26/06/2025
CƯỜNG GIÁP CÓ NGUY HIỂM KHÔNG?
- Cường chức năng tuyến giáp hay cường giáp là thuật ngữ để chỉ tình trạng tuyến giáp tăng tổng hợp và giải phóng hormon.
- Khi nồng độ hormon tuyến giáp lưu hành trong máu tăng cao sẽ tác động gây rối loạn chức năng của các cơ quan và tổ chức trong cơ thể dẫn đến nhiễm độc hormon tuyến giáp.
- Nhiễm độc giáp là thuật ngữ để chỉ những biểu hiện sinh hóa, sinh lý của cơ thể gây ra do dư thừa nồng độ hormon tuyến giáp lưu hành trong máu.
- Trạng thái lâm sàng của cường giáp phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, cơ chế bệnh sinh và mức độ bệnh. Tuy nhiên, bệnh cảnh lâm sàng chung là tình trạng nhiễm độc giáp. Trong nhiều trường hợp khái niệm cường giáp và nhiễm độc giáp có thể sử dụng thay thế cho nhau.
𝑰𝑰. 𝑵𝑮𝑼𝒀𝑬̂𝑵 𝑵𝑯𝑨̂𝑵, 𝑷𝑯𝑨̂𝑵 𝑳𝑶𝑨̣𝑰
1. 𝑷𝒉𝒂̂𝒏 𝒍𝒐𝒂̣𝒊 𝒏𝒈𝒖𝒚𝒆̂𝒏 𝒏𝒉𝒂̂𝒏 𝒈𝒂̂𝒚 𝒄𝒖̛𝒐̛̀𝒏𝒈 𝒈𝒊𝒂́𝒑
1.1. 𝑪𝒖̛𝒐̛̀𝒏𝒈 𝒈𝒊𝒂́𝒑 𝒅𝒐 𝒕𝒂̆𝒏𝒈 𝒔𝒖̛̣ 𝒌𝒊́𝒄𝒉 𝒕𝒉𝒊́𝒄𝒉
• Bệnh Basedow (bệnh Grave).
• Chửa trứng hoặc choriocarcinoma (carcinoma đệm nuôi), u quái giáp buồng trứng (struma ovarii).
• Ung thư tuyến giáp.
• Adenom thùy trước tuyến yên tiết quá nhiều TSH.
Ngoại trừ adenom thùy trước tuyến yên, tất cả các trường hợp còn lại đều có nồng độ TSH thấp do bị ức chế bởi lượng hormon tuyến giáp quá nhiều lưu hành trong máu.
1.2. 𝑪𝒖̛𝒐̛̀𝒏𝒈 𝒈𝒊𝒂́𝒑 𝒕𝒖̛̣ 𝒄𝒉𝒖̉
Một phần mô chủ tuyến giáp tăng sinh và trở nên cường chức năng. Hậu quả là sự kiểm soát từ tuyến yên bị ức chế, mô chủ giáp ở ngoài vùng tổn thương cũng bị ức chế theo.
• Bướu tuyến giáp đơn nhân hoặc đa nhân có cường giáp.
• Viêm tuyến giáp bao gồm viêm tuyến giáp bán cấp, viêm tuyến giáp có đau, viêm tuyến giáp thầm lặng, viêm tuyến giáp sau đẻ.
• Hiện tượng iod-Basedow.
• Do dùng thuốc (amiodaron), hormon tuyến giáp.
2. 𝑷𝒉𝒂̂𝒏 𝒍𝒐𝒂̣𝒊 𝒏𝒈𝒖𝒚𝒆̂𝒏 𝒏𝒉𝒂̂𝒏 𝒈𝒂̂𝒚 𝒏𝒉𝒊𝒆̂̃𝒎 đ𝒐̣̂𝒄 𝒈𝒊𝒂́𝒑
2.1. 𝑻𝒂̆𝒏𝒈 𝒕𝒐̂̉𝒏𝒈 𝒉𝒐̛̣𝒑 𝒉𝒐𝒓𝒎𝒐𝒏 𝒌𝒆́𝒐 𝒅𝒂̀𝒊
• Bệnh Basedow.
• U độc tuyến giáp đa nhân.
• U độc tuyến giáp đơn nhân (adenom).
• Hiện tượng iod-Basedow.
• Ung thư đệm nuôi.
• Do tăng tiết TSH.
Trong số các nguyên nhân trên, ngoại trừ hiện tượng iod-Basedow, còn lại tất cả đều có tăng độ tập trung I131 tại tuyến giáp.
2.2. 𝑵𝒉𝒊𝒆̂̃𝒎 đ𝒐̣̂𝒄 𝒈𝒊𝒂́𝒑 𝒄𝒐́ 𝒈𝒊𝒂̉𝒎 đ𝒐̣̂ 𝒕𝒂̣̂𝒑 𝒕𝒓𝒖𝒏𝒈 𝑰131 𝒕𝒂̣𝒊 𝒕𝒖𝒚𝒆̂́𝒏 𝒈𝒊𝒂́𝒑.
• Nhiễm độc giáp ngoại sinh (Thyrotoxicosis factitia). Có thể do uống nhầm thuốc hay quá liều hocmon.
• Viêm tuyến giáp bán cấp.
• Viêm tuyến giáp có nhiễm độc thoáng qua (viêm tuyến giáp có đau, viêm tuyến giáp thầm lặng, viêm tuyến giáp sau đẻ).
• Tế bào tuyến giáp lạc chỗ - u quái giáp buồng trứng (struma ovarii), ung thư tuyến giáp di căn.
𝑰𝑰𝑰. 𝑩𝒊𝒆̂̉𝒖 𝒉𝒊𝒆̣̂𝒏 𝒍𝒂̂𝒎 𝒔𝒂̀𝒏𝒈
- Biểu hiện lâm sàng đa dạng bằng sự thay đổi chức năng của nhiều cơ quan do hiện tượng dư thừa hormon tuyến giáp. Bao gồm hệ thần kinh, tim mạch, tuyến giáp, mắt, da và cơ, một số tuyến nội tiết và rối loạn chuyển hóa, điều hòa thân nhiệt.
Người bệnh thường có biểu hiện uống nhiều, khát, ăn nhiều, mau đói, gầy sút cân. Luôn có cảm giác nóng bức, ra nhiều mồ hôi, có thể sốt nhẹ 37o5 – 38oC. Lòng bàn tay ấm ướt.
Các biểu hiện như hồi hộp đánh trống ngực, nhịp tim nhanh, bồn chồn, tính tình thay đổi, dễ cáu gắt, xúc động, giận dữ.
Có thể đau đầu, chóng mặt, sợ ánh sáng, rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi, giảm khả năng lao động.
*** 𝙉𝙚̂́𝙪 𝙠𝙝𝙤̂𝙣𝙜 đ𝙪̛𝙤̛̣𝙘 𝙥𝙝𝙖́𝙩 𝙝𝙞𝙚̣̂𝙣 𝙫𝙖̀ đ𝙞𝙚̂̀𝙪 𝙩𝙧𝙞̣ 𝙠𝙞̣𝙥 𝙩𝙝𝙤̛̀𝙞, 𝙘𝙪̛𝙤̛̀𝙣𝙜 𝙜𝙞𝙖́𝙥 𝙘𝙤́ 𝙩𝙝𝙚̂̉ 𝙜𝙖̂𝙮 𝙧𝙖 𝙣𝙝𝙞𝙚̂̀𝙪 𝙗𝙞𝙚̂́𝙣 𝙘𝙝𝙪̛́𝙣𝙜 𝙣𝙜𝙪𝙮 𝙝𝙞𝙚̂̉𝙢 𝙗𝙖𝙤 𝙜𝙤̂̀𝙢:
-> Biến chứng tim mạch: các rối loạn nhịp nghiêm trọng như rung nhĩ có thể gặp phải. Nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn tới tình trạng suy tim.
-> Cơn bão giáp: do hormone tăng quá cao, các triệu chứng đột ngột trở nên nặng nề có thể đe dọa đến tính mạng của người bệnh.
-> Lồi mắt ác tính: Trong cường giáp do bệnh Basedow, người bệnh có thể bị lồi mắt, dẫn đến viêm kết mạc, tổn thương giác mạc.
***> 𝑪𝒖̃𝒏𝒈 đ𝒖̛̀𝒏𝒈 𝒒𝒖𝒂́ 𝒍𝒐 𝒍𝒂̆́𝒏𝒈, 𝒕𝒉𝒐̂𝒏𝒈 𝒕𝒉𝒖̛𝒐̛̀𝒏𝒈, 𝒌𝒉𝒊 đ𝒖̛𝒐̛̣𝒄 𝒑𝒉𝒂́𝒕 𝒉𝒊𝒆̣̂𝒏 𝒔𝒐̛́𝒎, 𝒃𝒆̣̂𝒏𝒉 𝒄𝒖̛𝒐̛̀𝒏𝒈 𝒈𝒊𝒂́𝒑 𝒄𝒐́ 𝒕𝒉𝒆̂̉ đ𝒖̛𝒐̛̣𝒄 đ𝒊𝒆̂̀𝒖 𝒕𝒓𝒊̣ 𝒅𝒆̂̃ 𝒅𝒂̀𝒏𝒈 𝒃𝒂̆̀𝒏𝒈 𝒄𝒂́𝒄 𝒃𝒊𝒆̣̂𝒏 𝒑𝒉𝒂́𝒑 𝒏𝒐̣̂𝒊 𝒌𝒉𝒐𝒂 𝒗𝒂̀ 𝒕𝒊̀𝒏𝒉 𝒕𝒓𝒂̣𝒏𝒈 𝒔𝒆̃ 𝒄𝒂̉𝒊 𝒕𝒉𝒊𝒆̣̂𝒏 𝒔𝒂𝒖 2 đ𝒆̂́𝒏 4 𝒕𝒖𝒂̂̀𝒏.
TS. BS Lê Quang Toàn
