20/02/2020
ტვინის სიხშირეები და მოცარტის მუსიკა სწავლებაში
9 ივლისი, 2019 ცირა ბარბაქაძე
a- A+
დაკვირვებიხართ ალბათ, როდესაც განსხვავებულ განწყობებზე ჩვენი ხმის რიტმი, ტემბრი, სიმაღლე ცვალებადია: განსხვავებულად წარმოვთქვამთ ბგერებს სიხარულის, მოწყენილობის, დეპრესიისა და სხვა მდგომარეობების დროს. ეს იმიტომ, რომ ჩვენი თავის ტვინი ამ დროს განსხვავებულ სიხშირეებზეა.
ფსიქოლოგები ხშირად აკვირდებიან ადამიანის ხმას და შეუძლიათ ამოიცნონ: დეპრესიის ხმა, შიზოფრენიის ხმა, ნევროზის ხმა და სხვა… რადგან მდგომარეობები ქმნიან სტერეოტიპულ „ხმებს“ თუ „ხმაურს“.
არსებობს პოლ მოზესის საინტერესო წიგნი „ნევროზის ხმა“…. ხმა მედიუმია, მთავარია, გავიგოთ, რისი ხმა როგორ ვლინდება, რა ლაპარაკობს ჩვენში?
განსხვავებულია „ძალაუფლების ხმაც“. ამ ხმას გამოსცემს პოლიტიკოსი, მასწავლებელი, სასულიერო პირი… იმისათვის, რომ ადამიანის ხმას ჰქონდეს გავლენა, გარკვეულ პარამეტრებს უნდა აკმაყოფილებდეს! – ეს ყველასათვის ცნიბილია!
მოკლედ, ხმაზე დაკვირვებით თქვენ შეგიძლიათ გაშიფროთ ადამიანი და მისი შინაგანი განწყობებიც ამოიცნოთ. პუშკინის „ეგვიპტის ღამეებს“ ასეთი ეპიგრაფი აქვს: „- ეს რა ადამიანია?
– ოო, ეს დიდი ტალანტია!
თავისი ხმისაგან ის აკეთებს ყველაფერს, რასაც მოისურვებს!“
ხმა არის მახასიათებელი და მანიპულაციის საშუალებაც, გარკვეული ბგერები აბსოლუტურად ცვლიან ჩვენს შინაგან მდგომარეობას. ეს „ჯადოქრობები“ კარგად იციან მათ, ვინც ადამიანებით მანიპულირებს.
ისიც ცნობილია, რომ არსებობს იმგვარი სიხშირის ბგერები, რომლებიც ფიზიკურად ჩვენს ყურს არ ესმის, მაგრამ გავლენას ახდენს ადამიანზე; სამყარო სავსეა ხმებით და ჩვენზე ეს ხმები ზემოქმედებენ… მაგალითად, სპილოები ისეთი სიხშირის ბგერებით გადასცემენ ერთმანეთს ინფორმაციას, რომელსაც ადამიანის ყური ვერ აღიქვამს….
არსებობს ხმები და სიხშირეები, რომლებსაც შეუძლიათ ადამიანის ფსიქიკის დაზიანება და პირიქითაც… მოკლედ, სიგნალები და სიხშირეები ხიფათის შემცველიც არის და კეთილშობილური მიზნებისთვისაც გამოიყენება.
ადამიანის შეგრძნებათა ორგანოები ფუნქციონირებისას თავის ტვინში წარმოქმნიან ერთგვარ ელექტროობას… დაახლოებით ისე, როგორც საავდრო ცაზე გაიშლება ხოლმე ელვა და, ამავე დროს, ხელახალი წარმოქმნისას არასდროს იმეორებს ტრაექტორიას – თითოეული არის უნიკალური ჩანაწერი. სწორედ ასე იწერება ყველაფერი ჩვენს თავის ტვინში და ინახება მყარ დისკზე.
ხედვა, სმენა, შეგრძნენები დამოუკიდებელ ქსელებს ქმნიან… და ისინი განსხვავებულად ფუნქციონირებენ განსხვავებულ სიხშირეებზე.
გარე ხმას აქვს რეზონირების უნარი, ანუ გარეგანი ბგერებითა და სიხშირეებით შესაძლებელია ჩვენი ტვინის სიხშირეების ცვლილება. ეს მეცნიერული დებულება კარგად იხსნება ილია ჭავჭავაძის ლექსით „ხმა გულისა“, რომელშიც ‘შინაგან ბულბულს“ შეუძლია ისე ააღელვოს პოეტი, რომ მან გულის სხვაგვარი ცემა იგრძნოს. გულისცემა პირდაპირ კავშირშია ტვინის სიხშირეების ცვლასთან. ბულბულის ხმა, ტრანსცენდენტულობა, მედიტაციურობა, გულის ხმა – ეს ალფა სიხშირის მაჩვენებელია!
ხმა გულისა
ჩუმ მაღნარშია წამოწოლილი
ვიყავ, ზედ მედგა ხის უხვი ჩრდილი,
და საიდღამაც ნაზი ბულბული
სტვენდა სიყვარულს გაგიჟებული.
დიდხანს და დიდხანს ვუგდებდი მე ყურს
იმ ხმას საკვირველს, იმ ხმასა გრძნეულს;
ვგრძნობდი ჩემ სულის მშვიდ აღმაფრენას
და გულის ჩემის სულ სხვა-რიგ ცემას.
დიდხანს ვატარე, დავღალე თვალი,
ვერსად ვერ ვპოვე ის მომღერალი;
თურმე, ჩემს გულში ნაზი ბულბული
სტვენდა სიყვარულს გაგიჟებული.
სრულიად ცვლის ვაჟა ფშაველას განწყობას იდუმალი ხმა ციდან. ხმას ახლავს შეგრძნებები და შეგრძნებები ხატავს ვიზუალურ სურათებს. შეცვლილ სიხშირეზე ვაჟას სამყარო „სულ სხვა თვალზე“ ეჩვენება:
კიდევ ხმა მესმა ციდამა
კიდევ ხმა მესმა ციდამა, ცამ გრძნობა გამიზიარა:
სამოთხის კარი გამიღო, ბნელეთი გამიმზიანა,
დაკუტებული ოცნება განკურნა, გააფრთიანა;
საამო ჟრჟოლამ შემიპყრო, მთელს ტანში ჩამომიარა…
სხვა თვალზე ვნახე სამყარო ჭალა-ველებით, მთიანა.
მასწავლებელს ადვილად შეუძლია მოსწავლეებს შეურჩიოს ისეთი პოეზია და მიაწოდოს ისეთი ხმით (აუდიო ან ვიდეო ჩანაწერი), რომ ამ ხმამ მოახდინოს სასურველ სიხშირეზე მათი „გადართვა“ და შექმნას სწავლებისთვის ეფექტური კონტექსტი და განწყობა!
ცნობილი ფრანგი ექიმი-ოტოლარინგოლოგი და აუდიო-ფსიქო-ფონოლოგიის (აფფ) შექმნელი Alfred A. Tomatis ამტკიცებს, რომ ყურის (სმენის) დანიშნულებაა, ემსახუროს პიროვნებას ფიზიკურადაც და ფსიქიკურადაც.
რადგან როდესაც ადამიანი „ისმენს“, ეს არ არის მხოლოდ მექანიკური პროცესი, უბრალოდ, ინფორმაციის მიღება, ეს არის ძალიან ღრმა ფსიქო-ფიზიოლოგიური ვექტორი, რომელიც თავის ტვინში ააქტიურებს სრულიად განსხვავებულ უბნებს იმის მიხედვით, რომელ სიხშირეზე ხდება ინფორმაციის მიღება (ალფა, ბეტა, გამა, ტეტრა თუ სხვა…).
ტომატისმა მრავალწლიანი კვლევების საფუძველზე დაადგინა, თუ რომელ სიხშირეს აქვს სამკურნალო ეფექტი ბავშვის სმენაზე. შესაბამისად, თავის ტვინზე სიხშირული ზემოქმედებით ის კურნავდა სხვადასხვა დარღვევებს.
ალფრედ ტომატისმა შეიმუშავა მკურნალობის მეთოდი, რომელიც მედიცინაში ცნობილია „ტომატისის მეთოდის“ სახელწოდებით. ამ მეთოდის არსი ის გახლავთ, რომ ხდება სმენითი აპარატის სიხშირული სტიმულაცია. ეს მეთოდი გამოიყენება ბავშვებსა და მოზარდებში მეტყველების, ყურადღების დარღვევის, სხვადასხვა ტიპის ემოციური დარღვევის კორექციისათვის; აგრეთვე – უცხო ენების ეფექტური შესწავლის მიზნით.
ამ მეთოდით მუშაობენ მსოფლიოს 40 ზე მეტ ქვეყანაში.
თერაპიის სხვადასხვა ეტაპზე ხმოვან სიგნალებად გამოიყენება კლასიკური მუსიკა, დედის ხმა, საყვარელი მასწავლებლის ხმა, თავად ბავშვის ხმა…
ტომატისმა კვლევების საფუძველზე დაადგინა, რომ კლასიკური მუსიკიდან ყველაზე მაღალ ეფექტს იძლევა მოცარტის მუსიკა, რომელიც შეიცავს მაღალი სიხშირის ბგერებს, რომლებსაც აქვს სამკურნალო ეფექტი და აგრეთვე მუხტავს ტვინს, როგორც ბატარეიას. მოცარტის მუსიკა ყველაზე მეტად შეესაბამება თავის ტვინის ბიორითმებს;
