04/08/2025
https://www.facebook.com/100042746695737/posts/1528436051924603/?mibextid=rS40aB7S9Ucbxw6v
NHẮC LẠI HỆ THẦN KINH TỰ CHỦ
Hệ thần kinh tự chủ (ANS) là một phần của hệ thần kinh ngoại biên, điều hòa các quá trình sinh lý không tự nguyện của cơ thể, chẳng hạn như nhịp tim, huyết áp, hô hấp, tiêu hóa và hưng phấn tình dục. Nó hoạt động mà chúng ta không cần nhận thức hay kiểm soát có ý thức.
Ngược lại, hệ thần kinh thân thể kiểm soát các chức năng tự nguyện, chủ yếu là cơ xương.
Mặc dù cả hai hệ thống đều chứa các sợi hướng tâm (đầu vào cảm giác) và ly tâm (đầu ra vận động), nhưng ANS khác biệt ở chỗ nó thường bao gồm một chuỗi hai neuron (neuron tiền hạch và neuron hậu hạch) để truyền tín hiệu đến các cơ quan đích, trong khi hệ thần kinh thân thể có một neuron vận động duy nhất kéo dài từ CNS đến cơ xương.
BA HỆ THỐNG CỦA HỆ THẦN KINH TỰ CHỦ
Hệ thần kinh tự chủ bao gồm ba bộ phận khác biệt về mặt giải phẫu:
+ Hệ thần kinh giao cảm (SNS): Phụ trách phản ứng "chiến đấu hay bỏ chạy", chuẩn bị cơ thể cho các tình huống căng thẳng hoặc nguy hiểm bằng cách tăng nhịp tim và huyết áp, giãn đồng tử, ngừng nhu động tiêu hóa và chuyển hướng lưu lượng máu đến các cơ quan thiết yếu như tim, cơ và phổi.
+ Hệ thần kinh phó giao cảm (PNS): Thúc đẩy các quá trình "nghỉ ngơi và tiêu hóa", giúp cơ thể thư giãn và bảo tồn năng lượng. Nó làm chậm nhịp tim và huyết áp, tăng nhu động tiêu hóa, và thúc đẩy các chức năng như tiết nước bọt, chảy nước mắt, đi tiểu và đại tiện.
+ Hệ thần kinh ruột (ENS): Là một cấu trúc mạng lưới rộng lớn bao gồm hơn 100 triệu neuron, có khả năng hoạt động độc lập với phần còn lại của hệ thần kinh. Nó chịu trách nhiệm chính trong việc điều hòa các quá trình tiêu hóa, bao gồm co/giãn cơ, tiết/hấp thu và lưu lượng máu trong đường tiêu hóa.
CÁC NEURON TIỀN HẠCH VÀ HẬU HẠCH
Trong cả hệ giao cảm và phó giao cảm, đường vận động thường bao gồm một chuỗi hai neuron:
Neuron tiền hạch: Có thân tế bào nằm trong hệ thần kinh trung ương (CNS).
Neuron hậu hạch: Có thân tế bào nằm ở ngoại vi, trong một hạch, và từ đó kết nối với các mô đích.
Tuy nhiên, có sự khác biệt rõ rệt giữa hai hệ thống:
+ Hệ thần kinh giao cảm: Các sợi tiền hạch xuất phát từ sừng bên của tủy sống (vùng ngực-thắt lưng, T1-L3). Các hạch thường nằm gần tủy sống (chuỗi hạch giao cảm cạnh sống hoặc hạch bàng hệ), dẫn đến các sợi tiền hạch ngắn và các sợi hậu hạch dài. Các sợi hậu hạch giao cảm cũng phân nhánh nhiều.
+ Hệ thần kinh phó giao cảm: Các sợi tiền hạch xuất phát từ thân não (liên quan đến các dây thần kinh sọ III, VII, IX, X) và các đoạn tủy sống cùng (S2-S4). Các hạch phó giao cảm thường nằm rất gần hoặc bên trong các cơ quan đích, dẫn đến các sợi tiền hạch rất dài và các sợi hậu hạch rất ngắn. Các sợi hậu hạch phó giao cảm có ít nhánh hơn.
CÁC CHẤT DẪN TRUYỀN CHÍNH
Các chất dẫn truyền thần kinh chính trong hệ thần kinh tự chủ là acetylcholine (ACh) và norepinephrine (NE). Vai trò của chúng khác nhau giữa các bộ phận:
Trong các hạch tự chủ (cả giao cảm và phó giao cảm): Tất cả các neuron tiền hạch đều giải phóng acetylcholine (ACh). ACh này tác động lên các thụ thể nicotinic trên các neuron hậu hạch, gây kích thích.
Trong hệ thần kinh giao cảm (tại các cơ quan đích): Phần lớn các neuron hậu hạch giao cảm giải phóng norepinephrine (NE) làm chất dẫn truyền thần kinh tác động lên các mô đích. Tuy nhiên, có một số trường hợp ngoại lệ, chẳng hạn như tuyến mồ hôi apocrine và mạch máu của cơ xương, nơi các neuron hậu hạch giao cảm giải phóng ACh tác động lên các thụ thể muscarinic.
Trong hệ thần kinh phó giao cảm (tại các cơ quan đích): Tất cả các neuron hậu hạch phó giao cảm đều giải phóng acetylcholine (ACh), tác động lên các thụ thể muscarinic trên các cơ quan đích.
Trong hệ thần kinh ruột: Các neuron ruột được biết là sử dụng một số chất dẫn truyền thần kinh chính như ACh, oxit nitric và serotonin.
Minh Dat Rehab
