08/07/2025
🖐️ VIÊM THOÁI HÓA KHỚP NỀN NGÓN CÁI (CMC-1):
Chẩn đoán qua siêu âm – Phân biệt – Chú ý lâm sàng
🦴 1. TỔNG QUAN VỀ KHỚP CMC-1
Khớp nền ngón cái (carpometacarpal I – viết tắt: CMC-1) là khớp giữa:
• Xương bàn tay số 1 (xương bàn ngón cái)
• Và xương thang (trapezium)
Khớp này cho phép đối chiếu và xoay ngón cái, đóng vai trò sống còn trong các động tác như cầm, nắm, vặn, bóp.
Vì hoạt động nhiều và chịu lực ma sát – xoay lớn, đây là một trong những khớp sớm bị thoái hóa ở người trung niên – lớn tuổi, đặc biệt là phụ nữ (thường sau 50 tuổi).
🔥 2. SINH LÝ BỆNH
• Sụn khớp CMC-1 bị mòn dần → khe khớp hẹp, đầu xương tỳ đè → hình thành g*i xương, xơ cứng xương dưới sụn
• Viêm bao hoạt dịch mạn tính (synovitis) → dịch khớp tăng
• Mất ổn định khớp → biến dạng hình chữ “Z” ở ngón cái nếu nặng
🩻 3. HÌNH ẢNH SIÊU ÂM ĐIỂN HÌNH
🧭 Kỹ thuật khảo sát:
• Đầu dò tần số cao (10–18 MHz)
• Mặt cắt ngang và dọc khớp bàn ngón cái, từ gan tay và mu tay
🖼️ Hình ảnh thường gặp:
• Hẹp khe khớp CMC-1
• G*i xương nhỏ (osteophyte) ở đầu xương bàn I và xương thang
• Dịch khớp, dày bao hoạt dịch
• Tăng tưới máu bao khớp trên Doppler → dấu hiệu viêm hoạt mạc
• Có thể thấy kèm viêm bao gân dạng dài ngón cái (APL) và duỗi ngón cái ngắn (EPB) – đi kèm viêm khớp mạn
📌 Siêu âm rất nhạy trong giai đoạn viêm – thoái hóa sớm, khi X-quang còn bình thường.
🩺 4. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG
• Đau tại gốc ngón cái, tăng khi:
• Nắm – vặn mở nắp chai
• Nhấc vật nặng bằng hai tay
• Sưng nhẹ hoặc biến dạng vùng gốc ngón
• Test Grind (+): xoay ép khớp gây đau và cảm giác lạo xạo
🧠 5. CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT
Bệnh lý Đặc điểm phân biệt
Hội chứng De Quervain Viêm bao gân APL & EPB, đau phía ngoài cổ tay, test Finkelstein (+), không đau khớp CMC-1 khi xoay ép
Viêm khớp dạng thấp (RA) Thường tổn thương cả khớp MCP, PIP, thường hai bên, có yếu tố viêm toàn thân, anti-CCP (+)
Gút Khởi phát đột ngột, sưng nóng đỏ dữ dội, có thể có tinh thể urat trên siêu âm khớp
Thoái hóa khớp liên đốt khác Tổn thương chủ yếu ở DIP, PIP, ít ảnh hưởng riêng lẻ đến CMC-1
🧰 6. HƯỚNG TIẾP CẬN VÀ ĐIỀU TRỊ
🔍 Chẩn đoán:
• Khám lâm sàng + siêu âm khớp (nhạy hơn X-quang giai đoạn sớm)
• Chỉ định X-quang nếu cần đánh giá g*i xương, biến dạng
💊 Điều trị:
1. Bảo tồn:
• Nẹp ngón cái CMC
• Giảm hoạt động gây đau
• Thuốc NSAID, paracetamol
• Vật lý trị liệu – kích hoạt gân duỗi – dạng
2. Tiêm corticosteroid nội khớp (dưới siêu âm hướng dẫn nếu đau nhiều)
3. Phẫu thuật (khi mất chức năng nặng): Cắt xương thang, thay khớp…
⚠️ 7. CÁC CHÚ Ý LÂM SÀNG
• Phụ nữ sau mãn kinh là đối tượng nguy cơ cao – nên khám tầm soát nếu đau cổ tay kéo dài.
• Thoái hóa CMC-1 có thể bị chẩn đoán nhầm thành viêm bao gân nếu chỉ dựa vào vị trí đau – cần test Grind và siêu âm kỹ.
• Trong thực hành siêu âm: cần so sánh hai bên, tìm cả dấu hiệu gân – khớp – dịch – xơ cứng.
• Nếu có viêm bao gân dạng dài/duỗi ngón cái kèm theo thoái hóa khớp, thì cần điều trị phối hợp.
📚 THAM KHẢO HÌNH ẢNH
Bạn có thể dùng các hình đã cung cấp:
• Hình 1–3: Cho thấy dịch khớp, g*i xương, tăng tưới máu, viêm bao gân kèm khớp.
• Hình 4 (X-quang): Có thể bình thường dù đau nếu ở giai đoạn sớm – nhấn mạnh giá trị của siêu âm.
📌 TỔNG KẾT
Viêm thoái hóa khớp nền ngón cái (CMC-1) là một nguyên nhân thường gặp gây đau cổ tay – gốc ngón cái, dễ bị bỏ sót hoặc nhầm với hội chứng viêm gân. Siêu âm là công cụ hữu hiệu giúp phát hiện sớm, đánh giá mức độ viêm và hướng dẫn điều trị hiệu quả.
📸 MÔ TẢ CHI TIẾT – SIÊU ÂM CMC-1 (ảnh 2)
Tư thế cắt dọc (hơi chếch) vùng nền xương bàn I, với đầu dò đặt dọc theo mặt mu (dorsal longitudinal view), cho thấy:
🦴 1. Mất ranh giới khớp – hẹp khe khớp CMC-1
• Khe khớp giữa xương thang (trapezium) và xương bàn I (metacarpal base) trở nên mờ, hẹp, mất rõ đường ranh.
• Không còn đường phản âm mạnh đặc trưng cho bề mặt sụn khớp.
• Dấu hiệu này phản ánh mòn sụn và xơ hóa mặt khớp – điển hình trong giai đoạn 2–3 của viêm thoái hóa khớp CMC-1 theo phân độ Eaton-Littler.
🌊 2. Dày bao khớp – tăng âm quanh khớp
• Bao khớp dày nhẹ, có phản âm tăng (hyperechoic capsule thickening), gợi tình trạng xơ hóa mạn tính.
• Không có dịch khớp dư thừa rõ (không tràn dịch cấp tính) → phản ánh quá trình thoái hóa hơn là viêm hoạt động mạnh.
🧱 3. Chồi xương (osteophytes)
• Thấy rõ mỏm xương lồi nhẹ ra ngoài từ nền xương bàn, tăng âm, có bóng lưng điển hình.
• Đây là dấu hiệu chính của viêm khớp mạn tính/thoái hóa – cấu trúc xương bị biến đổi, tái tạo không đều.
🟨 4. Không có tín hiệu Doppler (PD)
• Dưới chế độ Power Doppler, không thấy tín hiệu tưới máu tăng quanh khớp → loại trừ viêm hoạt động (như trong viêm khớp dạng thấp đang tiến triển).
• Điều này củng cố bản chất mạn tính, xơ hóa, không viêm cấp.
✅ KẾT LUẬN
Hình ảnh siêu âm này là điển hình của viêm thoái hóa khớp CMC-1 ở giai đoạn trung bình – tiến triển:
• Hẹp khe khớp và mất ranh giới sụn → thoái hóa sụn
• Dày bao khớp tăng âm → xơ hóa bao khớp
• Có chồi xương (osteophyte)
• Không có tín hiệu Doppler → phân biệt với viêm dạng thấp hoặc gout cấp
