
02/01/2025
ZEYTİNYAĞI BÖLÜM 1
ZEYTİNYAĞI: KULLANIŞLI ÖZELLİKLERİ, NASIL KULLANILIR?
Zeytinyağı, Akdeniz mutfağını hayal etmenin imkansız olduğu bir üründür. Onu sadece bir gıda ürünü olarak düşünmek cahildir, çünkü zeytin tıbbi özelliklere sahiptir ve kalbi iyileştirebilir.
Pazarlamacılar, sızma zeytinyağı anlamına gelen EVOO'nun yeni bir moda tanımını buldular. Böyle tanıdık ve gizemli bir zeytinyağının tüm avantaj ve dezavantajlarına daha yakından bakacağız.
MAKALE İÇERİKLERİ
• Zeytinyağı nedir ve tarihçesi nedir?
• Zeytinyağının faydaları
• Bilim Tarafından Desteklenen Zeytinyağının Sağlığa 11 Faydası
• Kadınlar için faydalar
• Erkekler için faydaları
• Saçlar için zeytinyağı
• Yüz için zeytinyağı
• Zeytinyağının kimyasal bileşimi
• Bir çorba kaşığında kaç gram zeytinyağı var?
• Zeytinyağının zararı
• Zeytinyağı acı olmalı mı?
• Doğru zeytinyağı nasıl seçilir?
• Zeytinyağı çeşitleri
• Rafine veya soğuk preslenmiş - hangisini seçmeli?
• Kızartmak için en iyi zeytinyağı hangisidir?
• Rafine edilmemiş zeytinyağı ile kızartma yapabilir misin?
• Yemek pişirmede kullanmanın en iyi yolu nedir?
• Zeytinyağı nasıl alınır?
• Günde ne kadar zeytinyağı tüketebilirsiniz?
• Nasıl saklanır?
• Evde zeytinyağı nasıl yapılır?
• Kullanım kontrendikasyonları
ZEYTİNYAĞI VE TARİHÇESİ NEDİR?
Zeytinyağı, zeytinlerin preslenmesi ile elde edilen bitkisel bir yağdır. Bileşiminde %83'e kadar oleik asit içerir. Zeytinyağına ilk dikkat edenler Suriye, Filistin ve İran'daki şifacılardı. Deniz yolculukları, zeytinin Akdeniz kıyılarına yayılmasına katkıda bulundu. En eski zeytin bahçelerinin bu güne kadar hayatta kaldığı yer burasıdır. Zeytinyağı dini törenlerde, tıpta ve yemek pişirmede yaygın olarak kullanılmıştır.
Mağaza raflarında üç tür zeytinyağı vardır:
1. Sızma zeytinyağı
2. Geleneksel zeytinyağı.
3. Hafif bir tada sahip zeytinyağı.
Sızma yağ, Kuzey Amerika'da satılan toplam zeytinyağı hacminin yaklaşık % 60'ını oluşturmaktadır. Yemek pişirmek, sebze ve et yemekleri için yemek pişirmede yaygın olarak kullanılır. Belirli bir ürünün tadının arttırılması gereken tariflere geleneksel zeytinyağı eklenir. Hafif bir tada sahip zeytinyağı, zeytinin kendine özgü tadına odaklanmak istenmediğinde kullanılır. En sık unlu mamullere ve diyet yemeklerine eklenir. Avrupa'da, zeytinyağı genellikle Provence yağı olarak adlandırılır.
ZEYTİNYAĞININ FAYDALARI
Diyet yağları uzmanlar arasında bir tartışma konusu olmaya devam ediyor. Çoğu uygulayıcı, soğuk preslenmiş zeytinyağının günlük diyette yararlı olduğu görüşündedir. Doğal zeytinyağında bulunan aktif maddeler, İnsan sağlığı üzerinde çok yönlü bir etkiye sahiptirler.
Bilim Tarafından Desteklenen Zeytinyağının Sağlığa 11 Faydası
1. ÇOK SAYIDA SAĞLIKLI TEKLİ DOYMAMIŞ YAĞ İÇERİR
Zeytinyağı, zeytinden yapılan %100 doğal bir üründür. Yağın toplam bileşiminin %14'ü doymuş ve %11'i çoklu doymamış yağ asitleridir. Çoklu doymamış asitler grubu, omega-3 ve omega-6 asitlerini içerir. Yağ asitlerinin toplam hacminde, yaklaşık % 73'ü tekli doymamış oleik aside dönüşür.
Çok sayıda bilimsel çalışma, oleik asidin iltihaplanma belirtilerini hafifletebildiğini, vücudun antitümör korumasından sorumlu olan genlerin aktivitesini artırabildiğini kanıtlamıştır [1], [2], [3], [4].
Sızma zeytinyağı, bileşimindeki tekli doymamış yağlar, kızartma ve fırınlama özelliklerinin yüksek sıcaklıklarına dayanıklı olduğundan, yemek pişirmek için en iyisi olarak kabul edilir.
2. VÜCUDA ANTİOKSANLAR SAĞLAR
Zeytinyağı, yüksek konsantrasyonlarda E ve K vitaminleri içeren oldukça besleyici bir üründür. Güçlü bir antioksidan etkiye sahip biyolojik olarak aktif maddeler vücudu kronik hastalıklardan korur.
Antioksidanlar, inflamasyonun odağına karşı mücadelede rol oynar, proinflamatuar sitokinlerin aktivitesini baskılar ve kandaki kolesterolün oksidasyonunu önler. Antioksidan etkilerin kombinasyonu kalbi patolojik değişikliklerden korur [5], [6].
3. ENFLAMATUAR SÜREÇLERİN GELİŞMESİNİ ÖNLER
Kronik inflamasyon, lokalizasyondan bağımsız olarak, Alzheimer hastalığı, tip II diabetes mellitus, kanser, metabolik sendrom, artrit ve obezitenin gelişiminde temel bir faktördür. Sızma zeytinyağı enflamatuar reaksiyonları bastırır, bu nedenle sağlığı korumak için yararlı bir üründür.
Provence yağının anti-enflamatuar etkileri antioksidanlar sayesinde gerçekleşir. Tüm aktif bileşikler arasında özel bir yer, etkisi yaygın bir anti-enflamatuar ilaç olan ibuprofen'e benzeyen oleocanthal tarafından işgal edilir [7].
Araştırmalar, 50 ml zeytinyağı içmenin, standart bir yetişkin ibuprofen dozunun 1 / 10'u ile aynı etkiye sahip olacağını göstermiştir [8].
Çeşitli çalışmalardan elde edilen verilerin analizi, zeytinyağındaki ana asit olan oleik asidin, C-reaktif protein (CRP) gibi inflamasyonun temel belirteçlerini azaltmaya yardımcı olduğunu göstermektedir. Ek olarak, üründe bulunan antioksidanlar, iltihaplanma oluşumundan sorumlu protein bileşikleri olan genleri inhibe edebilir [9].
4. İNMELERİN ÖNLENMESİNE YARDIMCI OLUR
Tüm beyin kanamaları, koroidin yırtılması veya kan pıhtısı oluşumunun sonucudur. Tüm ölüm nedenleri arasında, felç ikinci sırada yer alır, sadece kalp hastalığından sonra ikinci sırada yer alır.
Bilim adamları, zeytinyağı tüketimi ile inme olasılığı arasındaki ilişkinin araştırılmasına sorumlu bir şekilde tepki gösterdiler ve büyük ölçekli bir çalışma yürüttüler. Bilimsel gözlemlere 841.000 kişi katıldı. Zeytinyağının, inme, kalp ve damar hastalıkları olasılığını azaltmaya yardımcı olan tekli doymamış yağlar içeren eşsiz bir ürün olduğu ortaya çıktı [10].
140,000 katılımcıyla yapılan bir deney, günlük zeytinyağı tüketen deneklerin plasebo kullananlara göre çok daha az felç geçirdiğini gösterdi [11].
5. KALBİ GÜÇLENDİRİR
Onlarca yıldır, kalp hastalığı dünyada önde gelen ölüm nedeni olmuştur.
Uzun süreli tıbbi takipler, kalp hastalığının Akdeniz ülkelerinde diğer bölgelere göre çok daha az teşhis edildiğini göstermiştir. İstatistiksel veriler, Akdeniz diyetinin özellikleri ile ilgili büyük ölçekli çalışmaların düzenlenmesine yol açtı. Kalp problemlerinin olasılığını azaltmaya yardımcı olan Akdeniz diyeti olduğu ortaya çıktı.
Soğuk preslenmiş zeytinyağı, Akdeniz sakinlerinin günlük diyetinin temelini oluşturur. Düzenli kullanımı, karmaşık etkisi nedeniyle kalbin iyileşmesine yardımcı olur.
Birincisi, zeytinyağı iltihaplanma belirtilerini ortadan kaldırır ve ikincisi, kanda bulunan düşük yoğunluklu lipoproteinlerin ("kötü" kolesterol) oksidasyonunu önler. Ek olarak, zeytinin aktif maddeleri damar duvarını güçlendirir, kan kalitesini iyileştirir, tromboz riskini azaltır [12], [13].
Bildiğiniz gibi, yüksek arter muayenesi, akut kalp yetmezliği ve erken ölümün en yaygın nedenlerinden biridir. Bir çalışma, zeytinyağının hipotansif bir etkiye sahip olduğunu buldu. Ürünün kan basıncını normalleştirdiği, antihipertansif ilaçlara olan ihtiyacı % 48 oranında azalttığı ortaya çıktı [14], [15], [16].
Yüzlerce doktor, çok sayıda çalışmanın sonuçlarına dayanarak, zeytinyağını kalp sağlığını korumak için bir ürün olarak önermektedir. Bu ipuçları öncelikle kalp hastalığı teşhisi konmuş, yüksek risk faktörleri, bu tür patolojilerin aile öyküsü ve kalp hastalığına bağlı ölümleri olan kişilere yöneliktir.
6. ZEYTİNYAĞI KİLO ALIMINA VEYA OBEZİTEYE NEDEN OLAMAZ
Yağlı yiyeceklerin kötüye kullanılması her zaman kilo alımına yol açar. Bu kural zeytinyağı yağları için geçerli değildir. Zeytin ürünü, normal bir kiloyu korumak için uygun olan Akdeniz diyetinin ayrılmaz bir parçasıdır.
İspanyol öğrencilerin katılımıyla yapılan deney 30 ay sürdü. 7,000'den fazla katılımcı günlük olarak büyük miktarlarda zeytinyağı tüketti. Kontrol testleri kilo alımı göstermedi [17].
Başka bir çalışmada, 187 katılımcı da üç yıl boyunca oldukça fazla zeytinyağı tüketti. Sonuçlar, Akdeniz diyetinin kandaki yüksek antioksidan seviyeleri ve sabit bir kilo ile ilişkisini doğruladı. Bazı deneklerin vücut ağırlığında azalma vardı [18].
7. ALZHEIMER HASTALIĞININ SEYRİNİ HAFİFLETİR
Tüm nörodejeneratif durumlar arasında, Alzheimer hastalığı dünyada ilk sırada yer almaktadır. Hastalığın karakteristik bir belirtisi, beyin nöronlarının yapısında beta-amiloid plaklarının oluşmasıdır. Özel olarak organize edilmiş bir çalışma, zeytinyağının aktif maddelerinin bu oluşumlardan kurtulmaya yardımcı olduğunu gösterdi [19].
Akdeniz diyetini uygularken zihinsel işlevi değerlendiren bir çalışma, tüm katılımcılarda beyin aktivitesinde iyileşmeler gösterdi [20].
8. TİP II DİYABET GELİŞTİRME OLASILIĞINI AZALTIR
Zeytinyağı besinleri bir kişiyi tip II diabetes mellitustan korur. Çeşitli tıbbi çalışmaların sonuçları, zeytinyağının insülin duyarlılığı üzerinde yararlı bir etkiye sahip olduğunu ve ayrıca sağlıklı kan şekeri seviyelerini desteklediğini doğrulamaktadır [21], [22].
418 sağlıklı insanı içeren kontrollü bir klinik çalışma, zeytinyağının tip II diyabet geliştirme riskini % 40 oranında azalttığını buldu [23].
Koruyucu etki, Akdeniz diyeti düzeyinde kaydedilir.
9. KANSER OLUŞUMUNU ÖNLER
Kötü huylu tümörler dünyanın önde gelen ölüm nedenleri arasındadır. Akdeniz ülkelerinin sakinleri arasında, kanser vakaları diğer bölgelere göre daha az sıklıkta kaydedilmektedir. Bilim adamları bu fenomeni günlük diyette yüksek zeytinyağı tüketimine bağlıyorlar [24].
Zeytinyağının antioksidan bileşikleri, hücreleri serbest radikallerin neden olduğu oksidatif stresten korur. Bazı bilim adamları, oksidatif hasarın malign hücre dönüşümlerinin ana nedeni olduğuna inanmaktadır [25].
Laboratuvar deneyleri, zeytinyağının biyokimyasallarının kanser hücrelerinin büyümesini ve gelişmesini engellediğini kanıtlamıştır [26], [27]. Zeytinyağının antitümör etkilerini doğrulamak için çeşitli çalışmalar başlatılmıştır.
10. ROMATOİD ARTRİT SEMPTONLARINI HAFİFLETİR
Romatoid artrit, otoimmün bir sürece dayanır. Hastalık, ağrı ve deformitenin eşlik ettiği eklem hasarı ile karakterizedir. Romatoid artritin nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Bağışıklık sistemi hücrelerinin sağlıklı hücreleri aktif olarak etkilemeye başladığı bilinmektedir.
Zeytinyağı Tüketimi Romatoid Artrit Tanısı Alan Hastalarda Anti-İnflamatuar Belirteç Aktivitesini İyileştirir, Oksidatif Stresi Baskılar [28], [29].
Yüksek dozda omega-3 yağ asitleri içeren zeytinyağı ve balık yağının birlikte kullanılmasıyla belirgin bir anti-enflamatuar etki gözlenir. Deneysel olarak, bu iki ürünün kombinasyonunun eklem ağrısını hafiflettiğini, sabahları eklem sertliğini azalttığını ve el tutuşunu güçlendirdiğini tespit etmek mümkün oldu [30].
11. ANTİMİKROBİYAL ETKİYE SAHİPTİR
Zeytinyağının bileşiminde antibakteriyel aktiviteye sahip değerli biyokimyasal bileşikler bulunmuştur [31].
Zeytinyağına duyarlı bakterilerden biri de mideyi etkileyerek ülser veya mide kanserine neden olan Helicobacter pylori'dir.
Laboratuvar deneylerinin sonuçları, sızma zeytinyağının, üç çeşidi geleneksel antibakteriyel ilaçlara dirençli olan sekiz Helicobacter pylori suşuna karşı koyduğunu göstermektedir [32].
Bir çalışma, günde 30 ml sızma zeytinyağı içmenin, Helicobacter pylori enfeksiyonunun yayılmasını %10-40 oranında baskılamaya yardımcı olduğunu doğruladı. Belirgin bir etki elde etmek için 14 gün yeterlidir [33].
Dikkat!
Bilgiler sadece bilgilendirme amaçlıdır. Kendi kendine teşhis ve tedavi için kullanılamaz.
Her zaman uzman bir doktora danışın!
BÖLÜM KAYNAKLARİ
BİLİMSEL MAKALE KAYNAKLARI:
1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16484595
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17545695
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17168666
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15642702
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16136122
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10695923
7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21443487
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16136122
9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20179144
10. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25274026
11. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24775425
12. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11410071
13. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8517637
14. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15447913
15. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15380903
16. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10737284
17. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16711599
18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19707219
19. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23414128
20. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23670794
21. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19531025
22. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16818923
23. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20929998
24. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11008902
25. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15554560
26. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15642702
27. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19825967
28. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2363736
29. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24528339
30. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15723739
31. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19234678
32. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17263460
33. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1523-5378.2012.00949.x/abstract
https://balikesirhalkinsesi.com/makale/22909436/mehmet-suat-ilikcioglu/zeytinyagi-bolum-1
ZEYTİNYAĞI: KULLANIŞLI ÖZELLİKLERİ, NASIL KULLANILIR?Zeytinyağı, Akdeniz mutfağını hayal etmenin imkansız olduğu bir üründür. Onu sadece bir gıda ürün...