05/06/2025
✅CHẾ ĐỘ ĂN UỐNG CHO BỆNH NHÂN MẮC CÁC BỆNH GAN
Gan được xem như là một nhà máy chế biến thức ăn và cung cấp năng lượng cho cơ thể. Khi có bất kỳ một bệnh lý nào ở gan thì việc hoạt động của “nhà máy” sẽ đình trệ, nó cần thời gian để nhà máy được sửa chữa phục hồi. Chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp gan hoạt động tốt hơn và phòng ngừa những rối loạn sức khỏe khác. Sự thay đổi chế độ ăn phụ thuộc vào loại bệnh gan và những vấn đề sức khỏe bạn gặp phải. Trong thời điểm này nếu chế độ ăn không hợp lý sẽ làm tình trạng bệnh lý gan nặng hơn và sự phục hồi của gan kéo dài hơn.
Sau đây là một số những lưu ý trong chế độ ăn uống của bệnh nhân mắc các bệnh về gan chia theo trường hợp như sau:
1. Chế độ ăn cho bệnh nhân viêm gan cấp
• Trong bệnh lý viêm gan cấp, “nhà máy” bị trục trặc đột ngột, nên hoạt động bình thường của lá gan bị xáo trộn, người bệnh cần giảm bớt mỡ, bơ, dầu, không nên ăn thực phẩm có nhiều cholesterol như nội tạng động vật, lòng đỏ trứng …
• Cần tăng sử dụng một số chất để cung cấp đủ năng lượng, giúp gan hồi phục tốt hơn như : tăng chất bột đường từ gạo, mật ong, trái cây ngọt, chuối.
• Nên dùng những thức ăn giàu đạm có giá trị dinh dưỡng cao như lòng trắng trứng, thịt bò, thịt heo, thịt gà nạc, cá nạc, đậu hủ, sữa đã tách bơ.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây để cung cấp các khoáng chất và các vitamine A, D, B, C …là những yếu tố cần thiết cho hoạt động bình thường của gan.
• Ngưng rượu bia, tránh sử dụng những thuốc độc cho gan.
• Uống đủ nước mỗi ngày từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày
2. Chế độ ăn cho người viêm gan mạn tính
Trong tình trạng bệnh lý này, tế bào gan bị tổn thương kéo dài và ngày một nặng hơn. Vì vậy bệnh nhân cần phải được cung cấp năng lượng đầy đủ để giúp gan hồi phục.
• Ăn vừa phải chất bột đường dễ hấp thu từ gạo, ngũ cốc, trái cây ngọt.
• Sử dụng thức ăn hàm lượng đạm cao nhưng ít béo như lòng trắng trứng, thịt gà nạc, thịt heo nạc …
• Cung cấp đủ vitamine cho gan hoạt động, bằng cách ăn nhiều các loại trái cây, rau xanh, hoa quả tươi
• Dù bệnh lý gan mãn do bất kỳ nguyên nhân nào cũng phải kiêng rượu bia và tránh dùng những thuốc gây độc cho gan.
• Muối 2 - 4 g/ngày, được nêm nếm thức ăn với ½ muỗng café muối, không chấm nước tương hay nước mắm.
• Uống nước 1.5 - 2 lít nước/ngày.
• Tăng lượng đạm thực vật, giảm đạm động vật
• Không ăn các loại nội tạng động vật, thịt nhiều đạm như thịt chó, thịt trâu
• Chia thức ăn thành nhiều bữa nhỏ có tác dụng tránh đầy bụng hay khó tiêu, dễ dung nạp thức ăn hơn.
• Các loại đồ uống có lợi cho gan: Các loại nước có lợi cho gan như atiso, trà nụ vối, lá sen. Chúng có tác dụng giảm lượng mỡ trong gan, thanh nhiệt, điều hòa cơ thể đồng thời chống tích tụ mỡ ở gan.
4. Chế độ ăn cho người xơ gan
4.1.Chế độ ăn cho người xơ gan không chướng bụng
- Nhu cầu năng lượng như người bình thường.
• Muối 2 - 4 g/ngày, được nêm nếm thức ăn với ½ muỗng café muối, không chấm nước tương hay nước mắm.
• Uống nước 1.5 - 2 lít nước/ngày.
• Tăng lượng đạm thực vật, giảm đạm động vật (do đạm động vật tạo nhiều ammoniac): 0.8g -1g đạm/kg cân nặng.
• Chia thức ăn thành nhiều bữa nhỏ có tác dụng tránh đầy bụng hay khó tiêu, dễ dung nạp thức ăn hơn.
4.2.Chế độ ăn cho người xơ gan có chướng bụng
- Nhu cầu năng lượng như người bình thường.
• Muối 2g/ngày: nêm muối vào thức ăn lạt, không chấm gì thêm.
• Không ăn mắm, cá khô, thức ăn đóng hộp hay bày bán sẵn (vì có nhiều bột ngọt chứa muối natri).
• Nước uống 1 - 1.5 lít / ngày, bao gồm cả sữa, nước lọc, nước trái cây …
• Nếu bụng báng nhiều nên nằm nghỉ để thận có thể lọc được tốt hơn.
• Tăng lượng đạm thực vật có thể (nhu cầu đạm 0.8g / kg / ngày), hạn chế thịt cá, trứng gà, vịt, sữa; ăn nhiều đậu hủ, uống sữa đậu nành…
• Ăn sữa chua có thể giúp hoá giải một phần ammoniac
• Chia chế độ ăn thành nhiều bữa nhỏ: sáng - trưa - chiều - tối, xen kẽ các bữa ăn nhỏ giúp hạn chế bệnh tiểu đường và biến chứng hạ đường huyết.
• Hạn chế dầu, không ăn mỡ động vật
• Ăn nhiều chất xơ : rau xanh, trái cây, hay dạng chất xơ tổng hợp sao cho đi tiêu từ 2 - 3 lần / ngày.
• Tránh những thức ăn chứa nhiều sắt như : thịt màu đỏ, gan, huyết… vì dễ bị ứ sắt dẫn đến tổn thương các cơ quan .
• Bữa ăn cuối cùng cách xa giờ đi ngủ ít nhất 3 - 4 giờ.
• Nên ăn nhiều vào buổi sáng để tránh đầy bụng và buồn nôn.
• Hạn chế café, trà và tránh những thức ăn chua cay vì dễ nguy cơ viêm dạ dày ở người xơ gan
5. Với người thừa cân và gan nhiễm mỡ
Một số bệnh nhân thừa cân và bị gan nhiễm mỡ cần phải giảm ăn để giảm bớt sự thoái hóa mỡ gan. Đặc biệt chứng thoái hóa mỡ gan hay xảy ra ở bệnh nhân viêm gan virut nói chung và viêm gan siêu vi C nói riêng.
Nhiễm mỡ gan đi đôi với béo phì dễ dẫn đến xơ hóa và một số bệnh lý khác. Bệnh nhân cần giảm cân từ từ bằng cách áp dụng chế độ ăn hợp lý và hoạt động cơ thể. Không nên giảm cân nhanh vì nó sẽ làm tổn thương gan, tăng áp lực tĩnh mạch cửa và gia tăng sự xơ hóa.
6. Với người bị men gan cao
Người bị men gan cao không cần phải quá chú trọng đến việc ăn kiêng nhưng cần thanh đạm, dễ tiêu hóa, giàu dinh dưỡng. Dinh dưỡng hợp lý có lợi cho tế bào gan phục hồi và tái sinh, tăng cường chức năng miễn dịch, thúc đẩy chức năng gan hồi phục.
Thực phẩm nên ăn
• Đảm bảo đầy đủ vitamin
• Thực phẩm cung cấp vitamin A phong phú có sữa bò, lòng đỏ trứng, gan động vật, cà rốt, hẹ, rau muống, rau chân vịt, tỏi tây, bắp cải…
• Thực phẩm hàm chứa phong phú vitamin B1 như: mạch nha, giá, đậu, lạc, rau xanh, hoa quả….
• Thực phẩm hàm chứa vitamin B2 có hạt kê,đậu nành, trứng, sữa…
• Hàm chứa vitamin B6 có gan động vật, cật, thịt nạc...và hàm chứa vitamin có ớt ngọt, tỏi, rau cải, rau dền,….
• Nên ăn thực phẩm có protein cao. Protein là chất nền tảng của tất cả các lớp mô tế bào trong cơ thể, khi mắc men gan cao gan, do tế bào gan bị tổn thương, chức năng miễn dịch cơ thể giảm nên cần nhiều protein để phục hồi và tăng cường chức năng miễn dịch, vì vậy liệu pháp bảo vệ gan là ăn nhiều thực phẩm giàu protein và các chất chống mỡ gan như methionine, choline, lecithin. Các thực phẩm giàu protit động vật và methionine như rau xanh, mực, thịt nạc, trứng, cá, các loại đỗ và chế phẩm từ đậu.
Thực phẩm cần tránh
Để phòng ngừa và hỗ trợ điều trị men gan cao, người bệnh cũng cần phải lưu ý kiêng kị một số thực phẩm sau:
• Thực phẩm chứa nhiều đường bởi đường có thể làm tích tụ tế bào hồng cầu trong vi huyết quản và tiểu cầu dẫn tới tắc nghẽn, ngoài ra đường cũng có thể gây mỡ gan.
• Thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ làm cho chất béo trong cơ thể tăng lên dễ gây gan nhiễm mỡ, máu nhiễm mỡ,…yếu tố làm tăng men gan.
• Gia vị cay nóng: ớt, hạt tiêu
• Đồ uống có cồn, đồ uống có ga, khiến gan phải làm việc vất vả hơn khi đang bị bệnh, khiến tình trạng tăng men gan càng nặng hơn.