29/08/2025
🎯 TẠI SAO TRẺ RỐI LOẠN PHỔ TỰ KỶ TRÁNH NHÌN MẮT KHI GIAO TIẾP?
Nhiều phụ huynh thắc mắc vì sao con mình không nhìn vào mắt khi nói chuyện. Dưới đây là những lý do thường gặp – hoàn toàn không phải do bé "không hợp tác", mà là phản ứng tự nhiên của não bộ:
👁️ 1. Bé cảm thấy quá tải hoặc không thoải mái
Nhìn vào mắt người khác có thể khiến trẻ cảm thấy choáng ngợp hoặc bị xâm nhập, giống như người lớn bị ánh sáng chói chiếu vào mắt (Trevisan & Roberts, 2017), (Garvey et al., 2024).
😰 2. Giao tiếp mắt gây lo âu vì não bộ phản ứng quá mức
Một số trẻ có phản ứng lo âu mạnh khi giao tiếp bằng mắt do vùng não (amygdala) phản ứng quá mức (Stuart et al., 2022).
↩️ 3. Tránh ánh nhìn là phản xạ vô thức
Nhiều bé tự động tránh ánh mắt mà không nhận ra mình đang làm vậy – đây là phản ứng tự nhiên, không kiểm soát được (Madipakkam et al., 2017).
👀 4. Bé khó nhận ra người khác đang nhìn mình
Trẻ có thể không xử lý được ánh mắt là tín hiệu xã hội, nên không phản ứng như trẻ điển hình (Senju et al., 2003).
🎧 5. Giao tiếp mắt khiến bé khó tập trung nghe nói
Một số trẻ nói rằng khi nhìn vào mắt người khác thì khó hiểu lời, nên cần tránh để tập trung (Garvey et al., 2024).
😨 6. Bé nhạy cảm với cảm xúc gương mặt
Đặc biệt là khi người đối diện biểu lộ giận dữ hay tiêu cực, ánh mắt có thể khiến trẻ sợ hãi và tránh né (Wang et al., 2018).
🌈 7. Không phải lúc nào trẻ cũng căng thẳng khi nhìn mắt
Trong vài hoàn cảnh, trẻ tự kỷ không hề lo âu khi giao tiếp mắt, cho thấy đây có thể là phản ứng có chọn lọc, không cố định (Clin & Kissine, 2023).
🧠 8. Não bộ xử lý ánh nhìn theo cách khác
Vùng não phụ trách nhận diện khuôn mặt và giao tiếp xã hội hoạt động khác biệt, dẫn đến việc xử lý ánh mắt cũng không giống như người điển hình (Hirsch et al., 2022), (Jiang et al., 2020).
💡 Lưu ý cho ba mẹ:
Tránh giao tiếp bằng mắt là cách trẻ tự kỷ bảo vệ bản thân, chứ không phải là thiếu tôn trọng. Thay vì ép buộc, hãy hiểu và hỗ trợ con theo cách phù hợp hơn 💙
Tài liệu tham khảo
1. Trevisan, D. A., & Roberts, N. (2017). How do adults and teens with self-declared Autism Spectrum Disorder experience eye contact? A qualitative analysis of first-hand accounts. PLOS ONE, 12(11), e0188446.
2. Garvey, A., Ryan, C., & Murphy, M. (2024). Deliberate and self-conscious adaptation of eye-contact by autistic adults. Journal of Autism and Developmental Disorders.
3. Stuart, N., Whitehouse, A., Palermo, R., Bothe, E., & Badcock, N. (2022). Eye gaze in autism spectrum disorder: A review of neural evidence for the eye avoidance hypothesis. Journal of Autism and Developmental Disorders, 53, 1884–1905.
4. Madipakkam, A. R., Rothkirch, M., Dziobek, I., & Sterzer, P. (2017). Unconscious avoidance of eye contact in autism spectrum disorder. Scientific Reports, 7, 13378.
5. Senju, A., Yaguchi, K., Tojo, Y., & Hasegawa, T. (2003). Eye contact does not facilitate detection in children with autism. Cognition, 89(1), B43–B51.
6. Wang, Q., Lu, L., Zhang, Q., Fang, F., Zou, X., & Yi, L. (2018). Eye avoidance in young children with autism spectrum disorder is modulated by emotional facial expressions. Journal of Abnormal Psychology, 127(8), 722–732.
7. Clin, E., & Kissine, M. (2023). Neurotypical, but not autistic, adults might experience distress when looking at someone avoiding eye contact: A live face-to-face paradigm. Autism: The International Journal of Research and Practice.
8. Hirsch, J., Zhang, X., Noah, J. A., Dravida, S., Naples, A., Tiede, M., Wolf, J., & McPartland, J. (2022). Neural correlates of eye contact and social function in autism spectrum disorder. PLOS ONE, 17(3), e0265798.
9. Jiang, J., von Kriegstein, K., & Jiang, J. (2020). Brain mechanisms of eye contact during verbal communication predict autistic traits in neurotypical individuals. Scientific Reports, 10, 14067.
⸻
Hãy cùng Song Khang lan toả những hiểu biết đúng đắn về trẻ tự kỷ – để đồng hành với con bằng sự thấu cảm và khoa học.
Đừng quên theo dõi fanpage Song Khang để nhận thêm kiến thức hữu ích mỗi ngày!