Hồng Nhị

09/07/2025

KHÁM SỨC KHỎE MIỄN PHÍ TOÀN DÂN TỪ 2026

Từ năm 2026, toàn dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ miễn phí ít nhất một lần mỗi năm, theo dự thảo Nghị quyết của Bộ Chính trị đang được xây dựng. Chương trình nhằm phát hiện sớm bệnh tật, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe, đồng thời giảm gánh nặng tài chính cho người dân.

Bộ Y tế đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ tuyển thêm ít nhất 1.000 bác sĩ mỗi năm cho tuyến cơ sở, giảm tỷ lệ người dân phải chi trực tiếp cho y tế xuống dưới 30% và triển khai sổ sức khỏe điện tử để theo dõi bệnh án trọn đời.

Chính phủ cũng định hướng phát triển mô hình y tế dự phòng, khuyến khích đầu tư tư nhân thông qua các ưu đãi và hỗ trợ. Mục tiêu dài hạn đến năm 2045 là đưa chỉ số sức khỏe người dân Việt Nam tiệm cận với các nước phát triển, nâng tuổi thọ trung bình lên trên 80 tuổi và kéo dài thời gian sống khỏe mạnh.

Theo VNEXPRESS

06/07/2025

NGỦ SỚM ĐI EM, THỨC KHUYA - CHẠY THẬN MẤT

Mỗi ngày, thận lọc khoảng 200 lít máu – một con số khổng lồ cho công việc thầm lặng nhưng vô cùng quan trọng này. Mỗi quả thận có khoảng 1 triệu nephron, và chỉ cần khoảng 300.000 nephron hoạt động là đủ khả năng lọc máu 200 lít máu – tương đương việc hai quả thận chỉ cần vừa làm vừa chơi với 15% công suất là đủ. Thậm chí nếu 1 quả thận biến mất, thì quả còn lại sẽ tự to ra và làm việc với 30% công suất tối đa - vẫn là 1 công việc khá nhàn hạ. Theo thống kê, cứ 1 nghìn người thì có 1 người chỉ có 1 quả thận hoạt động bình thường (do thiếu 1 hoặc có 2 nhưng chỉ 1 hoạt động) và họ vẫn sống khoẻ mạnh.

Thận bị suy giảm và lão hoá khoảng 1% mỗi năm, tốc độ nhanh hay chậm tuỳ thuộc vào áp lực công việc mà nó phải đảm nhận và thể chất bẩm sinh của bạn. Tuy nhiên, lối sống hiện đại lại đang biến thận thành một nhân viên kiệt sức vì tăng ca. Thức khuya, sử dụng đồ nước ngọt, tự ý dùng thuốc -TPCN bừa bãi – tất cả đều góp phần đẩy thận vào guồng xoáy làm việc quá tải.

Nhiều người trẻ hiện nay đang sống như thể mình miễn nhiễm với hậu quả. Nhưng cơ thể không phải ứng dụng có thể xoá và cài lại. Một khi thận rơi vào tình trạng không phục hồi, mọi thứ sẽ thay đổi theo cách không mong muốn.

Hiện có hơn 10 triệu người trưởng thành ở Việt Nam mắc bệnh thận mạn. Tỷ lệ “trẻ hóa” bệnh thận rất nghiêm trọng: tại một số bệnh viện lớn như Chợ Rẫy, khoảng 20–30 % bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối là người < 40 tuổi, và có tới 15 % là người < 35 tuổi đang chạy thận định kỳ

Nếu không muốn thành một trong những con số đáng buồn kia, HÃY: ngủ sớm, uống đủ nước, hạn chế thuốc tự kê, tránh thức đêm… Thận còn đó, mới còn đủ sức lọc máu cho bạn.

Nên nhớ: Cơ thể của bạn không phải app có thể “update” hoặc “restart”

BS.Phan Hữu Huỳnh - Khoa Ngoại Bụng 1 - Bệnh viện K

24/06/2025

THỨ QUYỀN LỰC NHẤT THẾ GIAN NÀY LÀ GÌ ???
- Tiền bạc ?
- Chức vị cao cấp ?
Câu trả lời là: KHÔNG
Thứ quyền lực nhất chính là: SỨC KHỎE
- Nó bảo bạn rút tiền tiết kiệm, BẠN PHẢI RÚT.
- Nó bảo bạn bán nhà BẠN PHẢI BÁN.
- Nó bảo bạn nghỉ việc BẠN PHẢI NGHỈ.
- Nó bảo bạn rời bỏ sản nghiệp BẠN PHẢI RỜI BỎ.
- Nó bắt bạn phải cắt bộ phận nào trên cơ thể bạn thì bạn phải CẮT.
- Kể cả khi nó nói: Bạn phải Chết thì dù có trăm nghìn tỉ bạn cũng "lực bất tòng tâm".
Quy luật SINH - LÃO - BỆNH - TỬ ai cũng phải trải qua không ai tránh được. Nhưng ngày nay quy luật này đang bị đảo lộn nghiêm trọng: CHƯA LÃO ĐÃ BỆNH RỒI TỬ.
Bởi vậy trước khi buộc phải giao toàn bộ tính mạng cho bệnh tật thì hãy học cách YÊU THƯƠNG CHÍNH BẢN THÂN MÌNH, chăm sóc sức khoẻ chủ động:
- Học hỏi những kiến thức về dinh dưỡng
- Hiểu biết cơ chế hoạt động cũng như tái tạo của bản thân
- Và hãy tập thể dục mỗi ngày.
- Bình an và vui vẻ...
Chỉ khi nào trở thành bác sĩ của chính mình, bạn đã giành lại được quyền lực của chính mình.
Bạn có quyền năng quyết định mọi thứ thuộc về bạn.
+ Quyết định ăn gì
+ Ngủ vào giờ nào. Ngủ bao lâu.
+ Vui hay buồn.
+ Tập thể dục hay không tập thể dục.

Dù có nhiều điều kiện vật chất đến mấy, nhưng cuộc sống thật vô vị khi thiếu đi sức khỏe và không làm chủ được sức khỏe của chính mình.
# Tmvvietbeauty.com

20/06/2025

🇻🇳 VIỆT NAM: ĐỨNG TRƯỚC “CƠN BÃO UNG THƯ”

📈 1. Sự thật đáng báo động:
• Theo GLOBOCAN (Tổ chức Ung thư Toàn cầu), Việt Nam nằm trong nhóm 20 nước có tỷ lệ tử vong vì ung thư cao nhất thế giới.
• Mỗi năm có hơn 180.000 ca mắc mới và trên 120.000 người tử vong vì ung thư.
• Tỷ lệ tử vong/mắc ở Việt Nam rất cao: hơn 70% so với mức trung bình toàn cầu khoảng 50%.

☣️ 2. Thực phẩm bẩn chính là kẻ sát nhân vô hình

Đây là nguyên nhân được cho là lớn nhất, phổ biến nhất, và nguy hiểm nhất.
• Thuốc trừ sâu, thuốc bảo quản trái phép vẫn tràn lan trong rau củ quả bán ngoài chợ.
• Thịt, hải sản tẩm ướp hóa chất công nghiệp, hàn the, formol, chất cấm.
• Dầu ăn tái chế, chân gà thối, lòng heo ôi, mỡ bẩn vẫn lọt qua các chốt kiểm tra, đi vào bữa cơm hàng triệu người.
• Thực phẩm chức năng, mỹ phẩm giả chứa chất cấm len lỏi từ chợ nhỏ đến sàn TMĐT.

➡ Ung thư dạ dày, gan, đại tràng, tuyến tụy… có liên hệ chặt chẽ với độc tố từ thực phẩm.

🔬 3. Những nguyên nhân nghiêm trọng khác

🏭 Ô nhiễm môi trường:
• Không khí, nước và đất ở nhiều thành phố lớn và khu công nghiệp nhiễm độc nặng, ảnh hưởng lâu dài đến tế bào.

🚬 Thuốc lá, rượu bia:
• Việt Nam nằm trong top đầu châu Á về mức tiêu thụ rượu bia và thuốc lá, cả chủ động lẫn thụ động.

🧪 Khám tầm soát ung thư còn yếu:
• Rất nhiều người phát hiện ung thư ở giai đoạn cuối, khiến tỷ lệ tử vong cao.
• Thiếu chương trình tầm soát cộng đồng rộng rãi, đặc biệt ở vùng nông thôn.

💊 Thuốc giả – thuốc kém chất lượng:
• Thuốc điều trị ung thư, thuốc hỗ trợ miễn dịch bị làm giả, nhập lậu, bán tràn lan mà chưa được xử lý triệt để.

⚠️ 4. “Thủ phạm chính” là gì?

❗ Thực phẩm bẩn, thực phẩm, thuốc men giả, độc hại chính là nguyên nhân phổ biến nhất, trực tiếp nhất, ảnh hưởng đến toàn dân, và lâu dài nhất.

Vì sao?
• Chúng len lỏi vào bữa ăn mỗi ngày, khó kiểm soát.
• Hệ thống kiểm định, truy xuất nguồn gốc ở Việt Nam còn rất lỏng lẻo.
• Người tiêu dùng thiếu thông tin và ý thức phòng tránh.
• Các loại chất cấm gây ung thư rất rẻ, dễ mua, khó kiểm tra, lại có lợi nhuận cao nên bị lạm dụng cực độ

🛡️ 5. Muốn chặn “cơn bão ung thư” phải làm gì?
1. Truy quét và tiêu diệt triệt để hàng giả, thuốc giả, thực phẩm bẩn.
2. Áp dụng truy xuất nguồn gốc toàn quốc (từ nông sản , thực phẩm chức năng đến thuốc).
3. Cải cách hệ thống y tế và giáo dục cộng đồng về phòng ngừa ung thư.
4. Siết chặt quản lý thị trường online, sàn thương mại điện tử.
5. Tăng cường xử phạt hình sự những hành vi buôn bán hàng độc hại.

📢 KẾT LUẬN:

Việt Nam không chỉ đang bị “bệnh ung thư” về y tế, mà còn là “ung thư về đạo đức” – khi vì lợi nhuận, một số cá nhân bất chấp đầu độc cộng đồng bằng thực phẩm giả, thuốc giả, và hóa chất độc hại.

Nếu không có cuộc cách mạng thực sự về quản lý thực phẩm, y tế và đạo đức kinh doanh thì Việt Nam sẽ mãi nằm trong top đầu thế giới về ung thư, và cái giá phải trả là mạng sống của hàng trăm ngàn người mỗi năm

13/06/2025

ĐỘT QUỴ
nguy cơ thường xảy ra với ai ?

Những bệnh nhân bị ĐỘT QUỴ mà mình thường gặp khi đi Cấp cứu Ngoại viện, theo thứ tự thường gặp nhiều là:

1. Đàn ông thừa cân béo phì

2. Thường xuyên làm việc đêm hôm, trực gác ca đêm, thức khuya xem phim, mất ngủ kéo dài

3. Căng thẳng, áp lực, lo lắng, biến cố trong cuộc sống

4. Hút thuốc lá trên nửa gói/ngày, uống rượu bia tối thiểu 1 lần/tuần trong nhiều năm

5. Môi trường làm việc hoặc nơi sống thiếu Oxy: phòng máy lạnh, chung cư, cao ốc, sân khấu đông người, thường xuyên họp hành, nhà hàng

6. Tăng huyết áp không điều trị thường xuyên hoặc không ổn định

7. Tiểu đường không kiểm soát tốt đường huyết

8. Có bệnh lý tim mạch như bệnh mạch vành, rối loạn nhịp

9. Sổ khám bệnh có xét nghiệm ghi nhận Rối loạn chuyển hóa mỡ kèm một vài bệnh khác như viêm khớp, suy thận, ...

10. Đàn ông trung niên đã từng chụp CTscan hoặc MRI có ghi nhận bệnh lý về hẹp động mạch cảnh hay mạch máu não

Có thể một bệnh nhân đột quỵ có nhiều hơn một vài yếu tố kể trên, ví dụ: đàn ông trung niên thừa cân, thường xuyên thức khuya hoặc làm việc đêm hôm, luôn căng thẳng lo lắng và có tiền sử bệnh huyết áp, ... nhưng cũng do đó nguy cơ đột quỵ cũng sẽ tăng lên

Bs.Tản

👨‍⚕️ 🚑 🏥

16/05/2025

Không có tác dụng phụ - Có phải thuốc không hiệu quả?
💬 “Bác sĩ ơi, tôi không bị tác dụng phụ gì cả… liệu thuốc có đang hiệu quả không?”
Đây là câu hỏi mà rất nhiều bệnh nhân thắc mắc khi đang điều trị bằng hóa trị, thuốc nhắm trúng đích, hay thuốc miễn dịch.
Sự thật là: có ít tác dụng phụ không có nghĩa là thuốc không hiệu quả.

🩺 Khi điều trị ung thư, mục tiêu của bác sĩ là đạt hiệu quả cao nhất với ít tác dụng phụ nhất. Không ai mong muốn bạn phải chịu đựng đau đớn để thuốc mới có tác dụng. Ngược lại, nếu bạn cảm thấy vẫn ăn ngon, ngủ tốt, sinh hoạt bình thường và kết quả khám, chụp chiếu vẫn cho thấy thuốc đang có tác dụng – thì đó chính là điều tuyệt vời!

💡 Vậy tại sao có người nghĩ rằng “càng mệt thì thuốc càng hiệu quả”?
Vì nhiều người trong chúng ta quen suy nghĩ:
- Bệnh thì phải khổ,
- Điều trị thì phải mệt,
- Không chịu đựng thì không có kết quả tốt.

Nhưng thật ra, điều trị hiệu quả không đồng nghĩa với phải chịu đựng nhiều. Chúng ta hoàn toàn có thể hướng đến việc điều trị để sống tốt hơn, khỏe hơn, nhẹ nhàng hơn – thay vì coi điều trị là một cuộc "chịu trận".

Điều quan trọng không phải là có tác dụng phụ hay không, mà là:
✅ Hiệu quả điều trị có đang đạt tới không?
✅ Tác dụng phụ có nằm trong mức chấp nhận được không?
✅ Bạn có còn cảm thấy mình đang sống có ý nghĩa không?
Nếu hiệu quả vẫn ổn mà bạn cảm thấy khỏe – đừng lo lắng vì không có tác dụng phụ.
Ngược lại, nếu tác dụng phụ quá nặng, bạn cũng không cần cố chịu đựng trong im lặng – hãy báo với bác sĩ hay điều dưỡng. Việc giảm liều hay điều chỉnh thuốc không có nghĩa là bỏ cuộc, mà là để bạn có thể đi đường dài hơn, vững vàng hơn.

🗣️ Một ghi nhớ khác: “Giao tiếp thường không có tác dụng phụ!”
Nếu bạn đang lo lắng về điều gì, đừng giữ trong lòng mà hãy chia sẻ với bác sĩ, điều dưỡng hay người thân. Nhiều khi, một cuộc trò chuyện chân thành còn mang lại hiệu quả hơn cả thuốc đấy!

🎗️ Hãy nhớ rằng, điều trị ung thư không chỉ là chống lại bệnh tật. Đó còn là hành trình giữ gìn chất lượng sống và cảm nhận ý nghĩa của cuộc sống. Bạn xứng đáng được điều trị một cách nhân văn, nhẹ nhàng, và hiệu quả.
TS BS Phạm Nguyên Quý
Trưởng khoa Ung thư Nội khoa
Bệnh viện Trung ương Kyoto Miniren
NCV lâm sàng Đại học Kyoto
Đồng sáng lập Y học cộng đồng

̂̀utrịungthư

13/05/2025

TUỔI MẮC PHẢI ĐỘT QUỴ

Theo dữ liệu từ các nguồn đáng tin cậy như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), và các nghiên cứu từ Đại học Oxford và Đại học Y khoa Yale, tuổi trung bình mắc bệnh đột quỵ trong dân số nói chung dao động từ 70 đến 75 tuổi. Tuy nhiên, con số này có thể thay đổi tùy thuộc vào khu vực địa lý, giới tính, và các yếu tố nguy cơ.

Phụ nữ thường mắc đột quỵ ở tuổi cao hơn nam giới, nguyên nhân có thể do tuổi thọ trung bình của họ cao hơn, ngoài ra tỷ lệ hút thuốc lá và sử dụng bia rượu ở phụ nữ thấp hơn so với nam giới.

Ở Việt Nam, số liệu công bố vào 2019, qua 6601 bệnh nhân nhập viện BVND 115 cho thấy, tuổi trung bình mắc đột quỵ là 62. Dữ liệu khác từ 2300 bệnh nhân đột quỵ qua đăng ký ResQ tại Việt Nam cũng cho kết quả tương tự. Điều này có nghĩa, tuổi mắc phải đột quỵ ở Việt Nam đang thấp hơn khoảng 10 tuổi so với số liệu các nước phát triển. Hay nói một cách khác, bệnh nhân đột quỵ tại Việt Nam đang trẻ hơn !!!

Không riêng ở Việt Nam, việc gia tăng tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tại các nước đang phát triển là một vấn đề đáng lo ngại, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này:

1. Tăng huyết áp và các bệnh lý nền
• Người trẻ ngày càng phải đối mặt với các bệnh như tăng huyết áp, tiểu đường, và rối loạn lipid máu ở độ tuổi sớm hơn.
• Nguyên nhân chủ yếu là do lối sống ít vận động, chế độ ăn không lành mạnh (nhiều đồ ăn nhanh, ít rau củ), và béo phì, vốn đang trở nên phổ biến trong bối cảnh hiện đại hóa.

2. Lối sống đô thị hóa
• Quá trình đô thị hóa nhanh chóng ở các nước đang phát triển đã thay đổi thói quen sống của người trẻ.
• Họ ít hoạt động thể chất hơn, tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối và đường, đồng thời chịu áp lực từ căng thẳng tâm lý do công việc và cuộc sống thành thị. Tất cả đều là yếu tố nguy cơ lớn gây đột quỵ.

3. Ô nhiễm không khí
Ở nhiều thành phố lớn tại các nước đang phát triển, ô nhiễm không khí đạt mức báo động. thường xuyên tiếp xúc với môi trường ô nhiễm. Các nghiên cứu gần đây, gợi ý mối liên quan giữa ô nhiễm môi trường và việc tăng nguy cơ đột quỵ.

4. Thiếu tiếp cận dịch vụ y tế
• Hệ thống y tế ở các nước đang phát triển thường còn hạn chế, với ít chương trình tầm soát các bệnh lý nền như tăng huyết áp hay tiểu đường.
• Việc không phát hiện và điều trị kịp thời các yếu tố nguy cơ khiến người trẻ dễ bị đột quỵ mà không có sự chuẩn bị trước.

5. Hút thuốc và sử dụng chất kích thích
• Tỷ lệ hút thuốc lá, uống rượu bia và sử dụng các chất kích thích khác đang tăng lên ở người trẻ tại các nước đang phát triển.
• Những thói quen này làm tổn thương mạch máu và tăng nguy cơ đột quỵ, đặc biệt khi kết hợp với các yếu tố khác.

6. Yếu tố di truyền và chủng tộc
• Một số nhóm dân tộc ở các nước đang phát triển có nguy cơ cao hơn về các bệnh lý mạch máu do yếu tố di truyền.
• Khi kết hợp với các yếu tố môi trường và lối sống không lành mạnh, nguy cơ đột quỵ ở người trẻ càng tăng lên.

7. Thiếu nhận thức và giáo dục
• Nhiều người trẻ không nhận thức đầy đủ về các yếu tố nguy cơ và triệu chứng của đột quỵ.
• Tâm lý chủ quan (cho rằng đột quỵ chỉ xảy ra ở người lớn tuổi) có thể dẫn đến sự chậm trễ trong việc tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp, làm tăng tỷ lệ tử vong hoặc biến chứng nghiêm trọng.

Sáng ngồi họp giao ban, nhìn lại danh sách 49 bệnh nhân đột quỵ mới nhập viện trong ngày hôm qua, độ tuổi từ 7x trở xuống (dưới 56 tuổi) đã chiếm gần 50%, đặc biệt có một bệnh nhân nữ sinh năm 2004 !!!

Rõ ràng, chúng ta cần thêm những số liệu lớn hơn, có tính chất quốc gia để xác định chính xác độ tuổi trung bình mắc đột quỵ ở Việt Nam, từ đó có thể xây dựng chính sách dự phòng đột quỵ phù hợp./.

05/05/2025

Ho cứu đột quỵ?

Mấy ngày nay trên mạng xã hội lan truyền câu chuyện về một biện pháp đơn giản nhưng tác dụng thần kỳ cứu sống bệnh nhân đó là "đứng lên và ho thật mạnh sẽ bắn bay được cục máu đông gây tắc nghẽn mạch". Tôi thật sự cũng không chú ý vì nghĩ chắc chỉ là một câu chuyện vui nhưng đến khi người anh thân thiết nhắn tin hỏi thực hư, thậm chí Gs Can Ngo còn chia sẻ trên trang cá nhân, mới thấy mình cần lên tiếng. Một thủ thuật đơn giản mà cứu sống bệnh nhân chắc chắn sẽ được giới y khoa quan tâm, đặc biệt là chuyên ngành tim mạch.

Thật ra nghiệm pháp gây ho đã được tôi sử dụng từ rất lâu, khi bắt đầu bước chân vào ngành tim mạch can thiệp. Đó là trong các trường hợp bệnh nhân nằm trên bàn chụp mạch vành xuất hiện nhịp tim bị chậm, huyết áp thấp gây thiếu máu lên não. Lúc này chúng tôi thường bảo bệnh nhân ho lên vài tiếng với mục đích tăng cường lượng máu về tim vì áp lực trong lồng ngực tăng lên và có thể giúp bệnh nhân duy trì ý thức trong vài giây. Đã có nghiên cứu thực nghiệm trên tình nguyện viên khỏe mạnh ho có thể giúp tăng lượng máu về tim lên đến 700ml!

Vậy nhưng y học là môn khoa học thực chứng nên các nghiên cứu trên diện rộng không cho thấy hiệu quả "thần tiên" của liệu pháp ho. Khái niệm hồi sức tim phổi bằng ho (CPR cough) không được khuyến cáo sử dụng thường quy khi cấp cứu ngừng tuần hoàn.

Hiệp hội tim mạch Hoa kỳ (AHA) đã chính thức đưa ra quan điểm của mình.

Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ không xác nhận "CPR ho" -một thủ thuật được công bố rộng rãi trên internet. Trong trường hợp loạn nhịp tim đột ngột (nhịp tim bất thường), phản ứng ho mạnh và liên tục giúp duy trì đủ lưu lượng máu đến não để duy trì tỉnh táo trong vài giây cho đến khi loạn nhịp tim được điều trị. Điều này đã bị dán nhãn sai là "CPR ho", mặc dù nó không phải là một hình thức hồi sức tim phổi (CPR).

"CPR ho" không nên được dạy trong các khóa học CPR của người cứu hộ không chuyên vì nó thường không hữu ích bên ngoài bệnh viện. Trong hầu hết các khóa học CPR tình trạng không phản ứng của người bệnh báo hiệu tình trạng khẩn cấp. Nạn nhân không phản ứng không thể thực hiện "CPR ho". Chính vì vậy nếu loay hoay cố bắt bệnh nhân ho sẽ làm chậm thời gian vàng của hồi sức tim phổi.

Có những tình huống nào mà "CPR ho" là phù hợp không? "CPR ho" có thể là biện pháp tạm thời trong các bối cảnh như phòng thông tim can thiệp (Cathlab), khi bệnh nhân tỉnh táo và được theo dõi liên tục bằng máy monitoring ghi điện tâm đồ. Điều dưỡng hoặc bác sĩ có thể hướng dẫn bệnh nhân ho mạnh khi phát hiện rối loạn nhịp tim đột ngột (đa phần là nhịp chậm). Nhưng vì nó không hiệu quả với tất cả bệnh nhân nên không nên trì hoãn việc điều trị bằng các biện pháp khác (dùng thuốc, sốc điện chuyển nhịp, phá rung ...).

Khuyến nghị của AHA vẫn là nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo của ngừng tim phổi – mất phản ứng đột ngột và không thở bình thường – sau đó gọi cấp cứu và bắt đầu CPR.

Còn với nghiệm pháp ho, lời khuyên của tôi là hoàn toàn có thể thực hiện được khi thấy mình không tỉnh táo, cảm nhận nhịp tim không đều hoặc trong các trường hợp bị hóc dị vật. Tuy nhiên cũng không thần thánh hoá, không cố ép người đang có dấu hiệu nguy hiểm đến tính mạng phải ho cho bằng được.

Điều cấp thiết nhất đó là cần phổ cập cấp cứu hồi sức tim phổi (CPR) một cách chuẩn mực. Chúng tôi đang chuẩn bị video hướng dẫn cấp cứu ngừng tuần hoàn hô hấp ngoài viện, các bạn đón xem nhé!

https://www.heart.org/en/health-topics/cardiac-arrest/emergency-treatment-of-cardiac-arrest/cough-cpr

30/04/2025

DỊ ỨNG THỰC PHẨM

Dị ứng thực phẩm là một phản ứng miễn dịch bất thường của cơ thể đối với một số thành phần trong thực phẩm, thường là protein, được gọi là chất gây dị ứng (allergen). Đây là một vấn đề sức khỏe phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 6-8% trẻ em và 3-4% người lớn trên toàn cầu, với tỷ lệ ngày càng tăng trong vài thập kỷ qua. Để cung cấp một câu trả lời chi tiết, ta sẽ trình bày các khía cạnh sau: định nghĩa, cơ chế sinh học, triệu chứng, chẩn đoán, quản lý, các yếu tố nguy cơ, và các tiến bộ nghiên cứu mới nhất, kèm theo tài liệu tham khảo uy tín.

1. Định nghĩa và phân loại dị ứng thực phẩm

Dị ứng thực phẩm là phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch, thường qua trung gian immunoglobulin E (IgE) hoặc không qua IgE, đối với một chất gây dị ứng trong thực phẩm. Phản ứng này khác với không dung nạp thực phẩm (food intolerance), vốn không liên quan đến hệ miễn dịch mà thường do thiếu enzyme tiêu hóa (ví dụ: không dung nạp lactose).

Phân loại dị ứng thực phẩm:

• Qua trung gian IgE: Phản ứng xảy ra nhanh, thường trong vài phút đến vài giờ sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng. Ví dụ: sốc phản vệ do dị ứng đậu phộng.

• Không qua trung gian IgE: Phản ứng chậm hơn, thường liên quan đến tế bào T, ví dụ: bệnh celiac (dị ứng gluten).

• Hỗn hợp IgE và không IgE: Một số rối loạn, như viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan (eosinophilic esophagitis), có thể kết hợp cả hai cơ chế.

Các chất gây dị ứng phổ biến:

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Codex Alimentarius, 8 nhóm thực phẩm gây dị ứng chính bao gồm:

1. Sữa bò
2. Trứng
3. Đậu phộng
4. Hạt cây (hạnh nhân, óc chó, hạt điều, v.v.)
5. Cá
6. Động vật có vỏ (tôm, cua, sò, v.v.)
7. Lúa mì
8. Đậu nành

Ngoài ra, ở một số khu vực, các chất gây dị ứng khác như mè, kiwi, hoặc mù tạt cũng phổ biến.

2. Cơ chế sinh học

Dị ứng thực phẩm xảy ra khi hệ miễn dịch nhận diện sai một protein vô hại trong thực phẩm là mối đe dọa. Cơ chế chính bao gồm:

Phản ứng qua trung gian IgE:

1. Giai đoạn nhạy cảm (Sensitization): Khi tiếp xúc lần đầu, cơ thể sản xuất kháng thể IgE đặc hiệu cho chất gây dị ứng. Các IgE này gắn vào bề mặt tế bào mast và bạch cầu ái kiềm (basophils).

2. Giai đoạn kích hoạt (Activation): Khi tiếp xúc lại, chất gây dị ứng liên kết với IgE, kích hoạt tế bào mast và basophils giải phóng các chất trung gian hóa học như histamine, leukotrienes, và cytokines.

3. Hậu quả: Các chất trung gian này gây ra các triệu chứng như mẩn ngứa, sưng, co thắt phế quản, hoặc sốc phản vệ.

Phản ứng không qua trung gian IgE:

• Phản ứng này liên quan đến tế bào T, cytokine, và các tế bào miễn dịch khác, dẫn đến viêm mạn tính ở da, đường tiêu hóa, hoặc đường hô hấp.

• Ví dụ: Trong bệnh celiac, gluten kích hoạt tế bào T, gây tổn thương niêm mạc ruột non.

Yếu tố di truyền và môi trường:

• Gen liên quan đến hệ miễn dịch (như HLA-DQ trong bệnh celiac) đóng vai trò quan trọng.

• Giả thuyết vệ sinh (hygiene hypothesis) cho rằng việc ít tiếp xúc với vi khuẩn trong thời thơ ấu làm tăng nguy cơ dị ứng do hệ miễn dịch kém điều hòa.

3. Triệu chứng

Triệu chứng dị ứng thực phẩm rất đa dạng, từ nhẹ đến đe dọa tính mạng, tùy thuộc vào cơ chế, liều lượng chất gây dị ứng, và độ nhạy của cá nhân. Chúng có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan:

Triệu chứng qua trung gian IgE:

• Da: Mề đay (urticaria), mẩn ngứa, chàm (eczema), sưng phù mạch (angioedema).

• Hô hấp: Khò khè, co thắt phế quản, viêm mũi dị ứng, khó thở.

• Tiêu hóa: Buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy.

• Toàn thân: Sốc phản vệ (anaphylaxis), đặc trưng bởi tụt huyết áp, mạch nhanh, mất ý thức.

Triệu chứng không qua trung gian IgE:

• Tiêu hóa: Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan, viêm ruột, hoặc hội chứng viêm đại tràng dị ứng (FPIES).

• Da: Viêm da dị ứng mạn tính.

Sốc phản vệ:

• Là tình trạng cấp cứu y tế, xảy ra khi nhiều hệ cơ quan bị ảnh hưởng đồng thời. Các dấu hiệu bao gồm khó thở, tụt huyết áp, và rối loạn nhịp tim. Tỷ lệ tử vong do sốc phản vệ ước tính khoảng 0,5-2% nếu không được điều trị kịp thời.

4. Chẩn đoán

Chẩn đoán dị ứng thực phẩm đòi hỏi sự kết hợp giữa tiền sử bệnh, xét nghiệm, và thử nghiệm lâm sàng. Các phương pháp chính bao gồm:

Tiền sử bệnh:

• Xác định mối liên hệ giữa thực phẩm và triệu chứng.

• Ghi nhận thời gian khởi phát, loại thực phẩm nghi ngờ, và tần suất phản ứng.

Xét nghiệm:

1. Test da (Skin Prick Test): Nhỏ một lượng nhỏ chất gây dị ứng lên da và quan sát phản ứng. Độ nhạy cao nhưng có thể cho kết quả dương tính giả.

2. Xét nghiệm máu đo IgE đặc hiệu: Đo nồng độ IgE đặc hiệu với từng chất gây dị ứng. Ví dụ: ImmunoCAP.

3. Xét nghiệm thành phần

(Component-Resolved Diagnostics):

Phân tích các protein cụ thể trong thực phẩm (ví dụ: Ara h 2 trong đậu phộng) để đánh giá mức độ nghiêm trọng.

Thử nghiệm loại trừ và thử thách thực phẩm:

• Chế độ ăn loại trừ: Loại bỏ thực phẩm nghi ngờ trong 2-4 tuần và theo dõi triệu chứng.

• Thử thách thực phẩm đường uống (Oral Food Challenge):

Dưới sự giám sát y tế, bệnh nhân ăn một lượng nhỏ thực phẩm nghi ngờ để xác nhận dị ứng. Đây là tiêu chuẩn vàng nhưng có nguy cơ phản vệ.

Chẩn đoán phân biệt:

• Loại trừ các tình trạng tương tự như không dung nạp thực phẩm, ngộ độc thực phẩm, hoặc bệnh tự miễn (ví dụ: viêm ruột).

5. Quản lý và điều trị

Quản lý dị ứng thực phẩm tập trung vào tránh chất gây dị ứng, xử lý phản ứng cấp tính, và các liệu pháp miễn dịch mới.

Tránh chất gây dị ứng:

• Đọc nhãn thực phẩm: Luật pháp ở nhiều quốc gia (như Hoa Kỳ, EU) yêu cầu ghi rõ 8 chất gây dị ứng chính trên bao bì.

• Giáo dục bệnh nhân: Hướng dẫn bệnh nhân và gia đình cách nhận biết thực phẩm an toàn, tránh lây nhiễm chéo trong chế biến.

• Hỗ trợ dinh dưỡng: Đảm bảo chế độ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng khi loại bỏ các nhóm thực phẩm chính (ví dụ: bổ sung canxi nếu dị ứng sữa).

Xử lý phản ứng cấp tính:

• Adrenaline (epinephrine): Thuốc tiêm tự động (như EpiPen) là lựa chọn đầu tiên cho sốc phản vệ. Bệnh nhân cần mang theo ít nhất 2 liều.

• Thuốc hỗ trợ: Kháng histamine (như cetirizine) để giảm ngứa, corticosteroid để giảm viêm trong trường hợp nặng.

Liệu pháp miễn dịch:

• Liệu pháp miễn dịch đường uống (OIT): Tiếp xúc dần với liều nhỏ chất gây dị ứng (như đậu phộng hoặc sữa) để tăng ngưỡng dung nạp. Hiệu quả đã được chứng minh nhưng cần giám sát y tế chặt chẽ.

• Liệu pháp dưới lưỡi (SLIT) và liệu pháp qua da (EPIT): Đang được nghiên cứu, ít rủi ro hơn OIT nhưng hiệu quả thấp hơn.

• Sinh học (Biologics): Thuốc như omalizumab (chống IgE) hoặc dupilumab (chống IL-4/IL-13) đang được thử nghiệm để giảm phản ứng dị ứng.

Hỗ trợ tâm lý:

• Dị ứng thực phẩm có thể gây lo âu, đặc biệt ở trẻ em và phụ huynh. Tư vấn tâm lý và nhóm hỗ trợ có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống.

6. Yếu tố nguy cơ

• Di truyền: Tiền sử gia đình mắc dị ứng (dị ứng thực phẩm, hen suyễn, chàm) làm tăng nguy cơ.

• Môi trường: Giả thuyết vệ sinh, chế độ ăn ít đa dạng, hoặc tiếp xúc muộn với thực phẩm gây dị ứng (như đậu phộng) có thể làm tăng nguy cơ.

• Tuổi tác: Trẻ em dễ bị dị ứng hơn, nhưng một số dị ứng (như sữa, trứng) có thể tự hết khi trưởng thành.

• Bệnh lý kèm theo: Các bệnh như chàm, hen suyễn, hoặc viêm mũi dị ứng làm tăng nguy cơ dị ứng thực phẩm.

7. Tiến bộ nghiên cứu và xu hướng tương lai

• Phòng ngừa sớm: Nghiên cứu LEAP (Learning Early About Peanut Allergy) cho thấy việc cho ăn đậu phộng sớm (4-6 tháng tuổi) ở trẻ có nguy cơ cao giảm 80% nguy cơ dị ứng đậu phộng.

• Vắc-xin dị ứng: Các thử nghiệm đang phát triển vắc-xin DNA hoặc peptide để điều chỉnh phản ứng miễn dịch.

• Công nghệ sinh học: Sử dụng thực phẩm biến đổi gen để loại bỏ protein gây dị ứng (ví dụ: đậu phộng không chứa Ara h 2).

• Chẩn đoán chính xác hơn: Xét nghiệm dựa trên trí tuệ nhân tạo và proteomics giúp dự đoán mức độ nghiêm trọng của dị ứng.

• Microbiome: Nghiên cứu cho thấy hệ vi sinh vật đường ruột đóng vai trò trong điều hòa miễn dịch. Probiotics và prebiotics đang được thử nghiệm để giảm nguy cơ dị ứng.

8. Tài liệu tham khảo

1. Sicherer, S. H., & Sampson, H. A. (2018). Food allergy: A review and update on epidemiology, pathogenesis, diagnosis, prevention, and management. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 141(1), 41-58. DOI: 10.1016/j.jaci.2017.11.003

2. Du Toit, G., et al. (2015). Randomized trial of peanut consumption in infants at risk for peanut allergy (LEAP study). New England Journal of Medicine, 372(9), 803-813. DOI: 10.1056/NEẸMoa1414850

3. Boyce, J. A., et al. (2010). Guidelines for the diagnosis and management of food allergy in the United States: Report of the NIAID-sponsored expert panel. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 126(6), S1-S58. DOI: 10.1016/j.jaci.2010.10.007

4. Burks, A. W., et al. (2018). Oral immunotherapy for food allergy. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 141(1), 1-9. DOI: 10.1016/j.jaci.2017.11.004

5. World Health Organization (WHO) & Codex Alimentarius Commission. (2021). Food Allergens. Truy cập tại: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/food-allergens

Kết luận

Dị ứng thực phẩm là một vấn đề y tế phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về cơ chế miễn dịch, chẩn đoán chính xác, và quản lý toàn diện.

Với sự tiến bộ trong nghiên cứu, từ liệu pháp miễn dịch đến phòng ngừa sớm, triển vọng cho bệnh nhân ngày càng được cải thiện. Tuy nhiên, giáo dục cộng đồng và hỗ trợ bệnh nhân vẫn là chìa khóa để giảm thiểu rủi ro và nâng cao chất lượng cuộc sống.

(Tổng hợp)

Error 404

24/04/2025

Longevity medicine:
Bạn biết gì về sốc nhiệt?
( Bs Phạm Quang Trung)

*Sốc nhiệt là bệnh lý đặc trưng bởi tình trạng tăng nhiệt độ cơ thể đo được ở miệng hoặc hậu môn > 40 độ C và kèm theo rối loạn chức năng thần kinh trung ương ( co giật, rối loạn ý thức, hôn mê ). Sốc nhiệt thường được chia 2 nhóm: sốc nhiệt kinh điển và sốc nhiệt do gắng sức, hai thể này khác nhau về cơ chế nhưng biểu hiện lâm sàng giống nhau.
• Sốc nhiệt kinh điển (classic heatstroke): Hay gặp ở người già, trẻ em, người có bệnh tim mạch, bệnh thần kinh, hay các rối loạn nội tiết. Sốc xuất hiện khi tiếp xúc thụ động với một môi trường có nhiệt độ cao trong nhiều giờ hoặc nhiều ngày.
• Sốc nhiệt do gắng sức (exertional heatstroke): Hay gặp những người trẻ, khỏe mạnh với hệ điều hòa nhiệt độ bình thường. Sốc nhiệt xuất hiện khi phơi nhiễm với nhiệt độ môi trường tăng cao và đồng thời do sự sinh nhiệt lúc vận động thể chất cường độ cao, gắng sức.
* Nhìn chung , cơ chế chính của sốc nhiệt là tốc độ sinh nhiệt vượt quá khả năng đào thải nhiệt của cơ thể.Sự tiến triển thành sốc nhiệt và tổn thương cơ quan đích có liên quan tới đáp ứng sinh lý của tăng nhiệt độ, ngộ độc nhiệt trực tiếp, và đáp ứng viêm .
* Lâm sàng:
- Nhiệt độ cơ thể > 40 độ C.
- Da nóng và khô .
- Mệt , đau đầu, khó thở, đỏ mặt, buồn nôn & nôn .
- Rối loạn nhịp tim, huyết áp biến đổi ( khi mới HA tăng, muộn HA tụt).
- Khó thở, suy hô hấp, hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển.
- Co giật, hôn mê.
- Suy gan, suy thận.
- Rối loạn đông máu.
- Tiêu cơ vân (rhabdomyolyse).
* Xét nghiệm nhằm phát hiện tổn thương cơ quan đích :
- Men gan: hầu như tăng cao trong sốc nhiệt. Nên cân nhắc lại chẩn đoán nếu men gan trong giới hạn bình thường.
- Công thức máu: tình trạng máu cô đặc, chức năng thận, XN đông máu PT, aPTT, tiểu cầu.
- Điện giải đồ có thể tăng thẩm thấu, nếu suy thận cấp kiểm tra tình trạng kiềm toan, tăng kali máu.
- Đường máu, men CK khi nghi ngờ tiêu cơ vân trong sốc nhiệt do gắng sức
- Khí máu động mạch: sốc nhiệt không do gắng sức thường kiềm hô hấp, còn nếu do gắng sức kiềm hô hấp toan lactic.
- Tổng phân tích nước tiểu
- Chẩn đoán hình ảnh: #
+ XQ tim phổi đánh giá ARDS, viêm phổi.
+ Chụp CT hoặc MRI sọ não
* Chẩn đoán:
- Nhiệt độ cơ thể > 40 độ C.
- Rối loạn thần kinh trung ương.
- Phơi nhiễm với nhiệt độ cao: nhiệt nội sinh hoặc ngoại sinh.
* Biến chứng :
+ Tim mạch: nhịp nhanh xoang, tụt HA, thay đổi ST-T, tăng men tim, thủng cơ tim
+ Phổi: phù phổi, viêm phổi, kiềm hô hấp và ARDS
+ Thận: tiêu cơ vân, suy thận cấp, hoại tử ống thận cấp
+ Điện giải: hạ kali máu, tăng kali máu, hạ calci máu, tăng natri máu, hạ đường huyết, tăng uric máu.
+ Huyết học: Rối loạn đông máu, hội chứng đông máu rải rác nội mạch
+ Thần kinh: liệt nửa người, hôn mê, mất trí nhớ, thay đổi tính cách, thất điều, thất ngôn
+ Gan: vàng da, hoại tử tế bào gan, suy gan
* Tiên lượng:
• Tiên lượng xấu tỉ lệ với thời gian từ lúc tăng thân nhiệt tới lúc được điều trị . Điều trị sớm, bù dịch đầy đủ, điều trị tích cực biến chứng, tỉ lệ sống đạt > 90%. Dấu hiệu tiên lượng xấu:
+ Hoại tử tế bào gan, rối loạn đông máu
+ Toan lactic
+ Nhiệt độ > 42,2 độ C
+ Hôn mê > 4 h
+ Suy thận, tăng kali máu
+ Tăng men AST > 1000 U/l
+ Tăng thân nhiệt kéo dài.
• Di chứng: Mất sức lao động, tàn phế phế , sống thực vật.
* Điều trị:
- Làm mát ngay tức thì và hỗ trợ suy chức năng cơ quan
- Đưa bệnh nhân ra khỏi môi trường nóng, cởi bỏ quần áo, chuyển tới nơi bóng râm.
- Hỗ trợ đường thở, hô hấp, tuần hoàn bằng đặt đường truyền TM, thở oxy, thông khí hỗ trợ nếu có chỉ định.
- Ngay lập tức hạ thân nhiệt bệnh nhân bằng những cách có thể nhưng không gây cản trở việc vận chuyển bệnh nhân đến bệnh viện có năng lực cấp cứu & hồi sức,mục đích là phải hạ thân nhiệt ngay xuống < 40 độ C . Cần lưu ý với sốc nhiệt dùng thuốc hạ sốt rất kém hiệu quả, nhiều trường hợp gây độc cộng hưởng trên Gan- Thận.
- Bù nước và điện giải theo điện giải đồ.
- Làm lạnh bệnh nhân càng nhanh càng tốt, lý tưởng nhất là hạ được thân nhiệt xuống 0,2 độ C/ phút, nhiệt độ trực tràng xuống 38 độ C, nhiệt độ da xuống 30- 33 độ C, tránh hạ quá vì gây tác dụng phụ do hạ thân nhiệt.
- Nhanh chóng ổn định chức năng hô hấp , tuần hoàn, thận; thở máy khi có suy hô hấp, bù dịch theo áp lực tĩnh mạch trung tâm, sử dụng các thuốc nâng huyết áp nếu cần, tránh các thuốc kích thích.
- Khi có biểu hiện tiêu cơ vân phải bù nhiều dịch và lợi tiểu.
- Hỗ trợ tích cực các cơ quan khi có suy đa tạng :ECMO .