13/05/2022
Sevilen birinin veya bir şeyin kaybı dolayısıyla yaşanan acı olan yası, oldukça normal olmasına rağmen hayatımıza kabul etmekte zorlanabiliyoruz. Oysaki kayıp hayatın olağan akışına dâhildir. Elisabeth Kübler-Ross, ölümün travmatları üzerine yapılan çalışmalarda karşılaştığı vakalarda gördüğü benzer süreçleri beş başlıkta toparlamıştır: inkâr, öfke, pazarlık, depresyon ve kabul. Kavramları açmadan önce şunu belirtmeliyiz: Yas, kişiye özel ve biriciktir. Kültüre, kişiye, yaşa, cinsiyete, eğitim durumuna ve yaşam koşullarına göre değişkenlik gösterebilir. Şimdi yasta sıklıkla karşılaşılan beş aşamaya dönelim: öncelikle, ölüm haberiyle karşılaşıldığında hissedilen bu haberin doğru olmadığı olabilir . İnkâr aşamasının temelinde “Ne olur olmasın!” arzusu yatar. Aslında hiçbir kayıp beklendik ve kabul edilebilir değildir. Dolayısıyla durumu inkâr etmek ölüme karşı bir savunma mekanizmasıdır ve durumu içselleştirip sindirmeye alan açar. İkinci aşama, öfke, insanlar arasında olumsuz algılanan bir duygu olması hasebiyle sıklıkla bastırılmaya çalışılır. Fakat yaslı kişi, sevdiklerini aldığı için tanrıya isyan edebilir, dünyanın adaletsiz olduğunu düşünüp öfkelenebilir. Kişi kendisine bir süre izin verirse yaşadığı olaya daha mantıklı tepkiler verebilir hale gelecektir ve öfkesinin altına sakladığı duygularını yaşayabilecektir. Pazarlık aşaması için basitçe tanrıyla yapılan gizli anlaşmalar diyebiliriz. “Allah’ım babamı geri ver söz bir daha onu üzmeyeceğim” gibi. Yas tutan kişi pazarlık ederek kederini erteler. Depresyon aşamasında ise kişi artık var olan durumu değiştiremeyeceğini anlar ve üzüntüsünü yaşamak için kendisine izin verir. Kişi kendi içine çekilip dünyevi zevklere ilgisini kaybedebilir ve yalnız kalıp düşünmek isteyebilir. Depresyon yasın en sakin aşamasıdır. Fakat en zor başa çıkılanıdır, süreç şiddetlenirse patolojik bir hal alabilir. Sağlıklı olarak değerlendirilen yas süreci 6 ay ile 2 yıl arasında değişmektedir ve giderek hafifler. Depresyon işin içinden çıkılamaz bir hal alırsa bir profesyonelle görüşülmelidir. Son aşama kabul, kişinin durumu kabul edip onla yaşamaya başladığı noktadır. Kaybın burukluğu devam edebilir; fakat daha baş edilebilir olur.
