kolanjiyokarsinom), safra kesesi kanseri, pankreas kanseri, karaciğere sıçramış kanserler (metastaz), mide kanseri ve ampüller kanserlerde uygulanmaktadır. Nefrostomi: İdrar yolu tıkanıklıklarında böbreği korumak ve idrarın akışını sağlamak amacıyla ciltten bir iğne ile idrar yollarına girilerek idrarın ince bir hortum ile dışarıya alınması işlemidir. Çoğunlukla üretero-pelvik (UP) darlık denilen hastalıkta uygulanmaktadır.
İdrar Stenti Takılması: Çoğunlukla idrar yolu kanserlerinin yol açtığı idrar tıkanıklığının giderilmesi amacıyla ciltten bir iğne ile idrar yollarına girilerek balon veya stentle tıkanıklığın giderilmesi ve idrarın yeniden mesaneye akışının sağlanması işlemleridir. En sık olarak idrar yolu kanserleri, rahim kanserleri, retroperitoneal lenfomalar ve çocuklarda doğuştan idrar yolu darlıklarında uygulanmaktadır.
Özefagus Balon Dilatasyonu ve Stenti Takılması: Çoğunlukla özefagus (yemek borusu) kanserlerinde hastanın yutma işlevini yeniden kazandırmak için ağız veya burun deliğinden ince bir kateterle girilerek darlığın stent koyularak genişletilmesi işlemidir. Yemek borusunun kimyasal madde içilmesi sonucu oluşan darlıklarında ve akalazya denilen alt ucunun darlığında ise daha çok balon dilatasyon yapılmaktadır. Hidatid Kist Boşaltımı: Halk dilinde “köpek kisti” olarak bilinen ve “Echinococcus granulosus” adlı parazitin yolaçtığı kistlerdir. En sık karaciğer ve akciğerde görülen bu kistler ultrason veya bilgisayarlı tomografi kılavuzluğunda iğne ile ciltten girilerek güvenle boşaltılmaktadır. Abse Boşaltılması: Ultrason, Bilgisayarlı Tomografi veya Anjiografi kılavuzluğunda, ciltten iğne ile girilerek veya ince bir kateter yerleştirilerek vücudun herhangi bir yerindeki iltihabi sıvının boşaltılması işlemidir. En sık karın ve göğüs bölgelerinde uygulanmakla birlikte giriş rotası güvenli olan tüm vücut bölgelerindeki abselere uygulanmaktadır. Kist Boşaltılması: En sık olarak böbrek ve karaciğerdeki, sorun oluşturan (ağrı, bası vs) kistlerin içine Ultrason, Bilgisayarlı Tomografi veya Anjiografi kılavuzluğunda, ciltten iğne ile girilerek boşaltılması şeklinde yapılmaktadır. Sıvı boşaltımları: Vücudumuzun herhangi bir bölgesindeki (en sık karın veya göğüs boşluğunda) biriken istenmeyen sıvıların boşaltılması sözkonusu olmaktadır. Bu istenilmeyen sıvı birikimleri ameliyat sonrası oluşan bir sıvı olabileceği gibi bir hastalığın parçası olarak da karşımıza çıkabilmektedir. Plörezi ve ampiyem denilen akciğer zarları arasında sıvı birikmesi, asit denilen karın boşluğunda sıvı birikmesi, pankreas psödokisti denilen akut pankreatit sonrası biriken sıvı birikimleri, biloma denilen ameliyat sonrası karın boşluğunda safra birikimi, ürinom denilen idrar birikimleri, lenfosel denilen lenf sıvısı birikimleri başarıyla iğne deliğinden girilerek boşaltılmaktadır.
Çölyak Gangliyon Blokajı: Özellikle pankreas kanseri olan hastalarda sinirlerin tümör tarafından invazyonu (sinirleri sarması) nedeniyle hiçbir ağrı kesiciye cevap alınamayan şiddetli ağrıların giderilmesi ve hastanın ağrısının azaltılması amacıyla uygulanmaktadır. Bilgisayarlı Tomografi kılavuzluğunda ince bir iğne ile girilerek çölyak gangliyon denilen sinir santralinin bazı ilaçlarla harap edilmesi işlemidir.
