08/09/2023
CƯỜNG GIÁP
VÀ THAI
Vì bận việc nên đã lâu không viết bài post lên fanpage, hôm nay phải tranh thủ viết bài này cho các mẹ bầu xem vì mình thấy ngày càng có nhiều mẹ bầu bị bệnh này lúc mang thai nhưng bị bỏ sót khi đi khám thai.
“Cường giáp” hay “Nhược giáp” là những tình trạng bệnh lý liên quan đến tuyến giáp, một bệnh lý khá phức tạp, có cơ chế bệnh sinh và liên quan đến nhiều cơ quan trong cơ thể con người, nhất là khi mang thai, mình phải chắc lọc những thông tin khoa học, có chứng cứ và diễn giải bằng những ngôn từ phổ thông để các mẹ bầu hiểu một cách khái quát nhất, còn mẹ nào bị những bệnh trên thì phải đến gặp BS Sản khoa, BS Nội khoa hoặc BS Nột tiết để được giải thích cặn kẽ nhé! Trong bài này mình nói về cường giáp và thai.
Tuyến giáp nằm ở trước cổ chúng ta, khi nó to ra thì ta gọi là bướu giáp (dân gian gọi là bướu cổ).
Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp bướu giáp đều gây ra cường giáp, có khi có bướu giáp nhưng không cường giáp, thậm chí còn nhược giáp. Cũng có khi tuyến giáp không to nhưng lại cường giáp, vì vậy nhiều người bị cường giáp mà không biết!
Những triệu chứng của cường giáp [1], [2], [5]:
Tim nhanh >100 lần /phút.
Run tay.
Giảm cân (hoặc không tăng cân) và nôn nặng kéo dài.
Tuyến giáp to tùy giai đoạn bệnh.
Hồi hộp đánh trống ngực: cảm giác tim đập nhanh, mạnh trong lồng ngực, có thể cảm thấy đau ngực, khó thở.
Ra mồ hôi nhiều, thậm chí cả khi không vận động gì chỉ ngồi yên một chỗ.
Rối loạn giấc ngủ: Người bệnh cường giáp hay bị khó ngủ, giấc ngủ không yên, giấc ngủ ngắn hơn bình thường.
Yếu mệt: mệt mỏi, giảm khả năng gắng sức, người bệnh không muốn vận động nhiều.
Mắt lồi.
Xét nghiệm: Các xét nghiệm để phát hiện cường giáp gồm:
+ Định lượng TSH và nội tiết tuyến giáp: FT3, FT4 [4].
+ Siêu âm tuyến giáp.
+ Siêu âm tim.
+ Đo điện tâm đồ.
+ Chụp X quang tuyến giáp (không áp dụng cho phụ nữ mang thai).
Cường giáp có nguy hiểm không?
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, cường giáp có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm bao gồm:
+ Biến chứng tim mạch [7]: tình trạng nhịp tim nhanh thường gặp ở bệnh nhân cường giáp. Nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn tới tình trạng suy tim ở người bệnh cường giáp.
+ Cơn bão giáp [7], [3]: khi tình trạng hormone tăng quá cao, các triệu chứng đột ngột trở nên nặng nề, lúc này, tính mạng của người bệnh có thể bị đe dọa nếu không kịp thời được chẩn đoán và điều trị.
+ Lồi mắt ác tính: Trong cường giáp do bệnh Basedow, người bệnh có thể bị lồi mắt, thường xuyên chảy nước mắt, hay kèm theo viêm kết mạc, tổn thương giác mạc.
Cường giáp có tác động thế nào đối với sản phụ và thai nhi?
Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, các biến chứng của mẹ và của thai có thể nặng nề, đặc biệt là nửa sau của thai kỳ.
- Các biến chứng về phía mẹ:
+ Có thể gặp suy tim, bão giáp khi chuyển dạ.
+ Tiền sản giật.
+ Thiếu máu hay nhiễm trùng.
- Ảnh hưởng đến thai và trẻ sơ sinh:
+ Thai chết lưu, chết ở trẻ sơ sinh.
+ Thai chậm phát triển, đẻ non.
+ Bất thường của xương như hẹp sọ, một số dị dạng khác như thai vô sọ, khe hở môi, màn hầu, không có hậu môn, suy tim.
+ Cường giáp thai nhi.
+ Bướu giáp ở trẻ sơ sinh, suy giáp bẩm sinh, cường giáp ở trẻ sơ sinh.
Bão giáp là sao?
Cơn bão giáp là tình trạng mất bù của cường giáp có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Chẩn đoán cơn bão giáp dựa trên triệu chứng lâm sàng gợi ý và phải điều trị ngay trước khi có các xét nghiệm cận lâm sàng. Nếu không được điều trị tỷ lệ tử vong lên tới 80 - 100%, nếu được điều trị sớm tỷ lệ này vẫn còn là 10% đến 50% [6].
Bão giáp xảy ra khi nào?
Cơn bão giáp xảy ra ở bệnh nhân bị cường giáp nhưng không được được chẩn đoán và điều trị hoặc điều trị không đầy đủ và bệnh nhân bị một stress nặng như nhiễm trùng nhất là nhiễm trùng hô hấp, nhiễm trùng tiêu hóa, rối loạn tiêu hóa, xúc động mạnh, sờ nắn tuyến nhiều, nhiễm độc thai nghén (tiền sản giật, sản giật), lúc sanh nở, phẫu thuật, chấn thương …
Bão giáp biểu hiện như thế nào?
- Các triệu chứng sớm của cơn bão giáp gồm sốt, tim đập nhanh, rối loạn cảm xúc, tăng hoạt tính hệ thần kinh trung ương. Nếu không điều trị có thể đưa đến suy tim, phù phổi, trụy mạch, hôn mê, tử vong trong vòng 72 giờ.
- Các triệu chứng thường gặp của cơn bão giáp gồm có :
+ Sốt, đổ mồ hôi nhiều.
+Triệu chứng tâm - thần kinh: Xảy ra trong 90% trường hợp với các triệu chứng lo lắng, kích động, lú lẫn, mê sảng, rối loạn tâm thần, rối loạn tri giác, hôn mê.
+ Triệu chứng tim mạch: Xảy ra khoảng 50% với tim đập nhanh đến rất nhanh, rối loạn nhịp tim như rung nhĩ, ngoại tâm thu thất, suy tim ứ huyết. Bệnh nhân có thể chết trong bệnh cảnh suy tim ứ huyết, phù phổi cấp, trụy tim mạch.
+ Triệu chứng tiêu hóa: Nôn ói, đau bụng, tiêu chảy. Đôi khi có vàng da do hoại tử tế bào gan.
+Triệu chứng nhược cơ, chủ yếu ở cơ gốc thân mình.
Đọc đến chị em mệt rồi phải không? Mệt vì bài viết dài quá, mệt vì thấy bệnh này nguy hiểm quá và cũng mệt vì đọc xong thì “quáng gà” không hiểu gì hết!
Không sao, tui viết rồi đọc lại cũng mệt luôn! Vì đây là chuyên đề rất phức tạp mà ngay cả các bác sĩ – nếu không phải bác sĩ chuyên ngành Nội tiết như tôi đây – cũng mù mờ!
Nhưng các mẹ bầu đừng lo, khi có bầu các mẹ hãy đi khám thai định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ là được. Như tôi đã viết trong bài trước, việc khám thai là rất quan trọng vì khi khám thai mẹ bầu sẽ sẽ được khám toàn diện người mẹ (chú ý: Khám thai không phải là chỉ khám em bé, chỉ siêu âm thai không thôi đâu mà cái chính là bác sĩ khám người mẹ, bao gồm khám tim phổi, đo mạch, đo huyết áp, khám tinh thần kinh, cân nặng v.v… Và tôi nói thẳng, nếu thầy thuốc nào khám thai cho sản phụ mà không khám những nội dung như tôi vừa nêu thì không phải là khám thai).
Khi khám thai, nếu mạch của sản phụ bị nhanh >100lần/phút, bác sĩ sẽ đề nghị xét nghiệm kiểm tra TSH, FT3 và FT4 thì sẽ sớm phát hiện có tình trạng cường giáp hay không và có kế hoạch điều trị phù hợp, như vậy khi vào đẻ hoặc mổ đẻ tình trạng bão giáp sẽ rất khó xảy ra.
Vậy nhé! Dù rằng cường giáp khi mang thai là rất nguy hiểm cho mẹ và bé nhưng nếu được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời thì chẳng sao đâu!
Xin nhắc lại, các mẹ bầu cần tuân thủ lịch khám thai của bác sĩ sản khoa là được!
Chúc các mẹ bầu một thai kỳ khoẻ mạnh, mẹ an toàn – con khoẻ ngoan!
Cam Ranh, ngày 08/9/2024
BSCKII Lê Quang Vinh
Tài liệu tham khảo
1. Nội tiết học đại cương xb 2007- chẩn đoán và điều trị cơn bão giáp trạng- trang 627-631 GS_TSBS Nguyễn Thy Khê
2. Hướng dẫn Quốc gia về các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ sinh sản 2016
3. William, CHAPTER 58 P 1147 Endocrine Disorders
4. https://www.msdmanuals.com/vi-vn/
5. https://www.vinmec.com/vi/tin-tuc/thong-tin-suc-khoe/benh-cuong-giap-co-nguy-hiem-khong/
6. https://emedicine.medscape.com/article/925147-guidelines;
7. https://bvnguyentriphuong.com.vn/noi-tiet/con-bao-giap;