25/09/2025
Vì sao Da bạn dùng nhiều mỹ phẩm đắt tiền những vẫn KHÔNG đẹp ? Đọc bài viết này nhé...
LÀM RÕ KHÁI NIỆM “GỐC TỰ DO” VÀ VAI TRÒ CỦA CÁC CHẤT CHỐNG OXY HÓA.
Gốc tự do chỉ nguyên tử, phân tử hoặc ion chứa một electron linh động hình thành do các quá trình sinh hóa của cơ thể và các tác nhân môi trường như tia UV, môi trường ô nhiễm, hóa chất công nghiệp,...
Mục tiêu tấn công của gốc tự do là các đại phân tử như ADN, protein và lipid gây rối loạn chức năng sống của tế bào, biểu hiện nên các dấu hiệu lão hóa sớm ở da. Do đó, việc bổ sung các dưỡng chất chống oxy hóa như : Phenolic từ thực vật, các vitamin E, C là giải pháp cần thiết trong công cuộc chống lão hóa trên da. Bên cạnh đó phải bổ sung các hoạt chất phục hồi cấu trúc Da, cân bằng độ PH và các Peptide kích thích sản xuất chất nền ngoại bào...
1. Gốc tự do và stress oxy hóa
Gốc tự do chỉ nguyên tử, phân tử hay ion chứa 1 electron linh động, dễ bắt cặp phản ứng oxy hóa khử với các phân tử khác. Đặc tính này của gốc tự do tạo nên nguy cơ tổn hại cấu trúc của các bào quan trong tế bào. Mục tiêu tấn công của các gốc tự do trong cơ thể thường là các đại phân tử như ADN, ARN, protein và lipid. Hậu quả của quá trình này là sự rối loạn trong chức năng hoạt động của các cấu trúc trên và tình trạng mất cân bằng nội mô.
Đa phần các gốc tự do được sản sinh ra từ các loại oxy phản ứng (ROS) như: hydroxyl (OH ∙ ), superoxide (O 2 −∙ ), oxit nitric (NO ∙ ), peroxyl (RO 2 ∙ ),Peroxynitrite (ONOO − ), axit hypochlorous (HOCl), hydro peroxide (H 2 O 2 ), oxy nhóm đơn ( 1 O 2 ) và ozone (O 3 ),...theo cơ chế nội sinh hoặc ngoại sinh:
Nội sinh: Gốc tự do có thể hình thành từ các chuỗi phản ứng trong hoạt động sống của tế bào như hô hấp tế bào, quá trình thực bào, các phản ứng viêm và hoạt động chuyển hóa thuộc hệ thống P- 450
Ngoại sinh: Quá trình tiếp xúc với tia UV, môi trường ô nhiễm, hóa chất công nghiệm cùng các thói quen không lành mạnh ví dụ như hút thuốc lá đều dẫn đến sự hình thành gốc tự do trong cơ thể
Quá trình trao đổi chất của cơ thể dẫn đến sự hình thành của gốc tự do nhưng đồng thời cũng sản xuất ra các chất chống lại gốc tự do (hay còn được gọi là chất chống oxy hóa, có khả năng bắt cặp phản ứng và bất hoạt các gốc tự do này). Tuy vậy, dưới tác động của các yếu tố nhất định như khí hậu và môi trường ô nhiễm, khắc nghiệt, trạng thái cân bằng giữa việc tạo ra gốc tự do và cơ chế phòng vệ chống oxy hóa bị phá vỡ, khi đó cơ thể sẽ đối mặt với các nguy cơ bị tổn thương oxy hóa, tình trạng này được mô tả bằng thuật ngữ “stress oxy hóa”.
2. Ảnh hưởng của gốc tự do trên da :
ROS cũng như các gốc tự do sinh ra từ ROS gây tổn thương nghiêm trọng đến cấu trúc tế bào, bao gồm peroxid hóa lipid, hình thành protein cacbonylat hóa và biến đổi các bazơ DNA. Hệ lụy từ những quá trình này có thể kích hoạt hệ thống kiểm soát chu kỳ tế bào. Các chất trung gian này và chất chuyển hóa của chúng phản ứng với các chất điện giải của tế bào, một số trong đó bắt đầu quá trình truyền tín hiệu tế bào, làm thay đổi biểu hiện gen. Bất kể tổn thương như thế nào, sự mất cân bằng oxy hóa khử bởi gốc tự do đều có thể dẫn đến cơ chế apoptosis - chương trình chết của tế bào
Các tổn thương trên dẫn đến những biến đổi bất lợi tích tụ và tiến triển dần theo thời gian làm suy thoái chức năng của các cơ quan và da là cơ quan có thể phản ánh trực quan nhất tình trạng này.
Hậu quả từ các tổn thương oxy hóa trên da có thể kể đến bao gồm:
Sự tăng mức độ sản xuất và biểu hiện của các đốm sắc tố trên da: Phản ứng quang hóa gây ra bởi tia UV dẫn đến sự hình thành các gốc tự do, để đáp lại nguy cơ tấn công từ các electone linh hoạt này, cơ thể kích hoạt cơ chế tự bảo vệ bằng cách tăng cường sản xuất các chất chống oxy hóa nội sinh, trong tình huống này, chất oxy hóa được sản xuất là melanin để bất hoạt các gốc tự do sinh ra bởi tia UV
Mặc dù đây là cơ chế bảo vệ của cơ thể nhưng nếu diễn tiến trong một thời gian dài, các gốc tự do liên tục được tạo ra, cơ chế sản xuất melanine hoạt động quá mức dẫn đến các tổn thương từ cấp tính đến mãn tính trên da như cháy nắng, sạm da, nám và ung thư da. Không dừng lại ở đó, khi cơ chế phòng vệ của cơ thể hoạt động không thuận lợi, các gốc tự do thâm nhập sâu và tấn công ADN trong ty thể thậm chí là ADN nhân tế bào.
Hình thành các nếp nhăn sâu:
Các axit amin như proline, histidine, arginine và cysteine trong cấu trúc protein rất dễ bị tấn công bởi các gốc hydroxyl và tổn thương oxy hóa, điều này đồng nghĩa với việc các gốc ROS có thể phá hỏng cấu trúc sợi collagen của da. Cùng với đó, các gốc tự do còn nhanh chóng giảm mật độ collagen thông qua cơ chế ức chế hoạt động tổng hợp collagen đồng thời làm tăng biểu hiện của metallicoproteinase (MMP)- enzyme chịu trách nhiệm trong sự thoái hóa của collagen khiến nền ngoại bào của da trở nên lỏng lẻo hình thành các nếp nhăn sâu
Da khô sạm, giãn mao mạch dưới da:
Như đã đề cập trước đó, lipid là một trong các mục tiêu tấn công chính của các gốc tự do. Lipid bề mặt da bao gồm lipid bã nhờn và lipid biểu bì. Trong đó lipid bã nhờn đóng vai trò hạn chế sự thoát nước qua da, vận chuyển các chất và điều hòa quần thể vi sinh vật trên da.
ROS và các gốc tự do có thể tấn công các liên kết đôi của axit béo không bão hòa trong lipid bã nhờn và lipid biểu bì, dẫn đến hiện tượng peroxid hóa lipid, gây ra những thay đổi về cấu trúc và tính chọn lọc của cấu trúc màng và phá hỏng chúng. Kết quả là hàng rào bảo vệ da mất đi tính năng sinh học của mình, da trở nên nhạy cảm và dễ dàng chịu sự xâm nhập, tác động của vi khuẩn cũng như các tác nhân gây hại từ môi trường, dẫn đến các tình trạng kích ứng, dị ứng thậm chí là rối loạn nghiêm trọng như mụn trứng cá, vẩy nến,...
3. Công cuộc chống lại gốc tự do ở da:
Khi da tiếp xúc với các gốc tự do, để duy trì sự cân bằng ở mô, cơ chế chống lại tác động của gốc tự do trên da sẽ được kích hoạt bao gồm các hoạt động: Hoạt hóa hoạt động của các enzyme phân hủy ROS; phòng vệ gián tiếp thông qua việc ức chế hoạt động của các quá trình sản sinh gốc tự do nội sinh, hoạt hóa cơ chế tự sửa chữa các tổn thương oxy hóa; hỗ trợ bảo vệ vật lý cho da bằng cách tăng tính ổn định của màng, cản trở ROS đạt được mục tiêu sinh học của chúng. Trong đó, cơ chế bảo vệ quan trọng nhất là hệ thống chống oxy hóa bao gồm các enzyme:
Superoxide dismutase (SOD): là một nhóm enzyme có liên quan chặt chẽ xúc tác sự phân hủy anion superoxide thành oxy và hydro peroxide;
Catalase: thường được các tế bào sử dụng để xúc tác nhanh chóng quá trình phân hủy hydro peroxide thành các phân tử nước và oxy ở dạng khí ít phản ứng hơn
Tuy nhiên với một cơ quan luôn phải đối mặt với nguy cơ stress oxy hóa như da, hệ thống enzym trên vẫn chưa đủ ngăn chặn sự “hung hãn” của các gốc tự do. Cơ thể cần sự hỗ trợ từ các dưỡng chất bên ngoài theo đường ăn uống và đường bôi.
KẾT LUẬN :
Muốn chống lão hóa phải phòng chống Stress Oxy hóa
Sử dụng các sản phẩm bảo vệ hàng rào Lipid trên Da, bảo vệ DNA và Ty thể, các Peptide phục hồi cấu trúc Da...
Ăn uống nhiều thực phẩm chứa chất chống oxy hóa
Muốn có làn Da đẹp phải bổ sung các dưỡng chất từ đường thực phẩm hàng ngày và đường mỹ phẩm bôi một cách khoa học...
